Ảnh ý niệm tại Việt Nam còn quá mới lạ

VHO- Dù ảnh ý niệm đã ra đời nhiều thập kỷ nay nhưng tại Việt Nam, thể loại ảnh này vẫn xa lạ với giới chụp ảnh. Mới đây, Festival Nhiếp ảnh trẻ 2019 lần đầu tiên đưa ảnh thể nghiệm, ý niệm vào xét giải nhằm thúc đẩy lực lượng sáng tạo theo dòng ảnh này, góp phần làm phong phú hơn cho đời sống nhiếp ảnh.

Bức ảnh ý niệm “Thế giới ảo” đoạt Huy chương Bạc thể loại ảnh thử nghiệm, ý niệm tại Festival Nhiếp ảnh trẻ 2019

Ban tổchức Festival Nhiếp ảnh trẻ năm 2019 có chủ đề“Việt Nam hôm nay” vừa tổng kết, trao giải với 2 thể loại: ảnh hiện thực và ảnh thể nghiệm, ý niệm. Sau 3 tháng phát động, 2.068 tác phẩm (trong đó thể loại ảnh hiện thực chiếm đa sốvới 1.916 ảnh; tác phẩm ảnh thể nghiệm, ý niệm có 152 ảnh) của 298 tác giả đến từ 55 tỉnh, thành phố đã gửi về tham dự. 21 tác phẩm xuất sắc nhất đãđược lựa chọn đểtrao giải thưởng (16 giải thưởng thể loại ảnh hiện thực, 5 giải thưởng thể loại ảnh thể nghiệm, ýniệm).

Trong lịch sử, ảnh ý niệm có tuổi đời trẻ hơn so với những trường phái khác khi xuất hiện vào những thập niên đầu của thế kỷ XX. Nếu nhiếp ảnh hiện thực tập trung ghi lại những khoảnh khắc của cuộc sống, những chủ thể, đối tượng có thể nhìn thấy được bằng mắt thường là nội dung chính của bức ảnh thìnhững gì tác giả gửi gắm trong ảnh ý niệm là nằm ẩn bên dưới diện mạo tổng thể của bức ảnh. Hầu hết ảnh ý niệm là sự tổng hòa của các kỹ thuật nhằm truyền tải thông điệp, từ việc sử dụng hình ảnh mang tính ẩn dụ, biểu tượng được biết đến rộng rãi trên toàn cầu hay mang tính địa phương, để khơi gợi phản ứng, chạm đến cảm xúc của người xem...

Dù ảnh ý niệm đã trở nên quen thuộc tại nhiều quốc gia nhưng tại Việt Nam, loại hình nhiếp ảnh này được các nhiếp ảnh gia tiếp nhận dè dặt hơn, với mức thể nghiệm là chính. Một vài dựán nhiếp ảnh nghệ thuật có thể xem là mang tính ý niệm, xuất hiện vào đầu những năm 2000. Đến nay, đã có một số nghệ sĩ đi sâu khám phá khả năng ẩn dụ của nhiếp ảnh, tuy nhiên, chưa thực sự có những đột phá táo bạo.

 Bộ ảnh “Khi giọt nước mắt rừng cạn khô” của tác giả Trần Bảo Hòa giành Huy chương Vàng thể loại ảnh thử nghiệm, ý niệm tại Festival Nhiếp ảnh trẻ 2019

Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm Vi Kiến Thành nhìn nhận: “Nhiếp ảnh như con sông lớn, đương nhiên ảnh hiện thực vẫn là dòng chủ lưu, nhưng bên cạnh đó còn có nhiều phương pháp, xu hướng sáng tác mới, đặc biệt bây giờ công nghệ và kỹ thuật đã tạo cơ hội tốt cho việc phát triển tốt cho ảnh ý tưởng, ý niệm”. Bởi vậy, Festival Nhiếp ảnh trẻ lần thứ ba đã đưa dòng ảnh thể nghiệm, ý niệm vào xét giải với mong muốn mở ra xu hướng sáng tác mới, làm phong phúhơn cho đời sống sáng tạo nhiếp ảnh nước nhà. Tuy nhiên, số lượng ảnh thể nghiệm, ý niệm được gửi tới tham dự rất khiêm tốn so với ảnh hiện thực, điều đócho thấy, thể loại ảnh này vẫn ít được giới cầm máy quan tâm. Theo lý giải của nghệ sĩ nhiếp ảnh Mã Thế Anh, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, ảnh ý tưởng, ý niệm tương đối khó, thậm chí đối với cả các chuyên gia, nghệ sĩ lâu năm trong nghề.

Nhiếp ảnh gia Việt Văn, đại diện Hội đồng nghệ thuật thể loại ảnh thử nghiệm, ý niệm của Festival Nhiếp ảnh trẻcho biết, có sự chênh lệch nhiều giữa ảnh đoạt giải và ảnh triển lãm. Chất lượng bộảnh đoạt giải khiến Hội đồng nghệ thuật khá hài lòng. Tuy nhiên, nhìn chung trong các tác phẩm tham dự, có thể thấy tác giả có biểu hiện sáng tạo mới lạ, tạo ra hình ảnh, bộ ảnh mang tính ý niệm chưa thực sự nhiều. Có những bộ ảnh yếu, thậm chí bị nhầm thể loại, đó là ảnh hiện thực, tác giả có xử lý về ánh sáng, kỹ thuật và coi đó là ảnh ý niệm. Có bộ ảnh ý tưởng có vẻ tốt, nhưng lại là vay mượn của nước ngoài, xa lạvới văn hóa người Việt... Nhìn rộng ra đời sống nhiếp ảnh nước nhà, anh Việt Văn cho rằng, ảnh ý niệm chắc chắn ít hơn ảnh hiện thực, nhưng vẫn có những người âm thầm chụp, thực hiện dựán cánhân, dù họ không tham dự giải thưởng bởi nhiều lý do.

Quan điểm của ban tổ chức là lần đầu chưa được đông đảo người tham gia, nhưng kiên trìđưa dòng ảnh ý tưởng, ýniệm trong các Festival sau, để thúc đẩy lực lượng, ham muốn sáng tạo của nghệ sĩ trẻ; làm sao dòng ảnh này chiếm ít nhất 1/3 trong tổng số ảnh tham gia Festival mới phù hợp, cân bằng nhu cầu, cũng như đòi hỏi về sáng tác. “Nhân đây chúng tôi muốn cổsúy, thúc đẩy cho dòng ảnh ý tưởng ý niệm, phương pháp sáng tác giúp người sáng tác có thể nói được nhiều điều mà ảnh hiện thực không nói, không làm được”, ông Vi Kiến Thành nói. 

THANH THẢO