Đạo diễn, tác giả Lê Thế Song:

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội

THUÝ HIỀN

VHO - Sở hữu trong tay một gia tài kịch nghệ với hơn 50 kịch bản sân khấu kịch hát dân tộc với nhiều tác phẩm đạt giải thưởng cao tại các liên hoan sân khấu chuyên nghiệp, tác giả, Thạc sĩ Lê Thế Song gần đây lại nổi lên với vai trò tác giả viết kịch bản của hàng trăm lễ hội, có những lễ hội ông trực tiếp tham gia với vai trò tác giả, kiêm tổng đạo diễn. Ở “địa hạt” nào, Lê Thế Song cũng luôn thể hiện quan điểm gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của cha ông và lấy đó làm kim chỉ nam cho những sáng tạo của mình.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 1
Tác giả, tổng đạo diễn Lê Thế Song

Giữ truyền thống trong tư duy hiện đại

Với bề dày kinh nghiệm và năng lực viết từ thực tiễn cuộc sống, Lê Thế Song đã có khoảng gần 50 kịch bản kịch hát, vừa viết thẳng sang kịch hát vừa chuyển thể, trong đó có không ít vở diễn giành giải Vàng, giải Bạc tại các liên hoan sân khấu chuyên nghiệp. Lê Thế Song bảo đó là “vốn quý” khi anh bén duyên và nỗ lực sáng tạo nghệ thuật theo kim chỉ nam: “Gìn giữ truyền thống trong lối tư duy hiện đại”.

Những thành tích mà tác giả Lê Thế Song đạt được có thể kể đến đó là: 2 HCV Liên hoan Sân khấu Cải lương toàn quốc 2018 với vở Dâu bể một kiếp tằm (Nhà hát Cải lương Hà Nội) và Kiếp Tằm (Đoàn nghệ thuật Quảng Ninh), Giải đặc biệt tại Liên hoan Sân khấu Chèo toàn quốc với vở Giai điệu Tổ quốc (Nhà hát Chèo Việt Nam), Giải đặc biệt Liên hoan sân khấu quốc tế tại Vân Nam Trung Quốc (năm 2021) với vở Bóng đa huyền thoại (Nhà hát Tuồng Việt Nam), HCV tại Liên hoan Sân khấu Chèo toàn quốc năm 2022 với vở Thiên duyên huyền tích (Nhà hát chèo Thái Bình ), HCV Liên hoan Sân khấu thử nghiệm quốc tế năm 2022 với vởThượng thiên Thánh mẫu (Nhà hát Cải lương Việt Nam - Liên đoàn Xiếc Việt Nam), Giải đặc biệt của Hội nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cho nhiều bài hát tuyên truyền chống Covid-19… và nhiều giải thưởng cao quý khác.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 2
Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông chụp ảnh lưu niệm với vợ chồng tác giả Lê Thế Song - Xuân Hồng tại Cuộc trao giải bình chọn các sản phẩm ghi âm, ghi hình về nghệ thuật biểu diễn tuyên truyền phòng, chống Covid-19

Tại Cuộc trao giải bình chọn các sản phẩm ghi âm, ghi hình về nghệ thuật biểu diễn tuyên truyền phòng, chống Covid-19 do Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VHTTDL) tổ chức, tác giả Lê Thế Song đã giành được 3 giải thưởng, trong đó tác phẩm Mệnh lệnh trái tim do Lê Thế Song sáng tác (NSND Thanh Tuấn và nghệ sĩ Xuân Hồng tham gia biểu diễn) được trao Giải đặc biệt, đồng thời được trao giải tác phẩm có nhiều khán giả bình chọn nhất. Bài hát chèo Tình anh người chiến sĩ áo trắng do tác giả Lê Thế Song viết lời, NSND Tự Long trình bày được trao giải ba.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 3
Tác giả Lê Thế Song nhận giải tại Cuộc trao giải bình chọn các sản phẩm ghi âm, ghi hình về nghệ thuật biểu diễn tuyên truyền phòng, chống Covid-19
  

Những tác phẩm kịch hát dân tộc của Lê Thế Song luôn đem đến cho khán giả sự hấp dẫn riêng bởi ngôn ngữ phong phú, văn phong giàu chất thơ, tư duy sắc bén, kết cấu chặt chẽ, xung đột kịch được đẩy lên đỉnh điểm, tính trữ tình và lãng mạn xuyên suốt tác phẩm, yếu tố khó đoán của nội dung kịch và đặc biệt Lê Thế Song luôn giữ được lề lối và trình thức của kết cấu kịch hát dân tộc. Giữ được phương pháp xây dựng kịch bản với thái độ thẩm mỹ và xây dựng hình tượng nhân vật.

Theo tác giả Lê Thế Song, khán giả hiện nay có trình độ thẩm mỹ rất cao và nhịp sống mới đòi hỏi sự thay đổi trong tư duy sáng tạo của tác giả,  đạo diễn và  ê-kip sáng tạo. Người viết cần tìm tòi , sáng tạo những cách viết mới , tiết tấu nhanh, ý đồ sắc nét, nội dung bám sát vào thực tiễn cuộc sống hay nói cách khác là hơi thở thời đại. Tác phẩm phải đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ của các tầng lớp nhân dân, đặc biệt xây dựng được thói quen thưởng thức nghệ thuật truyền thống của lớp khán giả trẻ. "Tác phẩm sân khấu phải hội tụ đầy đủ các yếu tố về sân khấu,  âm nhạc, công nghệ, phong cách đạo diễn, năng lực diễn xuất và quan trọng nhất là kịch bản thật sự hay, hấp dẫn với đặc trưng cần có của kịch hát truyền thống, đó là tinh hoa vốn cổ - di sản văn hóa – hồn cốt và bản sắc dân tộc mà cha ông ta đã dày công vun đắp và trao truyền qua bao thế hệ”, tác giả Lê Thế Song cho biết.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 4
Lễ kỷ niệm 10 năm thành lập quận Nam Từ Liêm, Hà Nội
  

Cơ duyên đến với sân khấu kịch hát truyền thống Lê Thế Song là khi ông gặp gỡ và nên duyên với Xuân Hồng - con gái cố tác giả sân khấu Hoàng Luyện (Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2017). Vốn say đắm kịch hát dân tộc, Lê Thế Song và vợ còn có một khoảng thời gian khá dài làm dự án cho các tổ chức phi chính phủ. Nhiệm vụ của họ là về các vùng quê, tìm kiếm các nhân tố tài năng, đào tạo họ thành những nòng cốt văn nghệ để phục vụ chính cộng đồng mình.

Từ công việc này, Lê Thế Song đã có cơ hội biết thêm nhiều câu ca, điệu hát, tích trò ở nhiều vùng quê trên cả nước, có thêm nhiều trải nghiệm và tiếp cận sâu hơn vốn di sản văn hóa quý của ông cha, từ đó làm phong phú thêm, dày thêm vốn kiến thức của bản thân về văn hóa truyền thống dân tộc và đưa vào các chương trình.

“Vợ tôi, Thạc sĩ Xuân Hồng là người đồng hành cùng tôi trong sáng tạo nghệ thuật. Mỗi kịch bản được tôi sáng tác  cô ấy sẽ là người đầu tiên đọc, góp ý và có thể tranh luận để làm sao giúp tôi sáng tạo đứa con tinh thần được công chúng yêu thích, mến mộ”, tác giả Lê Thế Song chia sẻ.

Sau hơn 10 năm “xông pha” vào địa hạt kịch hát dân tộc mà ít nhà biên kịch quan tâm, Lê Thế Song đã đem đến cho các đơn vị nghệ thuật thêm sự lựa chọn cũng như có thể đặt hàng những kịch bản phù hợp để làm phong phú cho đời sống sân khấu kịch hát dân tộc hôm nay. 

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 5
Vừa với vai trò tác giả, vừa với vai trò tổng đạo diễn, Lê Thế Song thực hiện được những ấp ủ của mình trong từng lễ hội

Theo Lê Thế Song, bây giờ là thời đại của công nghệ thông tin, các phương tiện giải trí mang đến cho lớp trẻ đầy rẫy sự lựa chọn, trong khi đó sân khấu vẫn giữ cách thức tự sự với những câu chuyện cũ thì họ không thích là điều dễ hiểu. “Muốn đổi mới, trước hết chúng ta cần dàn dựng những vở diễn mang hơi thở thời đại với những vấn đề gai góc của xã hội và thể hiện bằng những mảng miếng hấp dẫn. Trong thâm tâm, tôi vô cùng thích đề tài hiện đại, nhưng khi đặt vấn đề viết kịch bản với đề tài hiện đại, các nhà hát thường bảo, họ thích dựng vở dân gian, truyền tích,  huyền sử, lịch sử cho gần gũi với kịch hát, để dễ xem, dễ biểu diễn, dễ nhận hợp đồng, tác giả Lê Thế Song nhận định.

Đến một Lê Thế Song - tổng đạo diễn lễ hội

Không chỉ thành công trên sân khấu, gần đây, tác giả Lê Thế Song tiếp tục gây ngạc nhiên khi “bén duyên”, là một “bà đỡ mát tay” khi tham gia biên kịch, tổng đạo diễn lễ hội cho nhiều lễ hội gần đây. Trong đó phải có những lễ hội lớn có đóng góp của anh với vai trò là nhà biên kịch, tác giả kịch bản như: SEA Games 31 tại Hà Nội, Lễ hội hoa Đà Lạt 2023, Lễ hội cà phê Buôn Mê Thuột năm 2023, Chương trình Lễ kỷ niệm 100 năm Ngày sinh Chủ tịch Quốc hội Lê Quang Đạo 2021, Lễ hội Hoa đào xứ lạng 2022...

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 6
Chương trình nghệ thuật đặc biệt mang tên: Văn Yên - Hành trình 60 năm khát vọng - đột phá - phát triển tại Lễ Kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập huyện Văn Yên
  

Lê Thế Song không chỉ là tác giả kịch bản của hàng trăm  lễ hội cả nước mà  anh còn xuất hiện với vai trò vừa là tác giả, vừa là tổng đạo diễn  khoảng 20 lễ hội khắp các tỉnh thành cả nước: Chương trình kỷ niệm 10 năm thành lập thị xã Tân Châu - An Giang năm 2020, Chương trình tôn vinh học sinh sinh viên thiểu số tiêu biểu toàn quốc do Ủy ban dân tộc tổ chức năm 2020; Cuộc thi hoa hậu Yoga Việt Nam tổ chức tại thành phố Đà Nẵng năm 2022; Lễ Khai mạc đại hội Thể dục thể thao tỉnh Hà Nam, tỉnh Hưng Yên; Chương trình Nghệ thuật chào mừng thành công hội nghị những người đứng đầu công vụ ASEAN + 3 (Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc), Lễ công bố Quyết định ghi danh di sản văn hóa phi vật thể quốc gia Lễ hội đền Đông Cuông năm 2022, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái năm 2023, Khai mạc Lễ hội Đền Hùng và Liên hoan di sản quốc gia kỷ niệm 23 năm Việt Nam gia nhập công ước UNESCO 2023, Lễ hội Bình Đà 2024…

Với không ít đạo diễn, khi thực hiện các chương trình lễ hội văn hóa, chương trình nghệ thuật truyền thống hoành tráng rất dễ bị lúng túng. Tuy nhiên, đạo diễn Lê Thế Song lại tỏ ra khá tự tin với mảng lễ hội này. Anh cho biết, đó là nhờ “nguồn vốn” về văn hóa truyền thống đã tích lũy trong nhiều năm qua.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 7
Những chương trình tác giả - đạo diễn Lê Thế Song thường khai thác đậm những nét văn hoá dân tộc

Vừa trở về Hà Nội sau những ngày tất bật cho chương trình nghệ thuật đặc biệt mang tên: Văn Yên - Hành trình 60 năm khát vọng - đột phá - phát triển tại Lễ Kỷ niệm 60 năm Ngày thành lập huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái do Lê Thế Song vừa là nhà biên kịch, kiểm tổng đạo diễn. Tác giả , đạo diễn Lê Thế Song lại cùng vợ - nghệ sĩ Xuân Hồng luôn làm trợ lý “đặc biệt” song hành của ông lại rộn ràng chuẩn bị cho nhiều sự kiện khác, trong đó gần nhất là Lễ hội Đền trần Thái Bình năm 2025 do UBND Tỉnh Thái Bình,  Huyện Hưng Hà và Hiệp hội doanh nhân họ Trần Việt Nam phối hợp thực hiện. Ở chương trình này Lê Thế Song đã được địa phương đặt hàng không chỉ là sáng tác kịch bản, sáng tác ca khúc mà còn với vai trò tổng đạo diễn.

Nghệ sĩ Xuân Hồng chia sẻ họ còn đang chuẩn bị chương trình nghệ thuật mừng Đảng mừng xuân mang tên Hưng Yên mùa xuân khát vọng  do Đài Truyền hình Hưng Yên tổ chức thực hiện do Lê Thế Song với vai trò nhà biên kịch, chương trình sẽ phát sóng vào 30 Tết Nguyên Đán này.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 8
Tổng đạo diễn Lê Thế Song làm việc với MC Thuỵ Vân, Thế Cương
  

Với một tác giả kịch bản sân khấu tư duy chỉ bó hẹp trên trang viết, mọi sáng tạo đều phụ thuộc vào quyền của đạo diễn, tác giả chỉ dám đưa ra ý tưởng là chữ in nghiêng trong kịch bản của mình. Đó là lý do mà có rất nhiều tác giả luôn trăn trở, băn khoăn về đứa con tinh thần của mình khi dàn dựng trên sân khấu lại rất khác với sự mong đợi của họ.

 “Tôi quyết định chuyển sang làm tổng đạo diễn các chương trình lễ hội là vì thấy đây là mảnh đất vô cùng thú vị. Ở lĩnh vực này, người tổng đạo diễn được thỏa sức sáng tạo, lên ý tưởng, sử lý các hạng mục của chương trình như: Kịch bản văn học chuyển sang kịch bản dàn dựng.Tổng đạo diễn sẽ được thực hiện tư duy thiết kế sân khấu,  kịch bản âm nhạc, kịch bản MC, kịch bản âm thanh, kịch bản ánh sáng, kịch bản lời bình nghệ thuật, kịch bản múa, kịch bản hình ảnh Visual Art. Lên ý tưởng cho tất cả các hạng mục và tiến hành tổ chức sản xuất, tổ chức dàn dựng các trình thức biểu diễn trên sân khấu”, Lê Thế Song chia sẻ.

Tổng đạo diễn là một nghề cực khó đòi hỏi người tổng đạo diễn phải có bề dày và năng lực thực tế về âm nhạc, hội họa, thiết kế sân khấu, thiết kế hình ảnh, về tư duy ánh sáng , hiệu ứng, công nghệ, tư duy văn học cho kịch bản  và tư duy mỹ học và thi pháp cho phần lời bình và mạch dẫn của MC. Những chương trình lễ hội Lê Thế Song với vai trò kịch bản và tổng đạo diễn đã được đánh giá là rất thành công là nhờ chương trình của anh có dấu ấn của một tác phẩm nghệ thuật chất lượng cao, một câu chuyện âm nhạc vừa mang tính sử thi, vừa mang tính chính luận,  vừa mang tính nghệ thuật , vừa mang tính giải trí cao. Đáp ứng được sự mong đợi của nhà sản xuất, của đơn vị chủ trì, của lãnh đạo, các ban ngành và đông đảo khán giả trên sân khấu và trên các ứng dụng nền tảng số.

Lê Thế Song “bật mí” tại Lễ hội Đền trần Thái Bình năm 2025 sắp tới, anh sẽ đưa hát xẩm vào hát trên nền nhạc điện tử, đồng thời cũng sẽ mời NSND Tự Long hát văn trong chương trình với một bản phối khí hoàn toàn mới lạ và bắt tai.

Miệt mài lan tỏa giá trị văn hóa, tinh hoa di sản qua các lễ hội - ảnh 9
Vợ chồng tác giả, đạo diễn Lê Thế Song - Xuân Hồng
 

Sự giao thoa nhuần nhị giữa bản sắc và hiện đại, theo Lê Thế Song chính là bí quyết để các chương trình lễ hội có thể đáp ứng thị hiếu của nhiều tầng lớp khán giả, đặc biệt là hấp dẫn lớp khán giả trẻ. Tổng đạo diễn Lê Thế Song cũng rất giỏi khi xử lý các công nghệ trình diễn đỉnh cao vào lễ hội như 3D mapping, Kinetic light, drone light, đồ hoạ thực tế trong không giản ảo, sân khấu cảnh cứng kết hợp hiệu ứng ánh sáng và kỹ thuật hình thể của diễn viên, những công nghệ âm thanh, ánh sáng hiện đại...

Lê Thế Song có hai lĩnh vực mà ông đam mê đó là sân khấu truyền thống và dàn dựng các chương trình sự kiện lễ hội. Vợ ông, nghệ sĩ Xuân Hồng luôn khích lệ và sẵn sàng làm trợ lý đạo diễn cho Lê Thế Song trong các sự kiện dàn dựng lễ hội. Đất nước Việt Nam có rất nhiều lễ hội truyền thống, có lịch sử ngàn năm và mỗi lễ hội chính là bản sắc, là cội nguồn và là văn hóa của một vùng đất. Hai vợ chồng Lê Thế Song – Xuân Hồng đã và sẽ tiếp tục song hành đến với rất nhiều lễ hội, đến các chương trình với khát vọng làm được nhiều hơn nữa, tái hiện câu chuyện sử thi bằng kịch múa , xiếc, kịch nghệ, kịch hát  trong lễ hội truyền thống, góp phần bảo tồn và lan tỏa những giá trị văn hóa của cha ông. 

Cặp vợ chồng tác giả, tổng đạo diễn Lê Thế Song – Xuân Hồng hiện đều đang hoạt động nghệ thuật tự do, họ luôn bận rộn  bởi các đơn đặt hàng của các đơn vị nghệ thuật sân khấu và các địa phương cho các tác phẩm sân khấu và các chương trình lễ hội. Điều đáng ghi nhận hơn cả là họ luôn ý thức được vai trò của người làm nghệ thuật, tiếp thu và làm lan toả những giá trị văn hoá truyền thống và phát triển bằng tư duy làm nghệ thuật hiện đại.

Nỗ lực học học, tiếp cận những xu thế sân khấu, nghệ thuật hiện đại đã giúp cho cái tên nhà biên kịch, tổng đạo diễn Lê Thế Song đã có được vị trí nhất định trong nghề biên kịch và  đạo diễn lễ hội hiện nay. Khát vọng của anh cũng như nhiều đạo diễn khác đã và đang trở thành hiện thực về một nền công nghiệp văn hóa sẽ bùng nổ trong những năm tới với tầm vóc, độ lớn của nền nghệ thuật chính luận, lễ hội,  và giải trí của Việt Nam.