Bức sử thi hội họa hoành tráng về chiến dịch Điện Biên Phủ: Đáp án "kỳ tích" của hội họa Việt đương đại

VHO- Những ngày gần “về đích”, câu chuyện hành trình của bức tranh panorama (tranh tròn) tái hiện toàn cảnh Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ đang thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng. Không chỉ bởi quy mô, kích thước mà còn là những xúc cảm đặc biệt hiếm tác phẩm mỹ thuật đương đại nào có thể đảm đương.

 Những hình ảnh về Chiến dịch Điện Biên Phủ được tái hiện sinh động trong tranh  Ảnh: NGỌC BẰNG

 Giới chuyên môn nhận định, bức tranh tròn Điện Biên Phủ là đáp án thỏa đáng cho câu hỏi “Hội họa Việt Nam đã có tác phẩm xứng tầm với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hay chưa?”.

Đột phá về nghệ thuật tranh hoành tráng

Bức tranh panorama tái hiện Chiến dịch Điện Biên Phủ đang được gấp rút hoàn thiện tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ (TP Điện Biên Phủ, Điện Biên) để phục vụ du khách đúng dịp 7.5, chào mừng kỷ niệm 67 năm chiến thắng Điện Biên Phủ. Điện Biên Phủ là tác phẩm nghệ thuật tranh lịch sử hoành tráng, khắc họa chân thực về chiến dịch Điện Biên Phủ với chiến thắng “lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

Ông Nguyễn Văn Mạc, Chủ tịch, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bảo tồn di sản văn hóa, đơn vị thực hiện tác phẩm chia sẻ, ý tưởng thực hiện bức tranh panorama về Chiến dịch Ðiện Biên Phủ đã được đề ra từ năm 2012 khi tỉnh Ðiện Biên có chủ trương xây dựng Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Ðiện Biên Phủ. Trong thiết kế kiến trúc, Bảo tàng đã dành riêng toàn bộ không gian tầng 2 để thực hiện bức tranh tròn hoành tráng. Đề tài về Chiến dịch Điện Biên Phủ luôn là nguồn cảm hứng sáng tạo đối với nhiều họa sĩ trong những thập kỷ qua, với không ít tác phẩm hội họa nổi tiếng đã ra đời. Tuy nhiên, những tác phẩm đó mới chỉ dừng ở quy mô nhỏ, do những cá nhân thực hiện. Ý tưởng về một bức tranh quy mô lớn, xứng đáng với tầm vóc của chiến thắng lịch sử bởi vậy vẫn luôn là sự thôi thúc đối với nhiều họa sĩ tâm huyết với đề tài lịch sử này.

Ông Mạc kể, sau khi hoàn thành phần trưng bày nội thất bảo tàng, cuối năm 2015, ông đã đề xuất thực hiện bức tranh này: “Tôi đã tiến hành tuyển chọn, thu thập các cứ liệu để trên cơ sở đó, đề cương nội dung, ý tưởng thể hiện bức tranh panorama tái hiện toàn cảnh Chiến thắng Điện Biên Phủ được “lên khuôn”. Đây là một tác phẩm nghệ thuật đồng hiện, miêu tả toàn cảnh chiến trường Điện Biên tại nhiều thời điểm, từ cuối năm 1953 cho đến ngày 7.5.1954. Ở đó, mọi sự kiện, khoảnh khắc cùng những hình ảnh tiêu biểu nhất trong 56 ngày đêm chiến đấu ác liệt của quân dân Việt Nam chống lại thực dân Pháp đều được tái hiện chân thực và sinh động”. Cho đến nay, Điện Biên Phủ có thể nói đã dần hiện diện một cách lộng lẫy, sang trọng và đầy sức hút tại Bảo tàng Chiến thắng Điện Biên Phủ. Một vòng tròn khép kín với bốn trường đoạn liên hoàn sẽ đưa người xem đặt chân vào một không gian đồng hiện chưa từng có trong lịch sử nghệ thuật tạo hình Việt Nam.

Chia sẻ về quá trình thực hiện, ông Nguyễn Văn Mạc cho biết, Điện Biên Phủ đã trải qua nhiều dấu mốc không thể nào quên, từ các bước vẽ phác thảo tới khi hội đồng nghệ thuật với các chuyên gia mỹ thuật hàng đầu Việt Nam thông qua, cho đến những bước thực hiện công phu. Tháng 9.2019, đội ngũ các họa sĩ, nhà điêu khắc bắt đầu tiến hành phóng phác thảo tại tầng 2 bảo tàng. Toàn bộ bức tranh được vẽ theo trường phái tả thực, thể hiện hơn 4.500 nhân vật giữa khung cảnh núi rừng Tây Bắc hùng vĩ và chiến trường Điện Biên khốc liệt… Trong vòng 2 năm, các họa sĩ, nhà điêu khắc tham gia thể hiện tác phẩm đã ngày đêm lao động miệt

 mài, chăm chút và trau chuốt từng nét vẽ, gam màu, bố cục… Với chiều dài 132m, cao hơn 9m cùng phần mái vòm, tổng diện tích gồm 2.500m2 tranh và 700m2 sắp đặt, bức tranh tròn Điện Biên Phủ có thể nói là một trong những bức tranh tường lớn nhất thế giới, là bước đột phá về tranh lịch sử hoành tráng của Việt Nam.

Ngỡ ngàng về một “Điện Biên Phủ”…

Với những ai sớm được bước vào không gian Chiến dịch Điện Biên Phủ tái hiện trong tác phẩm panorama hoành tráng này, cảm giác được chia sẻ không chỉ về một bức tranh, mà còn là “phép cộng” giữa kiến trúc và hội họa để tạo nên một không gian nghệ thuật đầy mê hoặc. Họa sĩ Vi Kiến Thành, Phó Chủ tịch HĐNT nhắc đến cảm xúc ngỡ ngàng và khẳng định, bức tranh tròn Điện Biên Phủ là câu trả lời thỏa đáng cho câu hỏi: Hội họa Việt Nam đã có tác phẩm xứng tầm với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hay chưa?

Theo ông, đây là tác phẩm hoành tráng không chỉ về quy mô, kích thước mà còn ở chất lượng nghệ thuật. Bốn trường đoạn được thể hiện một cách nhuần nhuyễn, xuyên suốt, khẳng định tính hợp lý của ý tưởng thiết kế bảo tàng dành cho việc thể hiện bức tranh tròn này. “Lần đầu tiên trong lịch sử hội họa, chúng ta tự hào có được một công trình hoành tráng, thu hút, khắc họa một cách chân thực về không khí, không gian các sự kiện đã diễn ra trong suốt Chiến dịch lịch sử Điện Biên Phủ…”, họa sĩ Vi Kiến Thành cho biết. Ông cũng chia sẻ, theo sát quá trình hình thành tác phẩm từ những ngày đầu tiên, cá nhân ông không khỏi bất ngờ trước diện mạo hoàn thiện mỗi ngày của tác phẩm. Điện Biên Phủ có thể xem là một tiến bộ vượt bậc của mỹ thuật Việt Nam. Không gian rộng lớn của Chiến dịch đã được thể hiện và xử lý một cách chuyên nghiệp qua kỹ thuật sơn dầu, acrylics.

Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, họa sĩ Lương Xuân Đoàn không tiếc lời khi cho rằng bức tranh tròn Điện Biên Phủ đã lập nên “kỳ tích” của hội họa Việt Nam. Nếu như tác phẩm Trận chiến Borodino tái hiện một trận đánh cụ thể và không có hồi kết trong lịch sử nước Nga thì bức tranh panorama Điện Biên Phủ lại khắc họa toàn cảnh một trận chiến, từ khi bắt đầu cho đến ngày toàn thắng. Chủ tịch Hội Mỹ thuật VN bộc bạch, đây là bức sử thi hội họa lớn nhất, tái hiện toàn cảnh chiến trường Điện Biên Phủ trong một không gian đồng hiện đa hướng, đa tầng. Nhóm họa sĩ trẻ 8X, 9X thực sự đã khiến thế hệ họa sĩ tạo hình 5X, 6X bất ngờ với bút lực và sức sáng tạo khủng khiếp. “Dung nhan” của hơn 4.500 nhân vật trong tranh đều đã được khắc họa hoàn chỉnh, sống động. Điều đặc biệt là dù có nhiều trường đoạn, thể hiện nhiều nhân vật nhưng các thành phần sáng tạo đều thể hiện sự ăn ý để tạo nên một nhịp bút liền mạch. Những gương mặt trong tranh, từ người lính Cụ Hồ đến lính viễn chinh Pháp đều được khắc họa rất chân thực và nhân văn. Họa sĩ Lương Xuân Đoàn cho rằng, ngôn ngữ hội họa hiện thực và hàn lâm ở đây đã được các tay nghề trẻ khai thác và tạo nên cảm xúc mãnh liệt, dài hơi đối với người xem.

Còn với những người thực hiện công trình thì bức tranh tròn panorama này chính là lời tri ân chân thành nhất đối với những người lính, những anh hùng liệt sĩ trong chiến dịch Ðiện Biên Phủ năm xưa. Ngôn ngữ nghệ thuật trong tác phẩm cũng mong muốn chuyển tải thông điệp về sức mạnh của sự đoàn kết, về khát vọng hòa bình của nhân loại, đồng thời là nguồn tư liệu trực quan quý giá để giáo dục cho các thế hệ, đặc biệt là thế hệ trẻ. “Tôi tin rằng, bức tranh panorama Điện Biên Phủ sẽ góp phần tạo thêm điểm nhấn trong cẩm nang du lịch, thu hút ngày càng đông du khách đến với Ðiện Biên trong tương lai”, ông Nguyễn Văn Mạc bày tỏ. 

 PHƯƠNG ANH