Phát triển thủy sản Việt Nam: Bắt đầu từ minh bạch và chuyển đổi xanh

VHO - Trong bối cảnh ngành thủy sản Việt Nam đang chịu sức ép chưa từng có từ biến đổi khí hậu, thẻ vàng IUU, rào cản kỹ thuật và “rào cản xanh” từ thị trường xuất khẩu, yêu cầu chuyển đổi sang phát triển bền vững, phát triển xanh, minh bạch và ứng dụng công nghệ cao trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Từ chiến lược chính sách đến hành động thực tiễn

Hội thảo “Phát triển bền vững ngành Thủy sản” do Quỹ Vì tương lai xanh – Tập đoàn Vingroup phối hợp cùng Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) tổ chức tại Nha Trang ngày 7.6.

Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ chiến dịch “Cùng hành động vì biển xanh” hưởng ứng Ngày Đại dương Thế giới (8.6) do Quỹ Vì tương lai xanh phát động. Hội thảo quy tụ hơn 150 đại biểu ngành, là lời khẳng định cho định hướng mới của thủy sản Việt: hội nhập phải xanh – phát triển phải có trách nhiệm.

Diễn ra trong bối cảnh Quyết định 911/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về kiểm soát ô nhiễm môi trường thủy sản bắt đầu triển khai, hội thảo là một trong những diễn đàn đa phương hiếm hoi tập trung thảo luận thực chất về chiến lược phát triển bền vững ngành thủy sản.

TS. Nhữ Văn Cẩn – Phó Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp & Môi trường – cho biết, ngành thủy sản Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng.

Tuy kim ngạch xuất khẩu vượt mốc 10 tỷ USD trong năm 2024 nhưng vẫn còn tồn tại những thách thức đến từ biến đổi khí hậu, khai thác quá mức; thẻ vàng IUU từ EC; rào cản kỹ thuật và “rào cản xanh” từ các thị trường nhập khẩu; áp lực từ sắc thuế chống bán phá giá/ thuế đối ứng của Hoa Kỳ gần đây,…

“Phát triển thủy sản hiện đại, bền vững, xanh và có khả năng cạnh tranh quốc tế đã trở thành mục tiêu xuyên suốt trong bối cảnh hiện nay. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang triển khai nhiều định hướng trọng tâm như giảm đánh bắt, tăng nuôi trồng, đặc biệt là nuôi biển quy mô lớn, tích hợp đa giá trị, kết hợp với bảo tồn nguồn lợi thủy sản; chuyển đổi số, ứng dụng công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, blockchain trong kiểm soát dịch bệnh và truy xuất nguồn gốc; cùng với đó là phát triển mô hình chế biến tại chỗ, tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải; xây dựng chuỗi cung ứng tuần hoàn, tham gia cơ chế tín chỉ carbon – để không chỉ ‘hội nhập’, mà còn phải hội nhập xanh, chủ động và có trách nhiệm”, TS. Cẩn chia sẻ.

Minh bạch dữ liệu – chìa khóa để thủy sản Việt phát triển xanh và bền vững

Tại hội thảo, các diễn giả đã tham gia phiên thảo luận chuyên sâu, xoay quanh các vấn đề “nóng” trong ngành thủy sản.

Bà Nguyễn Thị Thu Sắc – Chủ tịch VASEP nhấn mạnh việc khai thác thủy sản hiện nay, đặc biệt là đánh bắt trên biển, đang thiếu tính minh bạch và số liệu cụ thể. Trong khi nguồn nuôi trồng trên bờ có thể truy xuất được, thì đánh bắt ngoài biển lại rất khó kiểm soát và định lượng chính xác.

Do đó, để hướng tới một ngành thủy sản tuần hoàn xanh và bền vững, Việt Nam cần xây dựng hệ thống số hóa dữ liệu đánh bắt trên biển; áp dụng công nghệ ở các nước tiên tiến đang làm như số hóa từ tàu vào đất liền, đấu giá minh bạch.

Cùng quan điểm, PGS. TS. Nguyễn Chu Hồi, Phó Chủ tịch thường trực Hội Thủy sản Việt Nam (VINAFIS) cho rằng, khái niệm “phát triển bền vững” cần được nhìn nhận một cách toàn diện hơn.

Theo đó, kỹ thuật nuôi trồng thành công là chưa đủ, cần phải tìm ra phương thức áp dụng đại trà. Chuỗi cung ứng và yêu cầu hội nhập quốc tế là áp lực nhưng cũng là cơ hội buộc ngành thủy sản phải thay đổi theo chuẩn quốc tế.

Ngoài ra, để phát triển xanh và bền vững, yêu cầu cấp thiết cần phải giữ gìn vốn tự nhiên – bao gồm hệ sinh thái biển, tài nguyên và đa dạng sinh học vốn rất dễ tổn thương.

“Nếu cứ tăng sản lượng mãi mà không tính đến giới hạn của tự nhiên thì ngành thủy sản sẽ không thể bền vững. Minh bạch hóa dữ liệu và đánh giá đúng thực trạng là điều kiện tiên quyết để bảo vệ tài nguyên và duy trì phát triển dài hạn”, ông khẳng định.

Còn theo TS. Phạm Anh Tuấn, Nguyên Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, Ủy viên Ban chấp hành VINAFIS, phát triển ngành thủy sản và bảo vệ môi trường hoàn toàn có thể song hành, miễn là có chiến lược rõ ràng và các hành động cụ thể, thiết thực.

“Cần nhận thức rõ vai trò và trách nhiệm của các bên liên quan; chuẩn bị nền tảng pháp lý và công cụ kỹ thuật phù hợp và xây dựng chính sách cụ thể, khả thi, thay vì dừng ở khẩu hiệu”, TS. Phạm Anh Tuấn nhấn mạnh.

Tại buổi thảo luận, các chuyên gia cũng đã lắng nghe và giải đáp ý kiến từ nhiều hộ nuôi trồng thủy sản: làm sao để bắt đầu từng bước chuyển đổi từ mô hình truyền thống sang mô hình nuôi biển công nghệ cao; làm sao để xử lý tình trạng thiếu cơ sở hạ tầng đối với người nuôi biển ngoài khơi khi không có bến bãi…

Đáng chú ý, Tổng Thư ký VASEP Nguyễn Hoài Nam cho biết thêm, từ ngày 15/04/2025, khoản hỗ trợ tín dụng ưu đãi cho lĩnh vực nông – lâm – thủy sản đã được nâng lên 100.000 tỷ đồng. Đây là bước cụ thể hóa chỉ đạo của Chính phủ nhằm tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp và hộ sản xuất trong ngành.

Nhấn mạnh về tầm quan trọng của hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu Sắc bày tỏ ấn tượng với thông điệp “Vì một tương lai xanh, vì một Việt Nam xanh” – một tầm nhìn giàu cảm hứng cho sự phát triển bền vững của Tập đoàn Vingroup.

Bà nhấn mạnh, Việt Nam là quốc gia mạnh về thủy sản và ngành này cần chuyển đổi theo hướng phát triển xanh, bảo vệ hệ sinh thái biển.

Chủ tịch VASEP cũng đánh giá cao vai trò của Quỹ Vì tương lai xanh và những đóng góp bền bỉ, thiết thực từ Tập đoàn Vingroup.

Bà cho rằng việc hỗ trợ tài chính đóng vai trò rất quan trọng, và Vingroup đã không chỉ dừng lại ở hoạt động hỗ trợ bề nổi mà còn “len lỏi vào cuộc sống người dân”, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước – điều khiến bà “hết sức trân trọng”.

Quỹ Vì tương lai xanh được Tập đoàn Vingroup thành lập tháng 7.2023 nhằm góp phần hiện thực hóa mục tiêu Net Zero vào năm 2050 của Việt Nam.

Đến nay, Quỹ đã triển khai hàng loạt chương trình thiết thực: Chiến dịch “Thứ Tư Ngày Xanh” - khuyến khích lối sống xanh trong cộng đồng; “Mùa hè Xanh” với sự tham gia của hơn 7.000 sinh viên tình nguyện từ 30 trường đại học; các cuộc thi “Tiếng nói Xanh” và “Gửi tương lai Xanh 2050” thu hút 23.000 học sinh từ 61 tỉnh, thành tham gia. Với vai trò “đối tác kết nối – tác nhân xúc tác”, Quỹ hướng tới xây dựng các mô hình thực hành đổi mới bền vững, khơi mở hành trình xanh trong từng lĩnh vực kinh tế – xã hội.