Câu chuyện ký ức của những người miền Nam trên đất Bắc

VHO -NX B Tổng hợp TP.HCM giới thiệu tác phẩm “Ký ức không phai” - những câu chuyện ký ức của cán bộ, học sinh miền Nam trên đất Bắc nhân dịp kỷ niệm 70 năm Hiệp định Genève và Chuyển quân tập kết (1954-2024).

Dù ký ức có lùi xa thế nào thì việc ký kết Hiệp định Genève tháng 7.1954 sau 75 ngày đêm đàm phán và 31 phiên họp vẫn là một cột mốc không thể nào quên trong lịch sử dân tộc Việt Nam.

Với cột mốc ấy, thắng lợi giành được sau 9 năm hy sinh, gian khổ kể từ ngày toàn quốc kháng chiến 19.12.1946 là không hề nhỏ: Chiến sự trên toàn cõi Đông Dương được đình chỉ. Pháp rút quân khỏi lãnh thổ ba nước Việt Nam-Lào-Campuchia.

Quân tình nguyện Việt Nam rút khỏi Campuchia và Lào. Việt Nam ngừng bắn, tập kết, chuyển quân hai bên trong 300 ngày, lấy vĩ tuyến 17 làm ranh giới tạm thời cho giai đoạn hai bên thực hiện Hiệp định.

Trong tình hình quốc tế hết sức phức tạp, chịu sự chi phối của các nước lớn trong quá trình đàm phán, nhưng Việt Nam đã nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; kiên định về nguyên tắc, linh hoạt, mềm dẻo về sách lược; tạo ra được không gian và thời gian để củng cố lực lượng nhằm giành thắng lợi từng bước trong cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ vì độc lập, tự do của Tổ quốc.

Bên cạnh thắng lợi đạt được từ Hiệp định Genève, có một thực tế lịch sử không thể phủ nhận là việc tập kết, chuyển quân cũng đã tạo ra một sự đứt gãy trong đời sống xã hội. Hàng trăm ngàn người rời xa gia đình, xứ sở, tập quán sinh hoạt để góp phần thực hiện Hiệp định, dự tính 2 năm đã kéo dài thành 20 năm.

Cuộc chia cắt Nam và Bắc, sự chia ly vợ và chồng, con cái và mẹ cha (với nhiều trường hợp là vĩnh viễn), sự khác biệt về tập quán sống không phải là cản trở để mỗi người trong cuộc rời xa nhiệm vụ của mình trong cuộc đấu tranh vì thống nhất và hòa bình cho Tổ quốc, nhưng cũng đã tạo ra những nỗi niềm sâu kín không thể tránh mà mỗi người dù đã nỗ lực vượt qua vẫn hằn vết trong tâm cảm.

Những người con miền Nam đi ra Bắc, dù bằng những chuyến tàu tập kết vượt biển 1954-1955 hay bằng đường bộ và những phương tiện khác trong những thời điểm khác sau đó đều đã thu xếp nỗi niềm riêng, ra sức phấn đấu học tập, làm việc, trở thành một lực lượng mạnh mẽ, có những đóng góp xứng đáng cho công cuộc kiến thiết nước nhà khi còn tạm thời chia cắt cũng như sau khi thống nhất, hòa bình từ năm 1975.

Tập sách mang tên Ký ức không phai là một phần rất nhỏ của bức tranh nhiều màu sắc về những người miền Nam tập kết ra Bắc theo Hiệp định Genève.

Họ là những cán bộ thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau khi đi tập kết như sĩ quan Trần Văn Danh (sau này là Thiếu tướng, Phó Chủ tịch UBND TP.HCM, AHLĐ, AHLLVT); nhà báo Lưu Quý Kỳ (sau này là Vụ trưởng Vụ Báo chí Ban Tuyên huấn Trung ương); nghệ sĩ Nguyễn Ngọc Bạch (sau này là đạo diễn sân khấu, Phó Giám đốc Sở Văn hóa-Thông tin TP.HCM); bà Nguyễn Thị Xuân Phượng (sau này là bác sĩ, đạo diễn điện ảnh, nhà văn).

Họ là những học sinh tuổi vị thành niên như Đinh Miên (sau này là kỹ sư điện, AHLĐ); Phan Trọng Nghĩa (sau này tốt nghiệp Đại học Hàng hải ở Liên Xô). Nhiều người tuổi đời tính chưa đủ 5 ngón tay, có người phải ẵm trên tay như Trần Đức Hạnh (sau này là tiến sĩ toán kinh tế), thậm chí còn nằm trong bụng mẹ khi xuống tàu tập kết như Huỳnh Dũng Nhân (sau này là nhà báo, nhà văn, họa sĩ).

Cảm nhận của cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam về những ngày đầu tiên đặt chân lên miền Bắc được đồng bào miền Bắc đón tiếp thân tình, nồng hậu ra sao; ký ức về những năm tháng “ngày Bắc, đêm Nam”, về sự phấn đấu không mệt mỏi trong học tập, làm việc để góp phần đẩy nhanh ngày nước nhà thống nhất, gia đình đoàn tụ;…

Tất cả những cảnh huống vui, buồn, tự hào, ân hận đều đã được 29 tác giả gửi gắm trong 58 bài viết, chia thành 3 phần. Phần I - Theo dòng lịch sử: 70 năm - Ngày ấy, bây giờ (1954-2024); Phần II - Ngày Bắc, đêm Nam - Chia ly và Đoàn tụ; và phần III - Học sinh miền Nam trên đất Bắc, những dòng ký ức.

Người đọc có thể nhận ra trong cuốn sách này không chỉ những mảnh đời đáng nhớ của cán bộ miền Nam, học sinh miền Nam trên đất Bắc, mà còn là những câu chuyện rất cảm động của những người con miền Bắc đã gắn bó gần như suốt tuổi thanh xuân của mình với học sinh các trường miền Nam trong vai trò thầy, cô giáo, như thầy Lê Ngọc Lập, cô Lê Thúy Quyến, thầy Nguyễn Quốc Thái…

NXB Tổng hợp TP.HCM sẽ tổ chức giao lưu các tác giả/diễn giả như nhà văn Nguyễn Thị Xuân Phượng, nhà báo Huỳnh Dũng Nhân, tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu, cô Vũ Phương Mai, nhà báo Nguyễn Thế Thanh... cùng độc giả vào sáng 23.11, tại sân khấu chính Đường Sách TP.HCM (Quận 1).