Những truyền nhân ở phum sóc

VHO - Hiện tỉnh Sóc Trăng có 8 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó 5 di sản của đồng bào Khmer là: Lễ hội đua ghe ngo; nghệ thuật trình diễn sân khấu Dù kê; nghệ thuật trình diễn dân gian múa Rom vong; nghệ thuật trình diễn nhạc Ngũ âm và nghệ thuật sân khấu Rô băm. Những loại hình nghệ thuật này đang được các nghệ nhân tâm huyết nỗ lực gìn giữ, truyền dạy, phát huy để phục vụ đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân và phát triển du lịch.

 Năm 2019, nghệ thuật Rô băm của dân tộc Khmer tỉnh Sóc Trăng được Bộ VHTTDL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Nghệ thuật Rô băm của Đoàn Nghệ thuật Rô băm Khmer Resmay Bưng Chông cũng đã được UBND Sóc Trăng công nhận là sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng đạt chuẩn OCOP 3 sao của tỉnh.

Theo Nghệ nhân Ưu tú Lâm Thị Hương (Trưởng đoàn nghệ thuật Rô băm Khmer Resmay Bưng Chông ở ấp Bưng Chông, xã Tài Văn, huyện Trần Đề), giới trẻ hiện nay không còn mặn mà với loại hình Rô băm như cha ông ngày trước và đang đứng trước nguy cơ thất truyền. Thời gian gần đây, Đoàn đào tạo được hơn chục cháu, có độ tuổi từ 11-16, đều là những em trong dòng họ và phum sóc. Sau thời gian luyện tập, các em đã sớm bộc lộ những năng khiếu phù hợp với nghệ thuật diễn xướng của Rô băm. Đây là những em có sự đam mê, nhiệt huyết với loại hình nghệ thuật này nên đã nhanh chóng tiếp thu được các điệu múa, lời thoại, diễn xuất… “Để có được những người “nối ngôi” này, bản thân tôi và các thành viên trong đoàn, cũng như chính quyền địa phương đã ra sức thuyết phục vận động các gia đình cho con em tham gia đoàn, vừa để thỏa mãn niềm đam mê của các em, vừa để loại hình nghệ thuật Rô băm không bị mai một”, bà Hương chia sẻ.

Còn các thành viên đoàn Nghệ thuật Dù kê Sơn Nguyệt Quang, xã Viên An, huyện Trần Đề thì thường ngày làm rẫy, đi ruộng nhưng vào mùa lễ hội biểu diễn phục vụ bà con ở các phum sóc. Do là không chuyên, mọi thành viên trong đoàn chỉ phục vụ theo tinh thần tự nguyện, vì đam mê, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa, nên mỗi khi có buổi diễn, các thành viên trong đoàn mới được bồi dưỡng, thời gian còn lại đều “ăn cơm nhà”, nên phần nào cũng hạn chế trong việc tập hợp.

Ông Sơn Si Tha, Trưởng đoàn cho biết, đoàn Nghệ thuật Dù kê Sơn Nguyệt Quang được thành lập vào năm 2000, sau khi tiếp quản nhân sự từ một nhóm yêu thích văn nghệ đã giải thể, đoàn hiện có 29 người, trong đó nhỏ tuổi nhất là 28, còn cao tuổi nhất đã gần 60. Nhiều cảnh trí, đạo cụ và kể cả phục trang đều được sử dụng dưới hình thức “cây nhà lá vườn”. Trong đó, đa phần các diễn viên, nhạc công hằng ngày phải kiếm sống bằng nghề chăn nuôi, trồng rẫy, thậm chí có trường hợp đi làm phụ hồ để mưu sinh.

“Người Khmer muốn lưu giữ nghệ thuật Dù kê cho con cháu nhưng rất khó. Ở đây, mỗi dịp lễ, Tết quan trọng của người Khmer, đoàn cố gắng tập trung những anh chị em có thể ca diễn, có khả năng nhớ tuồng… để làm sao dựng được một vở Dù kê biểu diễn cho đồng bào Khmer xem. Vào những buổi tập, bà con kéo đến nhà tôi xem đông lắm. Dù hoạt động trong điều kiện khó khăn nhưng các thành viên đều nỗ lực, nhiệt tình với mong muốn phát huy, lan tỏa những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình ra cộng đồng”, ông Tha nói.

Với tình yêu nghệ thuật dân tộc và 32 năm theo nghề tại Đoàn Nghệ thuật Khmer Sóc Trăng, nghệ nhân Lâm Minh Cường, ở xã Đại Tâm, huyện Mỹ Xuyên đã có thời gian dài gắn bó với công tác giảng dạy và biểu diễn nhạc cụ truyền thống nhạc Khmer. Đến nay nghệ nhân đã truyền dạy cho 26 khóa với gần 400 học viên (các điểm chùa, trường học, phum sóc các tỉnh Sóc Trăng, Trà Vinh, Hậu Giang, Bạc Liêu), các học viên sau khi kết thúc khóa học đều thành thục những bài cơ bản của nhạc Ngũ âm và có thể tự tin đứng trên sân khấu biểu diễn nhạc ngũ âm.

Vốn là cậu bé có “máu” âm nhạc, được Nghệ nhân Danh Sol, Đội trưởng nhạc ngũ âm chùa Chrôy Tưm Kandal, xã Đại Tâm, huyện Mỹ Xuyên tận tình chỉ dẫn, truyền dạy nghệ thuật chơi dàn nhạc Ngũ âm, sẵn có dàn nhạc ngũ âm đặt tại sảnh chùa, khi rảnh tay thì cậu bé lại xin trụ trì cho tập gõ một mình. Mê nhạc, ham học hỏi, tìm hiểu nên khi mới 15 tuổi, Lâm Minh Cường đã trở thành người chơi nhạc ngũ âm trẻ nhất của đội nhạc ngũ âm chùa Chrôy Tưm Kandal.

Nghệ nhân Lâm Minh Cường tâm sự: “Được truyền dạy lại cho thế hệ trẻ chính là niềm vui, hạnh phúc nhất của đời tôi, chứng tỏ nhạc ngũ âm vẫn được gìn giữ và lưu truyền từ thế hệ này đến thế hệ khác. Theo thời gian, những người lớn tuổi cũng già và mất đi nhưng vẫn còn con cháu nối gót và đội nhạc của chùa vẫn còn hoạt động phục vụ phum sóc”.

Ngoài việc truyền dạy các nguyên bản của dàn nhạc ngũ âm, nghệ nhân Lâm Minh Cường còn sáng tác và phối hợp với các nhạc cụ khác để tạo cho bản nhạc tươi mới hơn, những bản nhạc mới có nội dung ca ngợi truyền thống cách mạng, xây dựng nông thôn mới, ca ngợi quê hương đất nước và tình yêu lứa đôi... để Đoàn Nghệ thuật Khmer Sóc Trăng biểu diễn phục vụ bà con Khmer và tham gia các kỳ hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc.

Ông Sơn Thanh Liêm, Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Sóc Trăng cho biết: “Tỉnh đang triển khai thực hiện Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch”, một số nội dung về bảo tồn, phát huy di sản văn hóa truyền thống của dân tộc Khmer gắn với phát triển du lịch sẽ được hỗ trợ từ nguồn kinh phí của Dự án này. Đây là một trợ lực quan trọng để công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa truyền thống được thực hiện một cách bài bản, có lộ trình dài hơi”.