VHO- “Biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo là công trình dân dụng tư nhân được xây dựng vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX ở Hà Nội, nên gần như không có hồ sơ lưu lại. Những nhà nghiên cứu, KTS của Pháp và Việt Nam đã dựa trên các nghiên cứu mang tính đánh giá hiện trạng và thám sát vật liệu của công trình để trùng tu. Dự án vẫn chưa đến giai đoạn cuối cùng, chưa phải là hoàn thiện, tuy nhiên về các gam màu cơ bản đúng theo màu gốc ban đầu”…

 Biệt thự cổ trước khi được trùng tu Ảnh: Đ.NGUYỄN - T.HÀ

 Ông Emmanuel Cerise, Giám đốc Cơ quan hỗ trợ Hợp tác quốc tế Vùng Paris tại Việt Nam (PRX-Vietnam) đã chia sẻ với giới báo chí như vậy khi nói về công tác bảo tồn, trùng tu ngôi biệt thự cổ số 49 Trần Hưng Đạo (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Tôn trọng công trình gốc

Theo ông Emmanuel Cerise, không giống các công trình công cộng, những ngôi biệt thự do tư nhân xây dựng gần như không có hồ sơ lưu lại. “Trong quá trình tìm hiểu công trình, chúng tôi chỉ dựa trên các nghiên cứu mang tính đánh giá hiện trạng và thám sát vật liệu. Điều đặc biệt của công trình là chính quyền hoàn toàn có thể giải tỏa được các phần lấn chiếm, cơi nới trước đây để khôi phục lại toàn bộ khuôn viên này. Khi tìm hiểu hiện trạng ban đầu, chúng tôi đã mời hẳn một chuyên gia về bảo tồn công trình cổ của Pháp để nghiên cứu, đánh giá”, Giám đốc Cơ quan hỗ trợ Hợp tác quốc tế Vùng Paris tại Việt Nam cho hay.

“Trong quá trình trùng tu, chúng tôi cố gắng thực hiện trên tinh thần tôn trọng công trình gốc mà chúng tôi nghiên cứu được, đây là cách làm táo bạo. Chẳng hạn, hai màu sơn vàng đỏ được làm theo đúng kỹ thuật thời kỳ đó, hay giả lớp gạch cũng giống y hệt. Tầng trên do chưa kẻ chỉ gạch nên nhìn hơi bị ấn tượng quá, nhưng ở tầng dưới, các kẻ chỉ vạch đúng theo đặc điểm gốc nên các gam màu đỏ đã dịu mắt hơn rất nhiều. Chúng tôi xin khẳng định lại, đây là những gam màu gốc mà chúng tôi tôn trọng”, vị chuyên gia cho biết.

Nói về một số dự án trùng tu công trình cổ của Pháp thời gian gần đây, ông Emmanuel Cerise chia sẻ, việc đi theo xu hướng lựa chọn gam màu công trình hơi nhạt là nhằm cố tình thể hiện nó nhuốm màu thời gian. Nhưng đấy không phải là cách để bảo tồn, trùng tu thực sự. “Chúng ta cần phải tôn trọng đặc điểm gốc, còn cố tình làm cho nó nhạt nhòa đi thì sau thời gian nữa, với tác động của mặt trời, của ánh nắng, của mưa gió… nó lại nhạt tiếp thì lúc đó công trình không còn đúng theo đặc điểm ban đầu. Do đó, chúng tôi khẳng định, gam màu ngôi biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo trong thời gian tới có thể có một chút điều chỉnh, nhưng về cơ bản, chúng tôi sẽ không thay đổi...”, Giám đốc vùng PRX-Vietnam nhấn mạnh.

Giải thích về quan điểm của nhóm nghiên cứu và KTS, vị chuyên gia nhắc lại: “Tư liệu gốc của công trình không còn, nhưng nếu có tìm được thì chắc chắn đều là những tài liệu đen trắng, không thể hiện được màu sơn. Nhưng may mắn là trong quá trình thám sát các lớp vữa phủ bên ngoài ngôi biệt thự, chúng tôi đã tìm được lớp vữa gốc có gam màu đỏ này. Và tất nhiên, sau gần 100 năm thì bản thân lớp màu ấy cũng đã có thay đổi nhất định. Bên cạnh đó, nếu dựa trên các bức ảnh màu đầu tiên của Hà Nội, có một số công trình sử dụng kỹ thuật phối màu giữa các line (làn) vàng, line đỏ và các đường chỉ kẻ giả gạch như thế này. Song, những bức ảnh màu thời kỳ đó được chụp trên kính màu, không phải là phim hay kỹ thuật số như bây giờ, nên mức độ phản ánh về tông màu cũng chỉ là tương đối chứ không thể tuyệt đối như sắc độ mà chúng ta nhìn bằng mắt thường. Cũng có một số dự án khi trùng tu, chúng tôi thay đổi màu công trình như dự án Trường THCS Trưng Vương; còn với công trình biệt thự ở phố Trần Hưng Đạo thì những màu mà chúng tôi sử dụng là dựa trên kết quả nghiên cứu trực tiếp trên các lớp vữa đã tìm được”.

 Biệt thự cổ sau khi được trùng tu Ảnh: Đ.NGUYỄN - T.HÀ

“Sau lễ khai trương, chúng ta sẽ hiểu được bản chất công trình”

“Ở đây chúng ta cũng phải nói thêm một chút, công trình này là dự án trùng tu biệt thự chứ không phải là dự án khôi phục, bởi nếu khôi phục thì phải đưa nó trở về đúng thực trạng ban đầu, từ thời điểm mà nó được xây dựng. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, có một số bộ phận gần như không thể khôi phục được nữa, ví dụ cầu thang ở trong ống thang đã bị phá bỏ từ rất lâu, nên bắt buộc phải có hình thức là trùng tu; hay phần sàn gỗ cũng thế, nó bị hư hại gần hết. Hoặc nền sân cũ thấp hơn khoảng 45cm so với hiện tại, và nếu chúng ta khôi phục lại có nghĩa là phải đứng thấp xuống tầm 45cm; sẽ không phù hợp với cốt nền bây giờ. Trong rất nhiều dự án trùng tu các biệt thự ở Hà Nội, đôi khi chúng ta rất khó để đánh giá nó đạt được nguyên trạng đến bao nhiêu phần trăm. Bởi điều đó phụ thuộc vào hiện trạng khi chúng ta bắt đầu trùng tu, giữ được cái gì và còn được cái gì thì cố gắng giữ cái đó; không được thì buộc phải chấp nhận”, Giám đốc vùng PRX-Vietnam chia sẻ.

Trước đó, ngay sau khi lộ diện màu sơn của ngôi biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo, dư luận xuất hiện nhiều ý kiến tranh cãi, cho rằng không đúng với màu của ngôi biệt thự trước khi được trùng tu. Liên quan đến vấn đề này, một vị KTS nhận định: “Chúng ta phải hiểu đây là cả một quá trình tu bổ, trùng tu, hy vọng nhóm KTS Pháp kết hợp với các KTS Việt Nam sẽ tạo ra cho chúng ta một công trình kiến trúc tuyệt vời, phục hồi lại và giúp chúng ta hiểu được kiến trúc đầu thế kỷ XX như thế nào. Do đó, dư luận, công chúng không nên nóng vội khi trong quá trình làm có ý kiến này, ý kiến khác. Hãy bình tĩnh chờ đợi cho đến khi công trình hoàn thành và sau lễ khai trương, chúng ta sẽ hiểu được bản chất của nó”.

Theo KTS Đào Ngọc Nghiêm, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch kiến trúc Hà Nội: “Việc bảo tồn, trùng tu ngôi biệt thự số 49 Trần Hưng Đạo có thách thức trước mắt là công trình có chức năng để ở, lại nằm tại vị trí trung tâm Hà Nội nên việc trùng tu còn cần quan tâm đến cả hệ thống cảnh quan, sân vườn xung quanh thì mới tôn vinh giá trị của công trình lên. Vấn đề màu sắc gây nhiều ý kiến trái chiều trong cộng đồng nên cũng cần được quan tâm. Chúng ta phục dựng lại màu sắc này, nhưng cảm nhận của người dân là rất quan trọng, vì đây là yếu tố thể hiện hội nhập nhưng có chú trọng đến yếu tố điều kiện địa chất, điều kiện khí hậu đặc biệt của Hà Nội khác với nước Pháp. Khi cây cối xung quanh xanh tốt cũng có thể làm cho màu sắc của biệt thự thêm đậm hơn”. 

 QUỲNH HOA