Trân trọng những giá trị văn hóa, tình người nơi mảnh đất Tây Nguyên

VHO - “Gia đình Haha” tập 14 mở ra một ngày mới nơi Tây Nguyên đại ngàn, tiếp nối nhịp sống lao động bình yên mà thú vị.

Từ cách nấu rượu cần - thứ men gắn kết cộng đồng, đến những câu chuyện đi sâu về vai trò của người phụ nữ trong chế độ mẫu hệ, và cả khoảnh khắc các thành viên cùng anh Xim vun trồng cây vú sữa mang tên Gia đình Haha, những trải nghiệm bình dị, bao bọc bởi tiếng cười, hòa mình cùng âm nhạc đã tô điểm cho tinh thần lao động và sự ấm áp tình thân, tạo nên bức tranh đời sống Tây Nguyên chỉ có qua lăng kính của Gia đình Haha.

Suốt ngàn năm, cây lúa đã trở thành biểu tượng thiêng liêng, gắn bó mật thiết với người dân Việt. Từ xa xưa, người Việt ví hạt gạo như “ngọc thực”, xem lúa nước là mẹ đẻ ra cơm no áo ấm.

Với Gia đình Haha, hành trình văn hóa cũng khởi đầu từ chính hạt lúa - từ Bản Liền với bài học về cách xới đất gieo hạt, đến các chặng nối tiếp học cách cấy mạ và ở chặng cuối Đắk Lắk, các thành viên được chứng kiến cây lúa trổ bông trong lễ cúng vụ mùa của người M’nông.

Các dân tộc Tây Nguyên tôn thờ thần lúa và tổ chức nghi lễ cúng mùa từ khi mới khai hoang đến ngày thu hoạch. Nghi lễ này của người M’nông và Ê-đê đã trở thành phong tục không thể thiếu trong đời sống nương rẫy.

Theo tập tục, lễ cúng mùa được tổ chức nhiều lần trong một vụ lúa. Đầu mùa gieo hạt (cúng xuống giống), giữa mùa lúa sắp trổ bông và cuối mùa gặt hái. Gần giống với quan niệm “mẹ lúa” của đồng bằng, bà con Tây Nguyên xem cúng lúa là tạ ơn thần linh đã ban hạt giống và cầu mong mùa màng bội thu. Nghi lễ do già làng hoặc thầy cúng buôn làng chủ trì, diễn ra ngay trên nương rẫy. Đây còn là biểu tượng cho mối gắn kết thiêng liêng giữa con người với đất trời.

Trong không gian nhà sàn của già làng, tiếng cồng chiêng vang vọng cùng men rượu cần ấm nồng đã tái hiện sức sống văn hóa Tây Nguyên rực rỡ. Trong trang phục truyền thống, các thành viên của Gia đình Haha được trải nghiệm cùng già làng chuẩn bị lễ vật, gọt cây nêu bằng con dao đặc trưng, nấu cơm dâng thần linh, nâng chén rượu cần theo nghi thức.

Sau khi buổi lễ kết thúc, cô Dung - mẹ anh Xim cũng tới góp vui với một bình rượu cần. Các thành viên lần lượt gửi lời cảm ơn và chúc mừng đến già làng, thầy cúng và anh Xim - những người đã đón tiếp các thành viên như người thân trong gia đình.

Ba Nam chia sẻ, anh là người gốc Đắk Lắk, đã từng nhiều lần tiếp xúc với đồng bào Ê-đê; nhưng khi tham gia hành trình này, anh mới nhận ra mình đã bỏ lỡ nhiều giá trị văn hoá của chính mảnh đất nơi mình sinh ra.

Dù có rào cản về ngôn ngữ, sự ấm áp và tình cảm của người dân trong buôn làng khiến tất cả đều cảm nhận rõ sự gắn kết. Xuyên suốt bữa ăn, không khí thêm phần sôi nổi khi mọi người cùng cô Dung, già làng và bà con đồng bào giao lưu văn nghệ, hoà mình vào tiếng cồng chiêng và những giai điệu đặc trưng của người M’nông.

Bên cạnh nghi lễ, với người M’nông còn có rượu cần. Rượu cần không chỉ là thức uống, mà là một nghi thức văn hóa truyền đời. Mỗi ché rượu ủ trong góc bếp là lời mời nồng hậu dành cho khách quý trong mỗi dịp lễ hội sum vầy.

Trong quá trình làm rượu, cô Dung cũng chia sẻ thêm về đời sống của phụ nữ M’nông trong chế độ mẫu hệ. Họ là trụ cột, là người có tiếng nói trong gia đình và xã hội, nhưng cũng gánh nhiều vất vả và trách nhiệm.

Đặc biệt, ở những dòng tộc có phụ nữ hiểu biết về chính sách của Đảng, Nhà nước, có kinh tế và am hiểu phong tục tập quán, họ thậm chí có thể trở thành già làng nữ và được cả cộng đồng kính trọng.

Đến buổi tối, bữa tối chia tay Tóc Tiên mở đầu với lời mời “sa piêng” - lời mời ăn cơm trong tiếng M’nông. Đặc biệt, các món ăn hôm nay đều “made in M’nông” - theo cách ví von của anh hai Thiện.

Trong bầu không khí thân tình, Tóc Tiên chia sẻ điều cô ấn tượng khi tham gia hành trình chính là chương trình không theo kịch bản, mọi người đều vui vẻ, thoải mái và có cơ hội trải nghiệm những điều mới. Việc đồng hành cùng mọi người trong Gia đình Haha chính là cơ hội để cô được gắn kết và trở nên gần gũi hơn với các đồng nghiệp sân khấu, nay là các thành viên trong nhà.

Anh Xim cũng bày tỏ cảm xúc của mình bởi khi nhận thông tin có bảy nghệ sĩ sẽ tới thăm nhà, anh từng lo ngại sẽ có khoảng cách nhất định do sự nổi tiếng gây nên. Tuy nhiên qua thời gian gắn bó, anh Xim nhận ra mọi người khác hẳn với hình dung ban đầu của anh.

Các thành viên của Gia đình Haha đều thân thiện, gần gũi và chân thành. Để rồi, trước khi chia tay Tóc Tiên, Xim gửi tặng cô chiếc mũ thêu họa tiết Tây Nguyên đặc trưng cùng một bình rượu cần đặc sản.

Những khoảnh khắc sẻ chia, những món quà mộc mạc, những cái ôm siết chặt là cầu nối, đưa con người sát lại gần nhau hơn. Khoảnh khắc chia tay khép lại tập 14, nhưng lại mở ra một dư vị rất riêng về câu chuyện của tình thân và tình bạn.

Giữa tiếng cồng chiêng ngân vang, bữa cơm ấm áp và những món quà nghĩa tình, mọi khoảng cách dường như tan biến. Như cây vú sữa vừa được trồng nơi đất đỏ bazan, hành trình này cũng gieo xuống những hạt giống của sự gắn kết, để mỗi mùa quả ngọt lại nhắc nhớ đến một Gia đình Haha đã từng cùng nhau viết nên ký ức nơi Tây Nguyên nắng gió.