Chương trình giáo dục phổ thông mới có thực sự thay đổi?

VHO- Như tin đã đưa, việc Bộ GD&ĐT công bố Chương trình giáo dục phổ thông (CTGDPT) mới đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận, trong đó có đông đảo phụ huynh và học sinh. Nhiều người chờ đợi sự ưu việt của chương trình mới với những thay đổi mang tính đột phá về phương pháp tiếp cận, về sự giảm tải, về phương pháp đánh giá, về mục tiêu...

 Chương trình giáo dục phổ thông mới vẫn chưa đáp ứng được kỳ vọng

 Tuy nhiên, nhiều người cũng đặt câu hỏi, liệu chương trình mới có đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo học sinh cả nước và người nhà của họ?

Không có thay đổi mang tính đột phá

Theo Bộ GD&ĐT, về mục tiêu giáo dục, CTGDPT mới tiếp tục được xây dựng trên quan điểm coi mục tiêu GDPT là giáo dục con người toàn diện, giúp học sinh phát triển hài hòa về đức, trí, thể, mĩ. Về phương châm giáo dục, CTGDPT mới kế thừa các nguyên lí giáo dục nền tảng như “Học đi đôi với hành”, “Lí luận gắn liền với thực tiễn”, “Giáo dục ở nhà trường kết hợp với giáo dục ở gia đình và xã hội”. Về nội dung giáo dục, bên cạnh một số kiến thức được cập nhật, kiến thức nền tảng của các môn học trong CTGDPT mới chủ yếu là những kiến thức được kế thừa từ CTGDPT hiện hành, nhưng được tổ chức lại để giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực một cách hiệu quả hơn. Về hệ thống môn học, trong chương trình mới, chỉ có một số môn học và hoạt động giáo dục (HĐGD) mới hoặc mang tên mới là: Tin học và Công nghệ, Ngoại ngữ, Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học; Lịch sử và Địa lí, Khoa học tự nhiên ở cấp THCS; Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp THPT, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các cấp THCS, THPT...

Về thời lượng dạy học, tuy chương trình mới có thực hiện giảm tải so với chương trình hiện hành nhưng những tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học không có sự xáo trộn. Bộ GD&ĐT cho rằng, mô hình giáo dục hiện hành ở Việt Nam trong nhiều năm qua là “truyền thụ kiến thức”, biến người học thành đối tượng tiếp nhận thụ động. CTGDPT mới có áp dụng mô hình chương trình phát triển năng lực và hệ thống các năng lực cốt lõi, tuy nhiên, các năng lực này không thể hình thành và phát triển ngoài hệ thống kiến thức trong các môn học. Việc kết nối kiến thức và những năng lực có thể có từ việc học những kiến thức này là yêu cầu có tính chất nguyên tắc của CTGDPT mới. Về đánh giá kết quả giáo dục, Bộ GD&ĐT chỉ nói chung chung, theo đó “các định hướng về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục trong CTGDPT mới là kết quả của những đổi mới, thử nghiệm về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục được tiến hành trong nhiều năm qua ở các trường phổ thông cả ba cấp trên cả nước, đồng thời có tham khảo lí luận và kinh nghiệm quốc tế”...

Chương trình mới có giảm tải so với chương trình hiện hành?

Tình trạng “quá tải” trong GDPT đã kéo dài từ nhiều năm trước. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng chủ yếu do nội dung giáo dục còn nặng về lí thuyết, nhiều nội dung không thiết thực, vừa khó học, dễ quên, vừa không gây được hứng thú cho học sinh. Thứ hai, phương pháp dạy học còn nặng về thuyết trình, không phát huy được tính tích cực của học sinh trong việc khám phá, thực hành và vận dụng kiến thức, khiến học sinh thiếu hứng thú học tập. Thứ ba, thời lượng học được phân bổ đồng loạt đối với tất cả các trường trong cả nước, nhiều khi chưa tương thích với nội dung học tập. Một nguyên nhân khác là học sinh phải đối phó với nhiều kì thi nên phải học nhiều, rồi hiện tượng dạy thêm học thêm tràn lan chiếm thời gian nghỉ ngơi, khiến học sinh căng thẳng và mệt mỏi...

Theo ông Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD&ĐT), CTGDPT mới áp dụng 6 biện pháp “giảm tải”, theo đó giảm số môn học và hoạt động giáo dục, giảm số tiết học, giảm kiến thức không phù hợp và không thiết thực đối với học sinh. Đồng thời, tăng cường dạy học phân hoá, tự chọn, thực hiện phương pháp dạy học mới và đổi mới việc đánh giá kết quả giáo dục... Tuy vậy trên thực tế, so với chương trình hiện hành, CTGDPT mới có thực hiện giảm tải về thời lượng dạy học nói chung nhưng tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học không có sự thay đổi mấy.

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên CTGDPT mới, về số môn học, ở cấp THCS, CTGDPT mới đã giảm còn 12 môn so với 15 môn ở chương trình hiện hành, trong đó có 5 môn độc lập được gộp lại thành 2 môn học tích hợp, thời lượng giảm được 35 tiết từ lớp 6 đến lớp 9 so với chương trình hiện hành. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng, lượng kiến thức ở từng môn học vẫn còn nặng đòi hỏi học sinh mất nhiều thời gian chuẩn bị bài ở nhà, không có nhiều thời gian vui chơi giải trí. Về vấn đề này, đại diện Bộ GD&ĐT cho rằng, theo phương pháp dạy môn học tích hợp mới, giáo viên giao bài tập cho học sinh ở nội dung bài sắp học thay vì trong kiến thức đã học và học sinh sẽ được hướng dẫn cách giải quyết các vấn đề... Nhưng đó cũng chỉ là những chi tiết trong phương pháp dạy và học mà không phải là những thay đổi cơ bản giúp giảm tải lượng môn học và kiến thức khổng lồ. Việc gộp các môn chỉ mang tính cơ học đơn giản, không phải là giải pháp giảm tải như mong muốn...

Nhiều người đánh giá, CTGDPT mới có những thay đổi và cải tiến so với CTGD hiện hành nhưng thực sự chưa đáp ứng được kỳ vọng của toàn xã hội. Dư luận vẫn chờ đợi ở những sự thay đổi mang tính đột phá mà học sinh là đối tượng thụ hưởng, chứ không phải những sự thay đổi mang tính chất “bình mới, rượu cũ”. n

 Tuy nhiên, nhiều người cũng đặt câu hỏi, liệu chương trình mới có đáp ứng được kỳ vọng của đông đảo học sinh cả nước và người nhà của họ?

Không có thay đổi mang tính đột phá

Theo Bộ GD&ĐT, về mục tiêu giáo dục, CTGDPT mới tiếp tục được xây dựng trên quan điểm coi mục tiêu GDPT là giáo dục con người toàn diện, giúp học sinh phát triển hài hòa về đức, trí, thể, mĩ. Về phương châm giáo dục, CTGDPT mới kế thừa các nguyên lí giáo dục nền tảng như “Học đi đôi với hành”, “Lí luận gắn liền với thực tiễn”, “Giáo dục ở nhà trường kết hợp với giáo dục ở gia đình và xã hội”. Về nội dung giáo dục, bên cạnh một số kiến thức được cập nhật, kiến thức nền tảng của các môn học trong CTGDPT mới chủ yếu là những kiến thức được kế thừa từ CTGDPT hiện hành, nhưng được tổ chức lại để giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực một cách hiệu quả hơn. Về hệ thống môn học, trong chương trình mới, chỉ có một số môn học và hoạt động giáo dục (HĐGD) mới hoặc mang tên mới là: Tin học và Công nghệ, Ngoại ngữ, Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học; Lịch sử và Địa lí, Khoa học tự nhiên ở cấp THCS; Âm nhạc, Mĩ thuật, Giáo dục kinh tế và pháp luật ở cấp THPT, Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các cấp THCS, THPT...

Về thời lượng dạy học, tuy chương trình mới có thực hiện giảm tải so với chương trình hiện hành nhưng những tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học không có sự xáo trộn. Bộ GD&ĐT cho rằng, mô hình giáo dục hiện hành ở Việt Nam trong nhiều năm qua là “truyền thụ kiến thức”, biến người học thành đối tượng tiếp nhận thụ động. CTGDPT mới có áp dụng mô hình chương trình phát triển năng lực và hệ thống các năng lực cốt lõi, tuy nhiên, các năng lực này không thể hình thành và phát triển ngoài hệ thống kiến thức trong các môn học. Việc kết nối kiến thức và những năng lực có thể có từ việc học những kiến thức này là yêu cầu có tính chất nguyên tắc của CTGDPT mới. Về đánh giá kết quả giáo dục, Bộ GD&ĐT chỉ nói chung chung, theo đó “các định hướng về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục trong CTGDPT mới là kết quả của những đổi mới, thử nghiệm về phương pháp giáo dục và đánh giá kết quả giáo dục được tiến hành trong nhiều năm qua ở các trường phổ thông cả ba cấp trên cả nước, đồng thời có tham khảo lí luận và kinh nghiệm quốc tế”...

Chương trình mới có giảm tải so với chương trình hiện hành?

Tình trạng “quá tải” trong GDPT đã kéo dài từ nhiều năm trước. Nguyên nhân thì có nhiều nhưng chủ yếu do nội dung giáo dục còn nặng về lí thuyết, nhiều nội dung không thiết thực, vừa khó học, dễ quên, vừa không gây được hứng thú cho học sinh. Thứ hai, phương pháp dạy học còn nặng về thuyết trình, không phát huy được tính tích cực của học sinh trong việc khám phá, thực hành và vận dụng kiến thức, khiến học sinh thiếu hứng thú học tập. Thứ ba, thời lượng học được phân bổ đồng loạt đối với tất cả các trường trong cả nước, nhiều khi chưa tương thích với nội dung học tập. Một nguyên nhân khác là học sinh phải đối phó với nhiều kì thi nên phải học nhiều, rồi hiện tượng dạy thêm học thêm tràn lan chiếm thời gian nghỉ ngơi, khiến học sinh căng thẳng và mệt mỏi...

Theo ông Vũ Đình Chuẩn, Vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học (Bộ GD&ĐT), CTGDPT mới áp dụng 6 biện pháp “giảm tải”, theo đó giảm số môn học và hoạt động giáo dục, giảm số tiết học, giảm kiến thức không phù hợp và không thiết thực đối với học sinh. Đồng thời, tăng cường dạy học phân hoá, tự chọn, thực hiện phương pháp dạy học mới và đổi mới việc đánh giá kết quả giáo dục... Tuy vậy trên thực tế, so với chương trình hiện hành, CTGDPT mới có thực hiện giảm tải về thời lượng dạy học nói chung nhưng tương quan về thời lượng dạy học giữa các môn học không có sự thay đổi mấy.

Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên CTGDPT mới, về số môn học, ở cấp THCS, CTGDPT mới đã giảm còn 12 môn so với 15 môn ở chương trình hiện hành, trong đó có 5 môn độc lập được gộp lại thành 2 môn học tích hợp, thời lượng giảm được 35 tiết từ lớp 6 đến lớp 9 so với chương trình hiện hành. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng, lượng kiến thức ở từng môn học vẫn còn nặng đòi hỏi học sinh mất nhiều thời gian chuẩn bị bài ở nhà, không có nhiều thời gian vui chơi giải trí. Về vấn đề này, đại diện Bộ GD&ĐT cho rằng, theo phương pháp dạy môn học tích hợp mới, giáo viên giao bài tập cho học sinh ở nội dung bài sắp học thay vì trong kiến thức đã học và học sinh sẽ được hướng dẫn cách giải quyết các vấn đề... Nhưng đó cũng chỉ là những chi tiết trong phương pháp dạy và học mà không phải là những thay đổi cơ bản giúp giảm tải lượng môn học và kiến thức khổng lồ. Việc gộp các môn chỉ mang tính cơ học đơn giản, không phải là giải pháp giảm tải như mong muốn...

Nhiều người đánh giá, CTGDPT mới có những thay đổi và cải tiến so với CTGD hiện hành nhưng thực sự chưa đáp ứng được kỳ vọng của toàn xã hội. Dư luận vẫn chờ đợi ở những sự thay đổi mang tính đột phá mà học sinh là đối tượng thụ hưởng, chứ không phải những sự thay đổi mang tính chất “bình mới, rượu cũ”. 

 QUỐC HÙNG