Lễ mừng về nhà mới của đồng bào Chăm H’roi: Gắn kết, bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng

VHO - Trong đời sống tâm linh của người Chăm H’roi vẫn còn in đậm dấu ấn của tín ngưỡng dân gian nguyên thủy, quan sát lễ vật và nghi thức khấn cầu sẽ cho chúng ta thấy rõ điều đó. Theo các gìa làng thì các vị thần cũng đều có tình cảm như con người, cũng vui buồn, giận ghét, yêu thương. Nếu người Chăm H’roi khấn cầu lễ vật và nhất là tấm lòng thành thì sẽ nhận lại sự giúp đỡ che chỡ tương ứng.

Nơi gắn kết cộng đồng

Người Chăm H’roi ở huyện Vân Canh, tỉnh Bình Định có rất nhiều lễ hội như: Cầu mưa, Ăn heo ký, Cúng thần làng, Mừng về nhà mới… Điểm chung của các lễ hội này luôn tạo sự gần gũi, đoàn kết trong cộng đồng. Trong đó, lễ Mừng về nhà mới là một nghi lễ thường xuyên và quan trọng của người Chăm H’roi. Tùy vào điều kiện kinh tế mà người dân tổ chức lễ Mừng về nhà mới khác nhau.

Lễ mừng về nhà mới của người Chăm H’roi gọi là Quai wing xang Brău. Đây một lễ mừng trong phạm vi gia đình của dân tộc Chăm H’roi huyện miền núi Vân Canh, tỉnh Bình Định. Những ngày qua, vợ chồng anh Đinh Văn Lịch và chị Phan Thị Hồng Vân - người Chăm H’roi làng Canh Thành, xã Canh Hòa, huyện Vân Canh đang tất bật chuẩn bị mọi vật phẩm tại ngôi nhà để thực hiện nghi lễ Mừng về nhà mới.

Nghi thức lễ Mừng về nhà mới của người Chăm H’roi

Khi tiếng cồng chiêng vang lên, cũng là lúc người có uy tín và người dân nhanh chóng có mặt hỗ trợ gia đình. Thầy cúng và già làng, đại diện cho gia chủ trình các lễ vật lên thần linh gồm: một con gà trống biểu hiện cho sự bền bỉ, dẻo dai trước cuộc sống, 2 ché rượu cần, với ý nguyện cầu cho mưa thuận gió hòa, cây lúa tốt tươi, công việc làm ăn suôn sẻ, mọi người đều khỏe mạnh…

Theo anh Lịch, lễ Mừng về nhà mới của người Chăm H’roi không được thiếu cây nêu đặt trước nhà. Cây nêu phải vươn cao, tạo thành đôi cánh chim Ktang - loài chim biểu hiện cho sự yên bình. Trong ngày hội, tất cả mọi người đều mặc trang phục thổ cẩm truyền thống. Khi tiếng cồng chiêng vang lên, mọi người cùng thưởng thức rượu cần và hòa nhịp vào điệu múa xoang của đồng bào vùng cao.

Già làng – nghệ nhân ưu tú Lê Văn Ru tại ở khu phố Hiệp Hội, thị trấn Vân Canh, huyện Vân Canh chia sẻ: Nhờ tiếp cận với nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật, thông tin, bây giờ đồng bào không còn giải thích hiện tượng theo kiểu lạc hậu như xa xưa nữa. Nhưng niềm tin, tín ngưỡng thì sâu sắc hơn bởi các lễ hội, nghi thức dân gian tốt đẹp hầu hết đều giúp đồng bào sống tốt, đoàn kết hơn, tôn trọng tự nhiên, thân thiện với môi trường. 

Gắng sức bảo tồn nét đẹp cộng đồng

Theo nghệ nhân ưu tú Lê Văn Ru, đối với người Chăm H’roi, lễ Mừng về nhà mới là một nghi lễ rất quan trọng, cũng vì vậy mà lễ vậy cúng là heo là bò, điều đó không quan trọng, mà cái quan trọng là ở đây tổ chức như thế nào, làm sao để được ấm cúng và vui vẻ hơn. “Tính chất Lễ hội và những ché rượu cần đã thắt chặt tình đoàn kết giữa các dân tộc anh em giữa người Chăm H’roi và các tộc người anh em khác. Đây là yếu tố nhân văn quan trọng thúc đẩy con người luôn có sức mạnh để vượt qua khó khăn trong cuộc sống, trong chiến đấu, trong lao động sản xuất”, nghệ nhân ưu tú Lê Văn Ru cho hay.

Thiếu nữ Chăm H’roi múa xoang cùng đội cồng chiêng trong lễ Mừng về nhà mới

Ông Nguyễn Xuân Việt, Phó Chủ tịch UBND huyện Vân Canh cho biết thêm: Thời gian qua, chính quyền địa phương luôn quan tâm đến việc gìn giữ, bảo tồn các giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện, trong đó có người Chăm H’roi và thể hiện đậm chất trong lễ hội dân gian truyền thống. Đây là giá trị văn hóa tinh thần rất bổ ích, quý báu của cộng đồng dân tộc thiểu số. Để tiếp tục gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa đó, ngoài tham gia các chương trình văn hóa, văn nghệ do tỉnh tổ chức, trong những năm qua, huyện còn thường xuyên kết nối với huyện giáp ranh Đồng Xuân (Phú Yên) và các địa phương lân cận, tạo điều kiện cho bà con được giao lưu, học hỏi, quảng bá bản sắc văn hóa truyền thống đến với công chúng và các dân tộc anh em khác.

Theo ông Việt, lễ Mừng về nhà mới của người Chăm H’roi thể hiện lòng biết ơn đối với các thần linh. Những năm gần đây, lễ Mừng về nhà mới của người Chăm H’roi được trình diễn rộng rãi hơn, giới thiệu ở các ngày hội VHTT ở khu vực. Từ đó, bảo tồn nét đẹp đặc sắc của lễ hội này góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa phi vật thể trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam nói chung và người Chăm H’roi nói riêng.

HỒNG TRẦN