Hành trình theo những dòng chảy của sông

VHO - NXB Thanh Niên vừa cho ra mắt ấn phẩm “Sông nước với Đô thị Sài Gòn - TP.HCM” của tác giả trẻ Nguyễn Tuấn Anh. Cuốn sách là công trình nghiên cứu công phu, dày dặn về vai trò của sông nước trong sự hình thành và phát triển của TP.HCM, mở ra những góc nhìn mới mẻ về giá trị vô giá mà thiên nhiên mang lại cho thành phố này.

Cuốn sách được chia thành ba chương: “Những dòng sông trong tiến trình lịch sử”, “Sông nước Sài Gòn - TP.HCM nhìn từ lịch sử”, và “Sông nước Sài Gòn - TP.HCM nhìn từ văn hóa”, không chỉ kể lại hành trình hình thành đô thị Sài Gòn - TP.HCM qua các thời kỳ lịch sử, mà còn chỉ ra những giá trị văn hóa, tinh thần mà hệ thống sông nước đã tạo dựng cho thành phố.

Trong lịch sử hình thành, phát triển và suy vong của nhiều nền văn minh trên thế giới, những dòng sông đóng một vai trò quyết định.

Sông cung cấp nước và là nguồn sống cho các quốc gia, từ Ai Cập đến Lưỡng Hà, từ Ấn Độ đến Trung Hoa, từ Đông Nam Á sang Châu Mỹ. Đô thị Sài Gòn - TP.HCM cũng được hình thành bên cạnh các dòng sông, nơi cư dân qua các giai đoạn lịch sử đã tận dụng và chế ngự sông ngòi để phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội.

Tác giả Nguyễn Tuấn Anh phân tích quá trình khai thác sông nước từ nửa cuối thế kỷ XVII đến đầu thế kỷ XIX, khi chính quyền phong kiến đã sử dụng đường sông để phát triển kinh tế và xây dựng hệ thống thủy lợi tại Gia Định, tạo nên một vùng thương mại sôi động.

Tuy nhiên, mạng lưới sông ngòi này không đủ để bảo vệ thành trì trước sự xâm lược của thực dân Pháp, dẫn đến mất vai trò phòng thủ.

Sau khi chiếm Sài Gòn vào năm 1859, thực dân Pháp nhanh chóng phát triển cảng sông và khai thác thuộc địa, tạo ra một đô thị thương mại sôi động nhưng cũng đặt ra vấn đề về vệ sinh và ô nhiễm môi trường.

Sau khi đất nước thống nhất, TP.HCM đã khai thác giá trị sông nước để phục vụ nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ, dù còn nhiều tiềm năng cần phát triển bền vững.

Quyển sách còn đi sâu vào dấu ấn sông nước trong đời sống văn hóa Sài Gòn qua tín ngưỡng, vè đường sông, truyện kể, thơ ca, lễ hội, thể thao dưới nước và du lịch đường sông. Những tài nguyên tinh thần này đã tạo nên bản sắc sông nước đặc trưng của thành phố, dù đã phai nhạt theo thời gian.

Trong quá trình nghiên cứu cho quyển sách, tác giả đã đi dọc các con đường ven sông, từ các quận trung tâm đến huyện ngoại thành, từ thượng nguồn sông Sài Gòn đến ngã ba sông Nhà Bè, và các khu rừng đước, rừng sác Cần Giờ.

Tác giả đã khám phá vai trò quan trọng của hệ thống sông trong việc điều hòa khí hậu và thoát nước. Trong hành trình đó, tác giả cũng được trò chuyện với người dân địa phương và thương hỏ, hiểu thêm về những khó khăn mưu sinh khi dòng sông không còn sôi động như trước…

Cuốn sách Sông nước với đô thị Sài Gòn - TP.HCM không chỉ mang đến cho độc giả cái nhìn mới về giá trị sông nước đối với thành phố, mà còn khuyến khích suy nghĩ và hành động bảo vệ môi trường thiên nhiên trong bối cảnh hiện đại.