Thái độ ứng xử của nghệ sỹ có thể giết chết “đứa con tinh thần”

VHO - Ngày 20.3.2019, phiên tòa xét xử sơ thẩm vụ án tranh chấp bản quyền tác phẩm “Ngày xưa” giữa Công ty Cổ phần giải trí Tuần Châu Hà Nội (Công ty Tuần Châu) và Công ty Cổ phần đầu tư tổng hợp truyền thông DS (Công ty DS) đã kết thúc với phán quyết của Tòa là: Tuần Châu là chủ sở hữu “Ngày xưa”, còn đạo diễn Việt Tú là tác giả của vở diễn. Suốt quá trình diễn ra phiên tòa và sau phán quyết của Tòa, những màn thể hiện “bày tỏ quá nhiều cảm xúc” của đạo diễn Việt Tú đã đặt ra nhiều vấn đề về cách một nghệ sĩ lớn cư xử với đứa con tinh thần của mình và với nghệ thuật.

Theo nội dung vụ việc, tháng 11.2015, Công ty CP Tuần Châu Hà Nội (Công ty con của tập đoàn Tuần Châu) và Công ty DS (đạo diễn Việt Tú làm chủ) ký hợp đồng sáng tác vở diễn Ngày xưa. Cứ tưởng mối nhân duyên sẽ cho hoa thơm, trái ngọt. Ai ngờ…

Tháng 8.2016, đạo diễn Việt Tú đăng ký quyền tác giả vở diễn, Công ty DS là chủ sở hữu quyền tác giả, vi phạm quyền sở hữu tác phẩm của Công ty Tuần Châu.

Tháng 3.2018, Công ty CP Tuần Châu Hà Nội kiện đạo diễn Việt Tú vi phạm hợp đồng, chiếm giữ tác phẩm và đòi bồi thường hơn 6 tỷ đồng. Tháng 5.2018, đạo diễn Việt Tú phản tố, kiện Công ty CP Tuần Châu Hà Nội và đòi bồi thường hơn 6 tỷ đồng. Tháng 3.2019, TAND Hà Nội đưa vụ án ra xét xử.

Ngày 20.3 vừa qua, TAND Hà Nội đã đưa ra phán quyết, theo đó, đạo diễn Việt Tú là tác giả của vở diễn “Ngày xưa”, còn Công ty CP Tuần Châu Hà Nội là chủ sở hữu kịch bản. Tòa cũng tuyên bố không chấp nhận yêu cầu đòi bồi thường dân sự giữa hai bên, ngoài ra Công ty DS phải giao quyền sở hữu kịch bản vở diễn cho Công ty CP Tuần Châu Hà Nội…

Trong suốt quá trình diễn ra phiên tòa, điều làm nhiều người khó chịu, đó chính là thái độ dương dương tự đắc của đạo diễn Việt Tú.

Dĩ nhiên, nghệ thuật cũng có lúc tranh cãi nhưng điều công chúng mong muốn là một thái độ nhẹ nhàng, cầu thị và lắng nghe chứ không phải là sự lên giọng.

Không phải lúc nào nghệ sĩ cũng bị ức hiếp và doanh nghiệp cứ phải là con buôn. Trái lại, nhà đầu tư Tuần Châu Hà Nội đã phải chịu những thiệt thòi khi hợp tác cùng đạo diễn Việt Tú. Họ cũng giữ thái độ im lặng đúng mực trước những phản ứng ồn ào của “đối tác cũ”.

Đạo diễn Việt Tú tại phiên tòa

Việt Tú đã đắc thắng trên một số tờ báo nhưng sự thật không phải anh có thể che mặt được hết tất cả giới chuyên môn.

Đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp vừa có những bày tỏ thẳng thẳn về sự việc tranh chấp bản quyền giữa Cty CP Tuần Châu Hà Nội và đạo diễn Việt Tú.

Chị khảng khái cho rằng: ‘Nghệ sĩ cũng có tiền. Nên người đầu tư mà nhiều tiền không phải cái tội. Nghệ sĩ cũng có công ty. Nên không lo đây là chuyện nghệ sĩ đơn thương độc mã chống lại tập đoàn. Nghệ sĩ kí hợp đồng nhận đủ thù lao như thỏa thuận. Nên cũng không sợ chuyện ai quỵt tiền của ai. Sáng tạo là một cách gọi. Tác phẩm là một cách gọi. Đặt hàng cũng là cách gọi. Dự án kinh doanh ăn chia cũng là cách gọi. Ở các góc độ khác nhau muốn cảm tính thế nào thì cảm tính nhưng đừng cứ nhất định đã nghệ nghệ là cao quý và còn lại thì con buôn mạt hạng xấu xa”.

Đạo diễn phim “Đập cánh giữa không trung” nhấn mạnh, vấn đề của sự việc này nằm ở chỗ công ty của đạo diễn Việt Tú đã đi đăng ký bản quyền tác phẩm mà trong hợp đồng ký với công ty đầu tư tác phẩm đó đã được coi là tài sản hợp pháp của nhà đầu tư.

Cũng theo đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp, thực cảnh với ao ước đưa sân khấu ra thiên nhiên không phải sáng tạo của cả nghệ sĩ lẫn đầu tư. “Những mốc thời gian cả hai bên đưa ra đều nhằm mục đích “làm đẹp hồ sơ” của mỗi bên. Thực tế, khi còn hợp tác với nhau, họ đã cùng sang Trung Quốc để xem các vở diễn sân khấu thực cảnh. Cả nghệ sĩ và nhà đầu tư cũng đều có những tính toán cụ thể về bài toán sinh lợi từ sân khấu thực cảnh và cách kinh doanh văn hóa dân gian”.

Nữ đạo diễn cho rằng dù kết quả được tòa tuyên án thế nào, thì cả Tuần Châu và đạo diễn Việt Tú cùng công chúng đều có những mất mát. 

Những ồn ào xoay quanh vụ án tranh chấp quyền sở hữu trí tuệ vở diễn “Ngày xưa” chưa kết thúc mặc dù đã có phán quyết từ tòa án. Tuy nhiên, qua vụ việc có thể nhận thấy một đó là, trong bối cảnh nền điện ảnh nước nhà vốn quen cảnh “bao cấp”, sống lay lắt theo đơn đặt hàng thì đã có đơn vị tư nhân bỏ ra số tiền lớn, chấp nhận rủi ro để đầu tư vào nghệ thuật. Nhưng đổi lại, chính những người sáng tạo nghệ thuật, người làm văn hóa lại chưa biết trân trọng điều đó. Ngược lại, sự bội ước của họ khiến nhà đầu tư mất niềm tin, khiến tác phẩm trở nên méo mó. Và liệu sau phán quyết của Tòa, với tư cách là chủ sở hữu, Tuần Châu Hà Nội không cho phép “Ngày xưa” được công diễn ở bất cứ nơi đâu và dưới bất kỳ hình thức nào, liệu “Ngày xưa” có vĩnh viễn trở thành tác phẩm của Ngày xưa?

HOÀNG ANH