Bảo tồn phát triển nghệ thuật Dù kê

VHO - Những năm qua, các tỉnh thành khu vực Tây Nam Bộ có đông đồng bào dân tộc Khmer sinh sống đã thực hiện tốt Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, qua đó hỗ trợ nguồn lực quan trọng và tiếp thêm động lực cho công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào gắn với phát triển du lịch trên địa bàn.

 Sân khấu Dù kê luôn được sự đón nhận của bà con

 Đa dạng đề tài

Dù kê còn có tên gọi khác là Lakhôn Bassắc, nghĩa là kịch hát của người Khmer ở vùng sông Bassắc (sông Hậu). Tôi có dịp nhiều lần được xem nghệ thuật Dù kê trình diễn, mặc dầu bất đồng về ngôn ngữ nhưng qua những điệu múa, tiết tấu của âm nhạc cùng vẻ chăm chú của những người đang ngồi quây quần bên sàn diễn, cũng đủ để chúng tôi cảm nhận được sức thu hút loại hình nghệ thuật này đối với người Khmer sinh sống trên vùng đất Nam Bộ là rất chân thật và gần gũi như hơi thở của cuộc sống.

Đề tài và nội dung kịch bản của sân khấu Dù kê rất phong phú và mang tính giáo dục cao. Các vở diễn đều mang tinh thần hướng thiện, ca ngợi cái tốt, cái đẹp, lên án cái ác, cái xấu và luôn kết thúc có hậu. Trang phục trong Dù kê choáng lồng màu sắc, nếu là tuồng cổ, hoàng tử đầu đội vương miện có gắn 2 lông cò; còn vai phù thủy thì đội vương miện thấp hơn, nhưng dưới chiếc vương miện có đội một khăn tròn và được vẽ hình cánh bướm có răng nanh. Diễn viên nữ cổ tay và cổ chân đều có mang vòng. Chính vì vậy, chỉ cần nhìn cách hóa trang là nhận ngay nhân vật thuộc thiện hay ác.

Soạn giả Thạch Mu Ni (Phó trưởng Ban Dân tộc tỉnh Trà Vinh) nói: “Loại hình sân khấu Dù kê có nhiều ưu thế, bởi ngoài đặc trưng riêng của Dù kê nó còn tiếp nhận những tinh hoa của nghệ thuật khác, tạo sự giao lưu văn hóa với những tinh hoa nghệ thuật của người Kinh, người Hoa, của các nước như Ấn Độ, Indonesia… Nội dung kịch bản của sân khấu Dù kê vừa thể hiện được đề tài cổ điển, dân gian, vừa thể hiện được đề tài xã hội đương đại. Từ ưu thế này, nên sân khấu Dù kê được đồng bào Khmer vùng Tây Nam Bộ rất yêu thích”.

Chị Thạch Na Vy, diễn viên Đoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng, người đã có thời gian gắn bó với nghệ thuật sân khấu Dù kê gần 20 năm nay cho biết: “Hồi nhỏ, tôi có cơ duyên với các điệu múa Khmer, cho nên khi Đoàn nghệ thuật Khmer tỉnh tuyển diễn viên, tôi đã tham gia thi tuyển và được chọn vào Đoàn cho đến nay. Mỗi ngày các anh, chị em diễn viên, nghệ sĩ luôn hăng say tập luyện nhằm chuẩn bị thật tốt cho các hoạt động biểu diễn phục vụ bà con, nhất là dịp mùa khô hằng năm, tuy có vất vả nhưng mọi người đều rất phấn khởi vì đã được thực hiện những điều mà mình yêu thích, đam mê, phấn đấu làm tròn vai và hoàn thành tốt nhiệm vụ khi đứng trên sân khấu phục vụ nhân dân”.

 Một cảnh trong vở “Trùng dương lặng sóng” của Đoàn Nghệ thuật Khmer Sóc Trăng

Nhiệm vụ được quan tâm hàng đầu

Hiện tại, Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nghệ thuật trình diễn dân gian, nghệ thuật sân khấu Dù kê đang gặp nhiều khó khăn, nhưng những đoàn nghệ thuật Khmer khi biểu diễn Dù kê trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số luôn nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của bà con. Ông Lưu Thanh Hùng, Trưởng đoàn Nghệ thuật Khmer Sóc Trăng cho biết: “Để hoạt động của Đoàn ngày càng tốt hơn, đi vào nền nếp, kịp thời theo xu hướng hiện đại, chúng tôi hướng nội dung hoạt động nghệ thuật đi vào chiều sâu, đáp ứng yêu cầu thưởng thức của nhiều đối tượng, phục vụ đắc lực các nhiệm vụ chính trị nhằm nâng cao mức hưởng thụ nghệ thuật cho đồng bào. Đầu tư xây dựng các tác phẩm ca - múa - nhạc - Dù kê với chất lượng cao, tích cực bồi dưỡng nhiều tài năng nghệ thuật nhằm tiến tới chuyên nghiệp hóa hoàn thiện đội ngũ diễn viên, nhạc công trẻ”.

Ông Hữu Trung, Trưởng đoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Cà Mau cho biết: “Những người viết kịch bản, dựng tuồng, nắm vững âm điệu… trong từng vở Dù kê cũng không còn nhiều. Việc dựng một vở Dù kê cũng không dễ dàng, vừa mất công sức, mất nhiều thời gian. Cà Mau hiện chỉ có Ðoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Cà Mau và Câu lạc bộ nhạc trống lớn ở xã Hồ Thị Kỷ (huyện Thới Bình) là vẫn còn tập thường xuyên và đi biểu diễn vào các dịp lễ hội, để khơi gợi sự yêu thích của khán giả mọi lứa tuổi đối với môn nghệ thuật này”.

Bảo tồn phát triển nghệ thuật Dù kê là một trong những nhiệm vụ được quan tâm hàng đầu trong Dự án 6 mà Sở VHTTDL tỉnh Cà Mau triển khai thực hiện. Ông Trần Hiếu Hùng, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Cà Mau cho biết: “Trước tiên, để bảo tồn, giữ gìn và phát triển nghệ thuật Dù kê, phải ưu tiên đầu tư về nguồn nhân lực. Chúng tôi khuyến khích thành lập các CLB nghệ thuật quần chúng trong đồng bào dân tộc Khmer để vừa giữ gìn văn hóa nghệ thuật truyền thống, vừa phát huy nghệ thuật Dù kê. Đồng thời, tạo điều kiện cho lực lượng chuyên và không chuyên được đi thực tế, trao đổi kinh nghiệm với các đoàn nghệ thuật Khmer của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Bên cạnh đó, thường xuyên tuyển chọn các em có năng khiếu để đào tạo chuyên sâu, tạo ra lớp trẻ kế thừa”.

Gần một thế kỷ hình thành và phát triển loại hình nghệ thuật sân khấu Dù kê có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến đời sống văn hóa, tinh thần của người dân Khmer. Dẫu hiện nay, Dù kê đang gặp khó về kịch bản, lực lượng diễn viên, nhạc công đã lớn tuổi còn thế hệ kế thừa thì khá hiếm hoi nhưng vẫn còn nhiều nghệ nhân tâm huyết, cố lưu giữ những nét nghệ thuật đặc sắc của Dù kê cho thế hệ mai sau. 

PHƯƠNG NGHI