Quy định đã rõ nhưng băn khoăn vẫn còn

VHO - Từ ngày 1.1.2026, quy định bắt buộc sử dụng thiết bị an toàn cho trẻ em trên ô tô chính thức có hiệu lực. Trong khi chuyên gia khẳng định ghế trẻ em khi lắp đúng có thể giảm tới 70% nguy cơ chấn thương, một số ý kiến lo ngại về tính khả thi khi áp dụng với taxi và xe công nghệ.

Nội dung và chế tài đã rõ ràng

Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, cụ thể là Khoản 3 Điều 10, quy định khi chở trẻ em dưới 10 tuổi và chiều cao dưới 1,35m trên xe ô tô, người lái không được để trẻ ngồi cùng hàng ghế với người lái (trừ xe chỉ có một hàng ghế) và phải sử dụng, hướng dẫn sử dụng thiết bị an toàn phù hợp cho trẻ em.

Nghị định 168/2024/NĐ-CP cũng quy định phạt tiền 800.000 - 1.000.000 đồng đối với việc vi phạm những điểm này, và quy định có hiệu lực từ ngày 1.1.2026.

Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 123:2024/BGTVT đã mô tả rõ loại thiết bị được công nhận: từ hệ thống ghế trẻ em CRS theo nhóm cân nặng đến hệ thống ECRS tích hợp ISOFIX.

Cơ quan quản lý và truyền thông nhấn mạnh, quy định bắt buộc phải có ghế trẻ em trên xe ô tô không chỉ là nghĩa vụ pháp luật mà còn là chuẩn mực an toàn, tương đương với việc mang mũ bảo hiểm. Bởi vậy, cần đảm bảo thiết bị đạt chuẩn và lắp đặt đúng để phát huy hiệu quả bảo vệ.

Ghế trẻ em giúp giảm chấn thương tới 70%

Ghế trẻ em được đánh giá cao vì nó giải quyết hai vấn đề quan trọng mà ghế và dây an toàn dành cho người lớn không thể đáp ứng cho trẻ nhỏ.

Thứ nhất, cấu trúc cơ thể trẻ khác biệt và dễ tổn thương hơn: đầu, cổ, xương sườn và cột sống của trẻ chưa phát triển đầy đủ, nên lực va chạm phân bổ sai dễ gây chấn thương nặng.

Thứ hai, túi khí và dây an toàn thiết kế cho người lớn có thể trở thành yếu tố gây hại cho trẻ. Túi khí bung với vận tốc rất lớn, có thể gây tổn thương đầu và cổ. Dây an toàn cho người lớn thường đè lên cổ hoặc ngực trẻ chứ không ôm vào khung xương chậu như ở người lớn.

Ghế trẻ em (CRS/ECRS) giải quyết cả hai điểm này: cố định và phân tán lực va chạm lên phần lớn khung ghế thay vì dồn vào một vài điểm mỏng manh; thiết kế phía sau (rear-facing) cho trẻ nhỏ giữ cổ và đầu an toàn hơn; khung ghế, dây buộc và hệ ISOFIX giúp giảm chuyển động của cơ thể khi va chạm hoặc phanh gấp.

PGS.TS Phạm Việt Cường (Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Phòng chống Chấn thương - Đại học Y tế Công cộng) cho biết, không nên để trẻ dưới 10 tuổi ngồi ở hàng ghế trước ô tô, bởi đây là vị trí chịu lực va chạm lớn nhất khi xảy ra tai nạn và trẻ cũng dễ bị hất văng ra ngoài nếu không cài dây an toàn. Vì vậy, hàng ghế sau được xem là vị trí an toàn nhất cho trẻ, giúp giảm đáng kể nguy cơ chấn thương so với việc ngồi cùng hàng ghế với người lái - vị trí được đánh giá là nguy hiểm nhất trên ô tô.

Theo các nghiên cứu quốc tế và kinh nghiệm ứng dụng thực tiễn, khi được lắp đúng theo hướng dẫn nhà sản xuất và đạt tiêu chuẩn QCVN 123:2024/BGTVT, ghế trẻ em có thể giảm tới 60 - 70% nguy cơ chấn thương nặng.

Kinh nghiệm của Malaysia cho thấy, phần lớn thiết bị lắp sai ban đầu khiến hiệu quả giảm sâu. Do đó, việc truyền thông, hướng dẫn và kiểm tra lắp đặt sẽ là khâu then chốt khi triển khai quy định ở Việt Nam.

Taxi, xe công nghệ trang bị ghế trẻ em - vẫn còn ý kiến trái chiều

Chiều 17.11, trong phiên thảo luận về dự án Luật sửa đổi 10 luật liên quan đến an ninh, trật tự (trong đó có các quy định thuộc Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ), đại biểu Hà Sỹ Đồng (Quảng Trị) đề nghị xem xét loại trừ hoặc có lộ trình phù hợp đối với taxi và xe công nghệ.

Theo ông Đồng, nhu cầu chở trẻ nhỏ trên các phương tiện này mang tính ngẫu nhiên, trong khi ghế trẻ em lại có nhiều kích cỡ khác nhau (4 - 5 loại theo QCVN 123), gây khó khăn cho việc trang bị đồng bộ trên từng xe. Việc này cũng có thể làm phát sinh chi phí, ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ như khó đặt xe hoặc tăng giá cước.

Ông Trần Hữu Minh - Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia cho rằng, nên ưu tiên triển khai với ô tô gia đình trước. Đối với phương tiện công cộng và xe kinh doanh vận tải, có thể xây dựng lộ trình và quy định riêng, chẳng hạn như bắt buộc trang bị ghế trẻ em đối với các xe chuyên chở học sinh…

Quy định bắt buộc ghế trẻ em từ ngày 1.1.2026 là bước tiến cần thiết để giảm chấn thương ở trẻ em khi tham gia giao thông. Việc cân bằng giữa an toàn tuyệt đối và tính khả thi sẽ quyết định quy định này có thực sự hiệu quả hay không.