TP.HCM lần đầu đưa Hát xoan vào sân khấu học đường

VHO - Kỷ niệm Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương, Trường THPT Hùng Vương (Quận 5, TP.HCM) tổ chức chương trình trải nghiệm nghệ thuật âm nhạc cho học sinh. Lần đầu tiên, Hát xoan – di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh – biểu diễn trên sân khấu học đường tại TP.HCM, với sự tham gia của CLB Sân khấu Lạc Long Quân thuộc Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang.

Hát xoan là loại hình nghệ thuật đặc sắc có từ thời các vua Hùng, gắn liền với các nghi lễ thờ thần và cầu mong mùa màng tốt tươi, sức khỏe dồi dào.

Đạo diễn - ThS Thanh Hiệp, Chủ nhiệm CLB chia sẻ: Có 3 hình thức hát xoan: Hát thờ cúng các vua Hùng và Thành hoàng làng; hát nghi lễ cầu mùa tốt tươi, cầu sức khỏe; hát lễ hội là hình thức để nam nữ giao duyên.

Theo các tài liệu ghi lại, Hát xoan đã tồn tại hơn 2.000 năm, là một phần quan trọng trong di sản văn hóa dân gian Việt Nam.

Các làn điệu Xoan cổ đều được bắt nguồn từ những làng cổ nằm ở địa bàn trung tâm bộ Văn Lang thời các vua Hùng dựng nước. Gốc của Hát xoan ở vùng Phú Thọ, sau đó lan tỏa tới các làng quê thuộc đôi bờ sông Lô, sông Hồng, qua cả tỉnh Vĩnh Phúc.

Bốn phường Xoan cổ là An Thái, Phù Đức, Kim Đới và Thét nằm ở 2 xã Kim Đức và Phương Lâu (Phú Thọ).

“Để học sinh hiểu rõ hơn về Hát xoan, các diễn viên, ca sĩ đã nhận được sự truyền đạt kinh nghiệm của các nghệ nhân thuộc CLB Di sản văn hóa thuộc Hội Di sản TP.HCM, để qua đó có thể biểu diễn Hát xoan trong chương trình trải nghiệm nghệ thuật âm nhạc ý nghĩa này”, đạo diễn Thanh Hiệp cho biết.

Nghệ nhân Minh Tâm (CLB Di sản Văn hóa) cho biết Hát Xoan có nhiều làn điệu khác nhau, chia thành ba phần chính: Hát nghi lễ, hát quả cách và hát giao duyên.

Hát nghi lễ là phần hát múa phục vụ các nghi lễ, đòi hỏi người thể hiện phải được tuyển chọn kỹ lưỡng về trang phục, giọng hát và điệu múa. Lễ bắt đầu với mâm lễ dâng lên, sau đó hát chào Vua và mời vua về đình làng dự lễ hội.

Đoàn rước kiệu gồm 8 trai làng trẻ trung, khôi ngô, cùng 4 đào Xoan hát điệu phụ giá dưới kiệu. Tiếp theo là phần giáo trống và giáo pháo với hai âm trầm và cao (tầm và vông), thể hiện qua tiếng trống vang lên trong tiệc đình làng cầu mong an hòa, phúc lộc. Lời ca trong phần này như: "Trống này be bé mà vẻ rồng vàng, Đôi tay tôi nâng cả đám làng..." – nghệ nhân Minh Tâm chia sẻ.

Nếu như hát nghi lễ được sử dụng trong các lễ hội, nghi thức thờ cúng các vua Hùng và Thành hoàng làng, với những điệu hát trang nghiêm, thể hiện lòng tôn kính và sự thành kính đối với các bậc tiền nhân; thì hát quả cách là hình thức hát dành riêng cho các nghi thức cầu mùa, cầu sức khỏe.

Trong khi đó, hát giao duyên là phần hát mang tính chất giao lưu, tình cảm, tạo không khí vui tươi, gần gũi...

Mỗi phần hát đều có những đặc trưng riêng, từ trang phục, điệu múa cho đến âm điệu của nhạc cụ, tạo nên không khí trang trọng, đầy ý nghĩa trong mỗi nghi lễ.

Các nghệ nhân Minh Tâm cũng mô tả rõ ràng các điệu múa, hát và các nhạc cụ đặc biệt trong các lễ hội Xoan, để giúp học sinh hiểu rõ hơn về sự đa dạng và phong phú của loại hình nghệ thuật này.

Sắp tới, CLB Sân khấu Lạc Long Quân sẽ tiếp tục mang Hát xoan và các loại hình nghệ thuật dân gian khác đến với các trường học trên địa bàn TP.HCM, như THPT Nguyễn Công Trứ (Gò Vấp), THPT Trần Quang Khải (Quận 11), THCS Huỳnh Tấn Phát (Quận 7) và THCS An Lạc (Bình Chánh)...

Ngoài Hát xoan, chương trình còn biểu diễn nghệ thuật Đờn ca tài tử Nam Bộ, Cải lương và những ca khúc sử Việt do các diễn viên, ca sĩ của CLB Sân khấu Lạc Long Quân biểu diễn.

Đây là một phần trong chuỗi hoạt động "Hoạt động trải nghiệm nghệ thuật âm nhạc" do Sở VHTT TP.HCM chỉ đạo, nhằm giúp học sinh thêm yêu và trân trọng di sản văn hóa dân tộc.

Đạo diễn Thanh Hiệp cho biết, chương trình sẽ tiếp tục phát triển với các tiết mục mới, trong đó có những loại hình nghệ thuật như Quan họ Bắc Ninh, Hát then, Hát xẩm, cùng các vở kịch ngắn, cải lương và các chương trình biểu diễn đặc sắc về lịch sử dân tộc.

Các tiết mục này với mong muốn mang lại trải nghiệm thú vị cho học sinh, giúp các em hiểu sâu sắc hơn về những giá trị văn hóa truyền thống, góp phần xây dựng niềm tự hào dân tộc ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.