Triển lãm “Thiên Quang“: Hành trình kể chuyện di sản qua nghệ thuật đương đại

VHO - Chiều 22.12 tại khu Thái Học, Di tích Quốc gia đặc biệt Văn Miếu – Quốc Tử Giám, lễ khai mạc triển lãm nghệ thuật đương đại Dấu xưa văn hiến năm thứ 3 với chủ đề “Thiên Quang” đã khai mạc.

Đây là mùa triển lãm thứ ba trong chuỗi dự án nghệ thuật “Dấu xưa văn hiến”, tiếp nối thành công của hai mùa trước: “Dấu xưa văn hiến”  năm 2022 và “Soi bóng Thăng Long” năm 2023.

Phát biểu tại sự kiện, bà Trần Thị Vân Anh, Phó Giám đốc Sở VHTT Hà Nội cho biết, Triển lãm là kết tinh của niềm đam mê với di sản văn hoá dân tộc nói chung và với Văn Miếu – Quốc Tử Giám nói riêng của các họa sĩ trẻ - những người luôn đau đáu với việc gìn giữ và phát huy giá trị cho các di sản, nối tiếp mạch nguồn của văn hiến dân tộc.. 

Chia sẻ về ý nghĩa và quá trình thực hiện triển lãm, nhà điêu khắc, kiến trúc sư Nguyễn Trường Giang, Giảng viên Trường Đại học Mỹ thuật Việt Nam cho biết, với chủ đề giếng Thiên Quang, các anh em nghệ sĩ đã được làm việc ngay từ đầu, cũng như có thời gian để chuẩn bị cho chất liệu và lên ý tưởng. Hy vọng trong những năm tới, những câu chuyện về di sản, về văn hóa Hà Nội sẽ tiếp tục được thể hiện, đến với công chúng nhiều hơn nữa. 

Triển lãm “Thiên Quang” khai thác câu chuyện về ánh sáng thiêng liêng của Trời và Đất soi chiếu Thăng Long – nơi hội tụ văn hóa, lịch sử và tinh hoa nghề thủ công truyền thống. 

Các tác phẩm tập trung tái hiện sự phát triển của các làng nghề nổi tiếng như nghề ươm tơ dệt lụa, dệt vải nhuộm vải, thêu thùa may vá; nghề đúc đồng, nghề rèn, nghề chế tác vàng bạc thiếc; nghề mộc làm giường tủ bàn ghế, giương hòm, gương lược; nghề làm sơn mài, nghề làm vàng mã , khắc con dấu,  nghề đóng thuyền, bè, làm buồm, dây chão; nghề trồng hoa,… của Thăng Long xưa.

Triển lãm năm nay quy tụ các tác phẩm được thể hiện bằng chất liệu truyền thống như sơn mài, lụa, gốm, giấy dó… kết hợp các kỹ thuật hiện đại như sắt, inox, mica, kính, các loại đèn hiện đại , các loại sơn dầu , acrylyc, tổng hợp...

 Đặc biệt, ánh sáng được khai thác làm yếu tố trung tâm, tạo nên không gian triển lãm tự do, phóng khoáng, tương tác với mọi chiều không gian.

Triển lãm quy tụ nhiều tác phẩm sáng tạo độc đáo của các nghệ sĩ.  Với cảm hứng từ cầu Long Biên – biểu tượng bền bỉ của Hà Nội, họa sĩ Phạm Hùng Anh tái hiện nghề rèn qua tác phẩm lắp ráp từ các khối tam giác mica trong suốt, khắc laser và đèn LED viền cạnh. Hiệu ứng ánh sáng hiện đại kết hợp với vẽ tay tạo ra sự đối thoại đầy thú vị giữa truyền thống và công nghệ, khắc họa hình ảnh người thợ rèn xưa trong một bối cảnh đương đại.

Cặp đôi họa sĩ Phan Minh Bạch, Hà Phạm đem đến "Giọt Hạnh - Tơ Vàng", một tác phẩm tôn vinh phẩm hạnh người phụ nữ Việt qua biểu tượng thuyền lụa và kén tơ vàng. Khung cửi sơn mài lấp lánh, lụa tơ tằm nhuộm màu thủ công, cùng chi tiết dát vàng lá công phu, đã khắc họa sự tài hoa, cần mẫn của các làng nghề truyền thống. Hình tượng ánh trăng và con thuyền đầy lụa vàng lấp lánh là lời ngợi ca giá trị văn hóa từ các làng nghề cổ xưa.

Lấy cảm hứng từ số 5 trong triết lý nhân sinh quan của người Việt, ngũ hành, Ngũ sắc, ngũ phương…, họa sĩ Nguyễn Đức Hùng sáng tác bộ năm tác phẩm độc đáo: "Quốc sắc thiên hương", "Ánh sắc thời gian", "Linh khí trời đất", "Hương tỏa ngát trời xa", và "Danh thơm nức tiếng". Các tác phẩm được thể hiện trên giấy dó bồi mâm nhôm, với hàng triệu nét chấm bút li ti. Họa tiết hoa văn cổ điển hòa quyện với sắc màu triết lý nhân sinh, tái hiện giá trị di sản trong một ngôn ngữ nghệ thuật đương đại.

Nghệ sĩ Vũ Xuân Đông với tác phẩm "Chạm”, gồm những ngọn đèn hình hạt lúa vẽ tay hoa văn từ Đông Sơn đến Đinh, Lý,Trần, Lê, Nguyễn, gợi nhớ nghề chạm khắc đồng, bạc nổi tiếng. Trong khi đó, tác phẩm "Giếng" là sự hòa quyện của mica khắc laser, giấy dó và đèn LED, tái hiện hình ảnh giếng cổ Hà Nội thể hiện suy tư về vầng dương, ánh sáng tri thức ….

Tác phẩm của họa sĩ Nguyễn Tuấn Dũng tái hiện lại hình ảnh người lao động sản xuất, trồng lúa, trồng hoa, làm nghề nông (những nghề đặc trưng ở ngoại thành Hà Nội) trên những mảnh composite trong hình ipad, smartphone, đèn led... Phía trên, vòng tròn ánh sáng Vầng Dương biểu tượng cho ánh sáng của Trời, tạo sự kết nối giữa giá trị cổ xưa và thế giới hiện đại.

Vũ Lê Tùng với bộ tác phẩm "Màu Thời Gian" tái hiện nghề làm gốm qua các lớp sắt cắt laser tạo hình ngọn lửa – biểu tượng khởi nguồn của sự bắt đầu. Các hình ảnh quy trình chế tác gốm, từ làm đất, nặn, vẽ men đến nung, thành sản phẩm gia thương… đều được thể hiện tinh tế trong không gian đa chiều, gợi nhắc vai trò các làng gốm trong sự phát triển của kinh đô Thăng Long xưa. 

Nguyễn Trường Giang cùng tác phẩm sắp đặt “Thiên đăng” từ chất liệu gốm kết hợp ánh sáng lấy ý tưởng năm 2025 là năm Ất Tỵ, Mệnh là Phú Đăng Hoả,mệnh này gắn liền với ánh sáng, lửa, sự nhiệt huyết và sức sống. Thiên Đăng là tác phẩm tạo hình với hơn 40 chiếc đèn gốm nhỏ hợp lại thành vòng vô cực có sự chuyển động uyển chuyển đầu cuối dính liền không có kết thúc. 

Biểu hiện một sự vận hành của trời đất, ngày đêm.Thiên Đăng biểu hiện ánh sáng của tự nhiên của bầu trời. Đây cũng là sự phát triển mạnh vẽ của làng gốm thủ công. Khi mọi thứ mầu men và xương đất được qua lửa mà hình thành.Qua tác phẩm Thiên Đăng. chuyển tải những điều tốt đẹp sẽ đến như Hoàng Hôn qua đi và Bình Minh lại tới.

Lê Thị Thanh với tác phẩm Book Art bằng chất liệu In độc bản, in lưới, mica và inoc khắc họa vẻ đẹp tinh tế của ẩm thực Hà Nội. Tác phẩm không những mang ngôn ngữ tạo hình đồ họa, nó còn là sự kết hợp giữa đồ họa, điêu khắc và hội họa, giữa yếu tố tả thực và trang trí, đường nét và không gian, hữu hình và trừu tượng… cất lên những lời thì thầm của văn hóa ẩm thực và thời gian lịch sử trên từng trang Book Art.

Đặc biệt, triển lãm năm nay giới thiệu tác phẩm chung mang tên “Giếng Thiên Quang”. Đây là sự kết hợp sáng tạo của 9 họa sĩ, lấy cảm hứng từ di sản “Giếng Thiên Quang” tại Văn Miếu – Quốc Tử Giám. Tác phẩm được thiết kế dưới dạng đèn tròn với các mảnh ghép nghệ thuật thể hiện những nghề truyền thống nổi tiếng của Thăng Long, truyền tải ý nghĩa về ánh sáng tri thức, văn hóa và lịch sử lâu đời.

Triển lãm diễn ra tại nhà Tiền đường, khu Thái Học từ ngày 22.12.2024 đến ngày 25.03.2025.