Chặng đường 110 năm hình thành và phát triển từ trường Vẽ Gia Định đến trường Đại học Mỹ thuật TP.HCM (1913-2023)

Trường Vẽ Gia Định năm 1930

Trường Nghệ thuật bản xứ Gia Định (École d’Arts Indigènes de Gia Dinh), dạy chuyên về vẽ kỹ nghệ, trang trí, khắc đồng và thạch bản (une école professionnelle indigène de dessin industriel et d’ornement, de gravure et de lithographie) nhưng dân gian quen gọi là“Trường vẽ Gia Định” (École de dessin de Gia Dinh), được thành lập năm 1913 là tiền thân của Trường Đại học (ĐH) Mỹ thuật TP.HCM ngày nay.

Năm 1917, Trường Vẽ Gia Định làtrường mỹ thuật duy nhất được xếp vào loại “trường trung học đệnhất cấp” vàđược công nhận làhội viên của “Hiệp hội Trung ương Trang trí Mỹ thuật Paris” (Membre Perpétuel de l’Union Centrale des Arts décoratifs de Paris). Đây là cột mốc quan trọng vì lần đầu tiên học sinh của trường được tiếp xúc với hội họa phương Tây. Trường bắt đầu đào tạo có hệ thống, có phương pháp khoa học thay cho cách đào tạo truyền nghề.

Năm 1940, Trường Vẽ Gia Định đổi tên thành “Trường Mỹ nghệthực hành Gia Định” (École des Arts Appliqués de Gia Định). Từ đây chương trình đào tạo dần được bổ sung vàcải tiến, thêm môn trang trí tổng quát, luận viễn cận, ký họa… cùng với việc đưa học sinh đi vẽ thực tế, phản ánh cuộc sống người dân lao động.

Tháng 10.1954 khi thực hiện Hiệp định Genève, đất nước tạm thời chia làm hai miền, theo nguyện vọng của giới họa sĩ, chính quyền lúc bấy giờ đã chấp thuận cho thành lập Trường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn (École Nationale Supérieure des Beaux-Arts de Saigon) ngay trong khuôn viên Trường Trung học Trang trí Mỹ thuật Gia Định. Năm 1971, Trường Trung học Trang trí Mỹ thuật Gia Định đổi tên thành Trường Quốc gia Trang trí Mỹ thuật (École Nationale des Arts décoratifs de Saigon).

Trường Quốc gia Trang trí Mỹ thuật Gia Định vàTrường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn đã đào tạo nhiều thế hệhọa sĩ, nhà điêu khắc tài năng, có nhiều cống hiến cho nền mỹ thuật nước nhà. Nhiều người đã tham gia hai cuộc kháng chiến chống ngoại xâm, góp phần đặt nền tảng cho nền mỹ thuật cách mạng Việt Nam, như họa sĩ: Huỳnh Văn Gấm, Nguyễn Kao Thương, Diệp Minh Châu, Hồ Văn Lái, Hoàng Tuyển, Quách Đống, Nguyễn Hiêm, Trần Văn Lắm, Huỳnh Phương Đông, Hoàng Trầm, Cổ Tấn Long Châu, Nguyễn Văn Kính, Quách Phong…

Ngày 30.4.1975, chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng hoàn toàn miền Nam thống nhất đất nước, tổ quân quản trực thuộc Phòng Mỹ thuật Trung ương Cục miền Nam vào tiếp quản Trường Quốc gia Trang trí Mỹ thuật Gia Định vàTrường Quốc gia Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn, chuyển cơ sở đào tạo của hai trường cũ thành trung tâm đào tạo mỹ thuật khu vực phía Nam.

Ngày 26.6.1975, Bộ Thông tin Văn hóa Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam đã ra quyết định bổ nhiệm ban lãnh đạo Trường Cao đẳng Mỹ thuật TP.HCM vàgiao nhiệm vụ soạn thảo chương trình để kịp khai giảng năm học mới.

Sau gần 6 tháng chuẩn bị, ngày 8.11.1975, nhàtrường khai giảng niên học đầu tiên đào tạo song song hai cấp trung học và ĐH.

Từ năm 1975 đến 1981, Trường Cao đẳng Mỹ thuật TP.HCM hoàn thành việc bố trí đều khắp cán bộ mỹ thuật cho các tỉnh, thành, đặc khu phía Nam, cho quân đội và các ngành văn hóa, kinh tế, xã hội của Trung ương đóng tại phía Nam. Nhà trường chú trọng hai khâu quan trọng nhất là cơ bản tạo hình và mối quan hệ của nghệ thuật với cuộc sống.

Trường Đại học Mỹ thuật TP.HCM hiện nay

Đến Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM

Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM được chính thức mang tên từ tháng 9 năm 1981.

Giai đoạn này, Nhà trường đã vận dụng nhiều phương thức đào tạo nhằm kịp thời bố trí cán bộ mỹ thuật cho các tỉnh thành và đặc khu phía Nam. Đồng thời từng bước thực hiện phương châm đào tạo toàn diện và đồng bộ, mở rộng hoạt động đối ngoại như: Mở xưởng kỹ thuật chất liệu (1975); mở Khoa Đồ họa cao đẳng (1976); mở Khoa Lý luận, lịch sử và phê bình mỹ thuật (1976); mở 19 lớp mỹ thuật ngắn hạn ở các tỉnh (1976-1980); giúp tỉnh Hậu Giang (cũ) mở khoa Trung học mỹ thuật trong Trường Văn hóa Nghệthuật của tỉnh Sóc Trăng (1980); giúp Trường Nghệthuật Phnôm Pênh, Campuchia xây dựng Khoa Mỹ thuật (1980)…

Sau Đại hội lần thứ VI của Đảng tháng 12.1986 và sau Hội nghị của Bộ Đại học vàTrung học chuyên nghiệp tháng 8.1987, trường đã triển khai đề cương đổi mới, được toàn thể cán bộ, giảng viên (CBGV) và học sinh, sinh viên (HSSV) đồng tình hưởng ứng. Trường chủ trương đổi mới quy trình đào tạo, phương pháp và tổ chức quản lý, đổi mới công tác đời sống cùng một lúc, trong mối liên quan và tương hỗ lẫn nhau. Vừa mềm hóa các phương thức, vừa mở rộng quy mô đào tạo ngoài hệ chuẩn và mở ra những ngành mới xã hội đang có nhu cầu lớn, tạo được nguồn thu nhập, giải quyết từng bước khó khăn đời sống CBGV và HSSV.

Giai đoạn này, trường đã mở thêm các ngành: Chuyên khoa Tranh hoành tráng, Khoa Mỹ thuật ứng dụng. Năm 1995, trường đào tạo cao học mỹ thuật (với hai ngành Mỹ thuật tạo hình và Lý luận & Lịch sử mỹ thuật). Năm 1998, thành lập khoa Sư phạm mỹ thuật. Ngoài ra, trường còn liên kết mở các lớp đào tạo tại chức ở các địa phương: Lâm Đồng, Cần Thơ, Sóc Trăng, CàMau, Bạc Liêu, Bến Tre, Tiền Giang, TràVinh, Bình Dương…

Năm 2004, Nhà trường thành lập Trung tâm Tin học để nghiên cứu, giảng dạy ứng dụng công nghệ thông tin. Nhà trường cũng đã thành lập bản tin khoa học Thông tin Mỹ thuật, đây là diễn đàn để trao đổi những kiến thức về mỹ thuật tạo hình vàlịch sử mỹ thuật Việt Nam và thế giới. Hoạt động nghiên cứu khoa học của trường được triển khai khá phong phú bao gồm hai mảng chính: Các công trình nghiên cứu lý luận, xuất bản mang tính học thuật; các hoạt động nghệthuật như: Sáng tác triển lãm, xây dựng công trình phục vụ xã hội, tổ chức trại sáng tác…

Công tác quan hệ quốc tế được đặc biệt chú ý. Nhàtrường đã ký hợp tác về trao đổi giảng viên và sinh viên, hợp tác nghiên cứu khoa học với nhiều trường ĐH: ĐH Nghệ thuật Hoàng gia Campuchia; Học viện Mỹ thuật Quốc gia Lào; ĐH KhonKaen, ĐH Silpakorn, Thái Lan; ĐH Nghệ thuật Tokyo, Nhật Bản; ĐH Chosun, Hàn Quốc; Học viện Mỹ thuật Hoàng gia Bruxelles, Vương quốc Bỉ, ĐH Nam Úc…

Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM đã kế thừa được tinh hoa nghệ thuật dân tộc và thế giới, giữ gìn nét đẹp truyền thống cũng như tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm đào tạo từ nhiều trường mỹ thuật trong nước và nước ngoài. Với đội ngũ giảng dạy năng động, nhiệt tình, chuyên môn cao vàcó uy tín, đã đào tạo được nhiều nhân tài mỹ thuật cho đất nước. Nhà trường đã làm tròn chức năng trung tâm đào tạo mỹ thuật cho các tỉnh phía Nam nói riêng vàcảnước nói chung.

Năm 2023, Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM hoàn thành công tác đánh giá ngoài và được công nhận đạt chuẩn kiểm định chất lượng giáo dục quốc gia.

Phương hướng phát triển trong giai đoạn tới

Xác định nhiệm vụ, chức năng là cơ sở đào tạo nhân lực mỹ thuật cho các tỉnh phía Nam và cả nước. Thời gian tới, Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM tiến hành đánh giá các chương trình đào tạo (ĐH, cao học và nghiên cứu sinh); tăng cường hợp tác quốc tế đa dạng nhiều lĩnh vực: Hợp tác đào tạo và liên kết trong đào tạo, nghiên cứu và trao đổi nhân lực. Nhà trường triển khai các kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ, nâng cao tỷ lệ giảng viên trình độ tiến sĩ, trình độ ngoại ngữ. Tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý mànền tảng làthực hiện tốt cơ chế dân chủ, phối hợp quản lý hành chính với quản lý chuyên môn, tích cực chủ động thực hiện quyền tự chủ trong lộ trình đổi mới toàn diện giáo dục ĐH.

Giai đoạn từ 2023, trường tiếp tục hoàn thiện tòa nhà Hội trường, đảm bảo cơ sở hạ tầng, trang thiết bị phục vụ công tác đào tạo mang tính đồng bộ, đạt chuẩn khu vực…

Chặng đường 110 năm hình thành và phát triển, đó là truyền thống tốt đẹp của nhà trường. Thầy vàtrò Trường Vẽ Gia Định trước đây - Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM ngày nay không ngừng phấn đấu giảng dạy, học tập và đã kế thừa, bảo tồn, phát huy tốt truyền thống nghệ thuật dân tộc cũng như tiếp thu có chọn lọc tinh hoa nghệ thuật thế giới, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Việc quan trọng của thế hệ hiện tại và tương lai là ra sức phấn đấu để giữ vững và phát huy truyền thống tốt đẹp ấy. Đây lànhiệm vụ nặng nề và vinh quang nhằm xây dựng Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM có thương hiệu, uy tín và chất lượng trong thời kỳ đổi mới, hội nhập và phát triển. 

 PGS.TS. NGUYỄN VĂN MINH - Hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật TP.HCM