3 kiểu tiết kiệm giúp bố mẹ thoát nghèo nhưng “đừng học theo”

VHO - Bố mẹ dạy chúng ta nhiều thói quen tài chính, nhưng không phải thói quen nào cũng phù hợp để áp dụng trong thời đại này.

Tiết kiệm là một đức tính tốt, điều đó không ai phủ nhận. Phần lớn chúng ta đều lớn lên với những bài học rất quen thuộc từ ông bà, bố mẹ: Liệu cơm gắp mắm, tích tiểu thành đại,... Nhờ những thói quen ấy, nhiều thế hệ đã vượt qua giai đoạn khó khăn, thiếu thốn. 

Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế ngày nay đã khác rất xa so với vài chục năm trước. Nếu giữ nguyên và áp dụng cách tiết kiệm của bố mẹ mà không có sự điều chỉnh, hiệu quả đôi khi lại là “phản tác dụng”. Dưới đây chính là 3 thói quen tiết kiệm phổ biến từ thế hệ trước mà chúng ta không nên học theo một cách máy móc.

1. Tiết kiệm bằng cách cắt giảm mọi chi tiêu, kể cả những khoản cần thiết

Không ít gia đình có thói quen tiết kiệm bằng cách giảm chi tiêu đến mức tối đa: hạn chế ăn uống đủ chất, không chi tiền đi khám sức khỏe định kỳ nếu bản thân vẫn đang còn khỏe, vì cho rằng như vậy là tốn tiền không cần thiết.

Trong bối cảnh trước đây, khi cơ hội kiếm tiền còn hạn chế, cách tiết kiệm này phần nào giúp gia đình tồn tại qua giai đoạn khó khăn. Nhưng ở hiện tại, tư duy tiết kiệm kiểu này dễ dẫn đến bẫy chi phí dài hạn. Việc ăn uống thiếu khoa học, chần chừ trong việc đầu tư chăm sóc sức khỏe có thể khiến chúng ta phải trả giá lớn hơn trong tương lai, cả về tiền bạc lẫn chất lượng cuộc sống. 

Tiết kiệm không đồng nghĩa với hy sinh sức khỏe hay chất lượng sống cơ bản. Một đồng không chi hôm nay có thể biến thành mười đồng phải chi sau này. Thế nên, cần học cách phân biệt rõ giữa chi tiêu lãng phí và chi tiêu đầu tư cho bản thân, thay vì cắt đồng loạt mọi khoản.

2. Chỉ tiết kiệm tiền mặt, nói không với đầu tư

Với thế hệ của bố mẹ chúng ta, tiết kiệm đồng nghĩa với cất tiền trong nhà hoặc gửi tiết kiệm ngân hàng, hay mua vàng. Những điều đó đều là tốt, nhưng không đồng nghĩa với việc tối ưu.

Vì đồng tiền “nằm yên” hoặc sinh lời thấp đều là lãng phí. Thời của bố mẹ có thể chưa có nhiều phương tiện để tiếp cận kiến thức đầu tư, còn chúng ta thì phải khác. Trong một nền kinh tế hiện đại, tiết kiệm là bước 1, sau đó phải là tìm cách để “tiền đẻ ra tiền”. Không đầu tư vì sợ rủi ro cũng chính là chấp nhận một rủi ro khác.

Điều cần học không phải là né tránh đầu tư, mà là học cách đầu tư có kiến thức, phân bổ rủi ro và phù hợp với mục tiêu cá nhân. Tiết kiệm mà không biết cho tiền “làm việc” thì rất khó xây dựng nền tảng tài chính vững chắc trong dài hạn.

3. Dồn hết tiền tiết kiệm vào “1 chỗ”

Một thói quen rất phổ biến của bố mẹ là tiết kiệm theo kiểu gom tất cả tiền vào một chỗ và gọi đó là “tiền tiết kiệm”. Khi có việc phát sinh, chỉ đơn giản là rút ra dùng, rồi sau đó lại tiếp tục để dành nếu còn dư. 

Cách tiết kiệm này từng phù hợp trong thời kỳ thu nhập thấp, dòng tiền đơn giản và ít rủi ro tài chính. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, việc không tách bạch các “ngăn tiền” lại tiềm ẩn rất nhiều hệ quả. Khi mọi khoản tiền bị trộn lẫn, người tiết kiệm khó biết mình đang thực sự an toàn hay không, bao nhiêu là tiền dự phòng bắt buộc, bao nhiêu là tiền có thể đầu tư hay bao nhiêu để tích lũy lâu dài.

Điều này dễ dẫn đến việc dùng nhầm tiền dài hạn cho nhu cầu ngắn hạn, hoặc ngược lại, vì sợ hết tiền mà không dám chi tiêu cần thiết. Thế nên thay vì dồn hết tiền nhàn rỗi vào 1 chỗ, hãy học cách phân bổ: Quỹ khẩn cấp, quỹ đầu tư, quỹ tiết kiệm dài hạn, quỹ nghỉ hưu,...

Tiết kiệm không chỉ là “để dành”, mà còn là quản trị dòng tiền một cách rõ ràng để mỗi đồng tiền đều được sử dụng đúng vai trò của nó.

Nhìn lại, những thói quen tiết kiệm của bố mẹ không hề sai trong bối cảnh của họ. Ngược lại, đó là kết quả của sự chắt chiu, kỷ luật và trách nhiệm với gia đình.

Tuy nhiên, mỗi thế hệ cần một cách tiết kiệm khác nhau. Chúng ta không nên sao chép nguyên xi cách làm cũ, mà cần giữ lại tinh thần tiết kiệm, đồng thời cập nhật tư duy mới: Tiết kiệm có chọn lọc, có kế hoạch và hướng đến phát triển dài hạn.