Sách giáo khoa có “vấn đề” hay việc giảng dạy chưa thể đáp ứng?

VHO- Chương trình, đổi mới sách giáo khoa (SGK) phổ thông 2018 đã triển khai thực hiện được 5 năm. Bên cạnh những ý kiến cho rằng chương trình phần nào đã đáp ứng được mục tiêu, yêu cầu đổi mới giáo dục, thì vẫn còn đó không ít dư luận phản ảnh về những bất cập ở chất lượng SGK, giáo viên và sự thống nhất trong chỉ đạo…

Các đại biểu, nhà khoa học đóng góp ý kiến cho chương trình, đổi mới SGK phổ thông 2018 Ảnh: VŨ MẠNH

 Ban Thường trực Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam vừa phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội tổ chức Hội nghị góp ý kiến về triển khai thực hiện chương trình, đổi mới SGK phổ thông 2018.

Tại Hội nghị, các nhà khoa học trong Hội đồng tư vấn Khoa học, Giáo dục và Môi trường, đại biểu Ban Chủ nhiệm các Hội đồng tư vấn của Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam, các chuyên gia đến từ các học viện, cơ sở nghiên cứu... đã tập trung thảo luận, trao đổi và đặt ra những vấn đề còn bất cập liên quan đến chương trình SGK và chương trình Giáo dục phổ thông năm 2023. Trong đó có tình trạng học sinh từ tỉnh này sang tỉnh khác khó tiệm cận vì SGK các trường khác nhau; tài liệu giáo dục địa phương cho các tỉnh tự biên soạn, in ấn, nhưng có địa phương thiếu ngân sách hoặc vướng mắc trong đấu thầu nên không in được; bộ SGK có “vấn đề” hay việc giảng dạy chưa đáp ứng được…

GS.TS Nguyễn Lân Dũng, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn Khoa học, Giáo dục, Môi trường (Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam) băn khoăn: Chương trình giáo dục phổ thông của ta “có gì đó sai sai” so với thông lệ quốc tế. Bởi vì chúng ta dùng một chương trình chưa qua thực nghiệm mà đã áp dụng đại trà trên cả nước. Hơn nữa, dạy ngoại ngữ trong trường học dường như không thành công, khi nhiều trẻ sau khi tốt nghiệp không thể giao tiếp được. Không lý gì mà 12 năm không đọc thông nói thạo, chương trình dạy những động từ mà sau đó không bao giờ dùng đến. “Thế hệ chúng tôi học 9 năm, khi đó các thầy chưa có nhiều SGK như bây giờ, nhưng đã dạy chúng tôi thành những người có năng lực”, GS Nguyễn Lân Dũng chia sẻ.

Theo GS.TS Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn Dân chủ và Pháp luật (Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam), chủ trương xã hội hóa giáo dục của Đảng và Nhà nước đề ra là đúng đắn, nhưng do chưa được nhận thức đầy đủ nên khi tổ chức còn lúng túng. Thời gian qua, phụ huynh phải xếp hàng “trắng đêm” vì muốn xin cho con vào trường công lập là rất đáng báo động. “Không phải xã hội hóa để Nhà nước rút dần đầu tư, mà xã hội hóa và đầu tư là hai vấn đề tác động qua lại để tốt hơn. Do đó, phải có nhận thức đúng đắn hơn về xã hội hóa SGK”, GS Trần Ngọc Đường nhấn mạnh.

Liên quan đến chương trình Giáo dục phổ thông năm 2018, với mục đích là để chuyển từ giáo dục nhận thức sang giáo dục năng lực; chú trọng giáo dục kiến thức sang giáo dục phẩm chất người học đã được thể hiện trong SGK. Tuy nhiên thực tế cho thấy, chuyển từ kiến thức trong sách sang người học còn khoảng cách xa. Cùng với đó là đội ngũ giáo viên thiếu trầm trọng. Tại sao các trường ĐH mọc ra như nấm, số SV tốt nghiệp ngày càng nhiều nhưng vẫn còn tình trạng thiếu giáo viên? “Cần phải xây dựng đội ngũ giáo viên không những đủ mà còn giỏi, nếu không thì chủ trương đổi mới SGK khó thành công”, GS.TS Trần Ngọc Đường bổ sung.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Túc, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam chỉ ra bất cập khi xã hội hóa không đến nơi đến chốn, khiến xã hội hóa biến thành thương mại hóa. Từ đó, hậu quả là xảy ra một số vụ án liên quan SGK được phanh phui, trong đó có sự móc ngoặc giữa người có chức có quyền với người làm kinh doanh. Trẻ em đi học bây giờ phải mua rất nhiều sách, dẫn đến sự lãng phí quá lớn. Đổi mới SGK thế nào cũng không thể xa rời Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là “học đi đôi với hành”, nhưng nội dung SGK của lớp 1 lại xa thực tiễn.

 Những cuốn sách giáo khoa in trên giấy đen trong giai đoạn đất nước còn nhiều khó khăn

Nhấn mạnh thêm, bà Nguyễn Thị Doan, nguyên Phó Chủ tịch nước, Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam đề xuất, cần xem lại vai trò của Nhà nước trong xã hội hóa giáo dục, phải đảm bảo việc định hướng tuyên truyền cho cán bộ cũng như người dân nhận thức rõ về bản chất của xã hội hóa SGK, bảo đảm thông suốt từ nhận thức đến hành động.

Theo bà Doan, hiện đang thiếu sự đồng bộ, thống nhất trong việc triển khai chương trình SGK, chưa chuẩn bị tâm lý, nguồn lực và cơ sở vật chất cho giáo viên, cán bộ quản lý cũng như người học về việc đổi mới giáo dục, dẫn đến tình trạng giáo viên không đáp ứng được yêu cầu giảng dạy. “Các tỉnh được trao quyền chọn SGK, nhưng đây lại là vấn đề khiến người dân bức xúc, khi có trường chọn sử dụng cả 3 bộ sách, mỗi bộ vài quyển, còn sách tham khảo thì quá nhiều”, bà Nguyễn Thị Doan nêu thực tế, đồng thời kiến nghị Bộ GD&ĐT cần có sơ kết, đánh giá kỹ lưỡng về tác động từ việc triển khai chương trình SGK phổ thông 2018 đối với chất lượng giáo dục, đào tạo. Song song đó, cần nghiên cứu phương pháp giảng dạy, có chiến lược cụ thể nhằm trang bị kiến thức bài bản cho giáo viên, chống bệnh thành tích trong thi cử, giảm áp lực thi cử cho HS. Cần có sự kiểm soát, giới hạn số lượng sách tham khảo cụ thể và cần thiết trong từng môn học để tránh tình trạng quá tải, đảm bảo chất lượng học tập tốt nhất.

Ghi nhận các ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học, Phó Chủ tịch Nguyễn Hữu Dũng đề nghị, Ban Tuyên giáo, Ủy ban TƯ MTTQ Việt Nam cần tiếp thu đầy đủ, toàn diện với tinh thần cầu thị các ý kiến góp ý của các đại biểu để sớm hoàn thiện văn bản gửi tới Ủy ban Văn hóa Giáo dục của Quốc hội, phục vụ cho công tác của Đoàn giám sát của Quốc hội; đồng thời mong muốn các chuyên gia, nhà khoa học tiếp tục dành thời gian quan tâm, nghiên cứu, đóng góp thêm nhiều ý kiến tâm huyết về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông.

NGUYỆT MINH