Những dãy núi đẹp nhất hành tinh đang dần biến mất

VHO - Con người từ lâu đã bị mê hoặc bởi vẻ đẹp ngoạn mục của những ngọn núi. Tuy nhiên, những cảnh quan hùng vĩ này đang trở nên khó lường và nguy hiểm hơn nhiều khi thế giới ấm lên.

Jan Beutel, một kỹ sư máy tính chuyên về giám sát núi, vừa chứng kiến một vụ sụp đổ sông băng.

Vào ngày 28. 5, trận tuyết lở hàng triệu tấn băng và đá đã đổ xuống dốc, chôn vùi ngôi làng Blatten có từ nhiều thế kỷ nằm trong thung lũng bên dưới. Chính quyền địa phương đã sơ tán ngôi làng sau khi một phần của ngọn núi sụp đổ xuống sông băng. Một người đàn ông 64 tuổi được cho là vẫn mất tích.

Điều bất ngờ tiếp tục diễn ra. Những trận lở đá liên tiếp trên sông băng đã làm tăng áp lực lên băng, khiến băng tan nhanh hơn. Sự sụp đổ diễn ra đột ngột, dữ dội và thảm khốc. 

"Sự cố này khiến chúng tôi không kịp thở", ông Beutel nói.

Matthias Huss, một nhà nghiên cứu về băng hà tại trường đại học ETH Zürich của Thụy Sĩ cho rằng sự sụp đổ lớn một phần là do các yếu tố địa chất có từ ít nhất hàng thập kỷ trước.

Và nhiều khả năng là do biến đổi khí hậu. Khi nhiệt độ ấm lên làm tan chảy lớp băng giữ chặt các ngọn núi. Đây là vấn đề ảnh hưởng đến các ngọn núi trên khắp hành tinh.

Con người từ lâu đã bị mê hoặc bởi vẻ đẹp ngoạn mục của những ngọn núi. Một số người xây nhà bên dưới chân núi trong khi những người khác thích thú với cuộc phiêu lưu, thử thách chinh phục các đỉnh núi.

Những cảnh quan hùng vĩ này khó lường và nguy hiểm hơn nhiều khi thế giới ấm lên.

"Chúng ta hiện không hiểu đầy đủ về mối nguy hiểm đang thay đổi theo biến đổi khí hậu", David Petley, một nhà khoa học về Trái đất tại Đại học Hull ở Anh cho biết.

Những ngọn núi rất cao được khắc bằng các vết nứt chứa đầy băng — gọi là lớp đất đóng băng vĩnh cửu — giúp chúng dính lại với nhau. Khi lớp đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy, các ngọn núi có thể trở nên mất ổn định. 

"Chúng ta đang chứng kiến nhiều sườn đá lớn sụp đổ ở nhiều ngọn núi do hậu quả này", ông Petley nói.

Biến đổi khí hậu

Theo hãng CNN, các sông băng trên thế giới đang tan chảy với tốc độ khủng khiếp, đặc biệt là ở các khu vực như dãy Alps và dãy Andes, nơi đang phải đối mặt với khả năng không còn sông băng trong tương lai. Khi những con sông băng lâu đời dần biến mất, để lộ các mặt núi, khiến nhiều đá rơi xuống hơn.

Đã có một số vụ sụp đổ lớn ở dãy Alps trong những năm gần đây khi băng tan và lớp đất đóng băng vĩnh cửu tan chảy.

Vào tháng 7.2022, khoảng 64.000 tấn nước, đá và băng đã vỡ ra từ sông băng Marmolada ở miền bắc nước Italia sau khi thời tiết nóng bất thường khiến băng tan chảy hàng loạt. Trận tuyết lở băng sau đó đã giết chết 11 người đang đi bộ trên một con đường mòn nổi tiếng.

Các sông băng tan chảy cũng có thể tạo thành hồ nước. Khhi hồ chứa đầy nước có thể khiến vỡ bờ và chảy xuống sườn núi.

Năm 2023, một trận lở đất ở vùng đất đóng băng vĩnh cửu đã khiến một hồ băng lớn ở Sikkim (Ấn Độ) vỡ bờ, gây ra trận đại hồng thủy thảm khốc khiến ít nhất 55 người thiệt mạng. Năm ngoái, một vụ vỡ hồ băng cũng gây ra lũ lụt tàn phá ở Juneau, Alaska — một sự cố thường xuyên xảy ra ở thành phố này.

Ngoài băng tan, còn có một mối nguy hiểm khác làm sụp đổ ngọn núi là mưa.

Mohammed Ombadi, Trợ lý giáo sư tại Khoa Kỹ thuật, Đại học Michigan, cho biết lượng mưa cực lớn đang ngày càng rơi xuống các ngọn núi dưới dạng mưa thay vì tuyết. Nghiên cứu của ông cho thấy cứ mỗi 1 độ C nhiệt độ toàn cầu tăng lên thì các trận mưa cực lớn sẽ tăng 15%.

Lượng mưa lớn trong tháng 6 ở Sikkim, một tiểu bang Himalaya ở miền bắc Ấn Độ, đã gây ra một loạt các trận lở đất, khiến ít nhất ba người thiệt mạng. Hình ảnh cho thấy những vết sẹo bùn sâu trên núi, với các tòa nhà và cây cối bị xóa sổ.

Các nhà khoa học đã sử dụng công cụ theo dõi các ngọn núi và cảnh báo cộng đồng. Chuyên gia Huss cho biết: "Có những công cụ tuyệt vời có thể dự đoán khá chính xác thời điểm một khối đá (hoặc) khối băng sẽ sụp xuống". 

"Đây thực sự là những gì biến đổi khí hậu gây ra... có nhiều tình huống mới và chưa từng được nhận ra trước đây", ông Huss nói.

Trong bối cảnh đó, nhiều nhà khoa học nhấn mạnh cách duy nhất để giảm tác động của cuộc khủng hoảng khí hậu là hạn chế nhiệt độ toàn cầu ấm lên.