Đột phá trong phát triển công nghiệp văn hóa: Cần cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư cho hạ tầng văn hóa

VHO - Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam, Thủ tướng Phạm Minh Chính lưu ý, công nghiệp văn hóa có tiềm năng lớn nhưng cơ chế, chính sách, thể chế còn hạn hẹp, chưa tương xứng với tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh của đất nước. Thủ tướng nhấn mạnh, phát triển công nghiệp văn hóa không phải nhiệm vụ của riêng Bộ, ngành nào mà cần huy động các cấp, các ngành, các địa phương cùng vào cuộc, huy động được sự đồng lòng, ủng hộ, tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp.

Hội nghị toàn quốc về phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam được tổ chức dưới hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến

Đa dạng nguồn lực phát triển công nghiệp văn hóa

Trong những năm qua, công nghiệp văn hóa thu hút được ngày càng nhiều sự tham gia của các doanh nghiệp, người lao động, các nhà sáng tạo... Sự tham gia mạnh mẽ của các nhà đầu tư trong thực hiện các dự án, công trình văn hóa lớn đã bồi đắp bức tranh phát triển công nghiệp văn hóa Việt Nam nhiều mảng màu tươi sáng. Sự xuất hiện của nhiều công trình văn hóa mới như các Nhà hát, Công viên văn hóa, Trung tâm Thể dục thể thao… hiện đại, có quy mô lớn, đa chức năng được thực hiện theo hình thức đối tác công- tư cho thấy đây là hướng đi đúng đắn.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển các ngành công nghiệp văn hóa trong sự tăng trưởng chung của đất nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định, nói về công nghiệp văn hóa là đề cập đến các ngành công nghiệp sản xuất ra các sản phẩm mang tính nghệ thuật và sáng tạo, có bản chất vật thể hoặc phi vật thể; thông qua khai thác những giá trị văn hóa cùng những sản phẩm và dịch vụ có tính trí tuệ, có ý nghĩa xã hội và văn hoá để thu về những nguồn lợi kinh tế.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị

Báo cáo trung tâm do Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng được sự đồng thuận, đánh giá cao của lãnh đạo Chính phủ, các Bộ ngành, doanh nghiệp, các thành phần sáng tạo. Nhấn mạnh các con số thống kê thể hiện tốc độ tăng trưởng của công nghiệp văn hóa, Bộ trưởng cho rằng, một trong những đóng góp quan trọng của các lĩnh vực này là việc quảng bá hình ảnh, bản sắc và gia tăng sức hấp dẫn, thuyết phục của sức mạnh mềm văn hóa Việt Nam. Đến nay, chúng ta đã  lần thứ 4 được vinh danh là Điểm đến Di sản hàng đầu Thế giới tại Lễ trao Giải thưởng Du lịch Thế giới năm 2023 sau các năm 2019, 2020, 2022. Điều đó cho thấy những giá trị nổi bật toàn cầu và sức hấp dẫn của du lịch văn hoá - một trong 12 ngành công nghiệp văn hoá đối với cộng đồng quốc tế.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh về việc phát triển thị trường các ngành công nghiệp văn hóa. Nhiều địa phương đã xây dựng, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất để phục vụ hoạt động liên quan đến công nghiệp văn hóa tại các điểm có di sản, di tích quốc gia đặc biệt, các bảo tàng, nhà văn hóa, làng nghề thủ công truyền thống, khu vui chơi giải trí…

Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng trình bày báo cáo trung tâm tại Hội nghị

“Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được,  phát triển các ngành công nghiệp văn hoá còn nhiều bất cập và thách thức, trong đó, còn thiếu các cơ chế, chính sách cụ thể, phù hợp về thu hút nguồn vốn, phát triển nguồn lực để hỗ trợ, thúc đẩy các ngành công nghiệp văn hóa phát triển toàn diện…”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nhấn mạnh.

Những bất cập, hạn chế, khó khăn có nhiều nguyên nhân. Trong đó, không thể bỏ qua việc thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào các hoạt động sáng tạo văn hóa, sản xuất các sản phẩm và dịch vụ văn hóa chưa được nhiều nhà đầu tư quan tâm. Thực tế cho thấy, nguồn vốn chi cho đầu tư sáng tạo lớn nhưng khả năng thu hồi vốn chậm, nhỏ lẻ và tiềm ẩn nhiều rủi ro từ cơ chế, chính sách, phương pháp quản lý, đến ứng xử của cộng đồng, xã hội đối với từng sản phẩm công nghiệp văn hoá.

Cần chính sách thu hút đầu tư hạ tầng văn hóa

Nhằm khắc phục những hạn chế nêu trên, nhiều giải pháp, kiến nghị đã được nêu tại báo cáo trung tâm cũng như thông qua ý kiến của các đại diện không gian sáng tạo, các doanh nghiệp, nghệ sĩ...

Báo cáo trung tâm nhấn mạnh đề xuất xây dựng và phát triển các sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hóa đa dạng, chất lượng cao dựa trên yếu tố đổi mới, sáng tạo, văn hóa truyền thống và tôn trọng bản quyền; nâng cao giá trị của các sản phẩm, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ, tiêu dùng văn hóa của người dân trong nước và xuất khẩu; góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam; xác lập được các thương hiệu sản phẩm, dịch vụ văn hóa.

Các đại biểu tham dự Hội nghị tại điểm cầu trụ sở Chính phủ

Mục tiêu hình thành các trung tâm công nghiệp văn hóa trọng điểm tại các tỉnh, thành lớn như Hà Nội, TP. Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh nhận được sự quan tâm. Một số ý kiến cho rằng, để hình thành những trung tâm lớn, yếu tố quan trọng là hạ tầng cơ sở, những công trình văn hóa lớn. Bên cạnh đó là mạng lưới các doanh nghiệp sáng tạo, có thương hiệu, đủ sức cạnh tranh để tạo ra nhiều sản phẩm văn hóa có chất lượng cao tham gia thị trường văn hóa trong nước và quốc tế.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Vũ Thu Hà cho biết, đến nay, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực để đưa ngành công nghiệp văn hóa thành ngành mũi nhọn đóng góp cho phát triển Thủ đô một cách bền vững. Lãnh đạo Thành phố đề nghị Chính phủ nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung những chính sách đặc thù phù hợp với thực tiễn như vấn đề hợp tác đầu tư công-tư trong bảo tồn, phát huy những giá trị di sản, định mức đơn giá trong xây dựng các sản phẩm công nghiệp văn hóa…

Phó Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Vũ Thu Hà cho biết, đến nay, Hà Nội đã có nhiều nỗ lực để đưa ngành công nghiệp văn hóa thành ngành mũi nhọn đóng góp cho phát triển Thủ đô một cách bền vững

Lần đầu tiên trên diễn đàn quy mô toàn quốc, dưới sự trực tiếp điều hành của Thủ tướng Chính phủ, đại diện các nhà sáng tạo, doanh nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực công nghiệp văn hóa có cơ hội nêu lên những kiến nghị, đề xuất giải pháp xuất phát từ thực tiễn hoạt động. Nhiều đại diện cho rằng, Nhà nước cần hoàn thiện thêm những cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích, thu hút nhiều hơn nữa sự quan tâm của các nhà đầu tư tiềm năng vào các lĩnh vực công nghiệp văn hóa, đặc biệt nhằm xây dựng, phát triển thêm hệ thống hạ tầng văn hóa phục vụ các mục tiêu phát triển. Các chính sách có thể về ưu đãi thuế, ưu tiên cho các hoạt động, tiếp cận đất đai…

Bà Ngô Thị Bích Hạnh, Tổng Giám đốc Công ty sản xuất, phát hành phim điện ảnh, truyền hình và công nghiệp sáng tạo nội dung video BHD cho rằng, để xây dựng được công nghiệp văn hóa thì phải xây dựng được cơ sở vật chất cho công nghiệp đó, ví dụ như rạp chiếu phim, phim trường để phát triển công nghiệp điện ảnh. Rạp chiếu phim cần được giảm giá, hoặc những địa điểm hơi xa thì được miễn tiền thuê đất, giảm tiền thuê đất, giảm tiền điện, nước cho doanh nghiệp làm văn hóa. Bà Hạnh nêu, BHD thuê rạp chiếu phim ở các trung tâm thương mại thì phải cạnh tranh với các lĩnh vực khác, rất khó khăn. Một vé xem phim giá chỉ bằng cốc café vì nó là văn hóa đại chúng, mọi người dân đều được tiếp cận, nếu giá thuê cao cạnh tranh với những hàng ăn, hàng xa xỉ thì không cạnh tranh được.

Bà Ngô Thị Bích Hạnh, Tổng Giám đốc Công ty sản xuất, phát hành phim điện ảnh, truyền hình và công nghiệp sáng tạo nội dung video BHD

Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sun Group Nguyễn Thái Hoài Anh nhấn mạnh, cần coi nhiệm vụ quy hoạch công nghiệp văn hóa cũng như xây dựng kế hoạch triển khai quy hoạch công nghiệp văn hóa từng thời kỳ là nhiệm vụ tiên quyết, là định hướng chiến lược tổng thể cho ngành du lịch Việt Nam. Cho rằng quy hoạch công nghiệp văn hóa cần được nghiên cứu kỹ lưỡng, bài bản trong phạm vi cả nước, sau đó, phân chia tới từng vùng, tỉnh, đơn vị một cách đồng bộ và phù hợp, lãnh đạo Sun Group đề xuất cần có cơ chế huy động xã hội hóa về nguồn vốn thực hiện, kêu gọi các ý tưởng, nghiên cứu bài bản từ quy hoạch không gian văn hóa, phát triển các sản phẩm, quy hoạch ngành nghề phát huy giá trị văn hóa, du lịch đồng thời phát triển các ngành nghề phụ trợ để có hệ sinh thái hoàn chỉnh.

Là thương hiệu luôn tiên phong đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng văn hóa tại nhiều địa phương, theo bà Nguyễn Thái Hoài Anh, hầu hết các địa phương đều ủng hộ việc phát triển du lịch văn hóa và mời gọi các nhà đầu tư. Tuy nhiên, trong thực tế, các dự án về văn hóa, du lịch là những dự án đòi hỏi các Nhà đầu tư chấp nhận việc đầu tư tài chính dài hạn, với thời gian thu hồi vốn chậm; lĩnh vực văn hóa lại chưa có cơ chế, chính sách nhằm thu hút các nhà đầu tư như các chính sách ưu đãi về thuế, tiếp cận đất đai… Ở khía cạnh này, đại diện doanh nghiệp đề xuất Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành nghiên cứu, đề xuất cơ chế ưu đãi đối với lĩnh vực đầu tư văn hóa. 

Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sun Group Nguyễn Thái Hoài Anh đề nghị có cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư tham gia thực hiện dự án công trình văn hoá như Nhà hát, Trung tâm Thể dục thể thao, Công viên văn hoá… theo hình thức đối tác công- tư

Về cơ chế xã hội hóa đầu tư, doanh nghiệp  đề nghị có cơ chế khuyến khích các nhà đầu tư tham gia thực hiện dự án công trình văn hoá như Nhà hát, Trung tâm Thể dục thể thao, Công viên văn hoá… theo hình thức đối tác công- tư.

Với mong muốn nghiên cứu, đầu tư và xây dựng công trình kiến trúc mang dấu ấn vượt thời gian, Sun Group đã chủ động liên hệ với KTS huyền thoại người Ý Renzo Piano để đề xuất thiết kế công trình văn hóa đẳng cấp dành riêng cho Hà Nội. KTS Renzo Piano được biết đến như KTS vĩ đại nhất thế giới thời hiện đại, ông vinh dự nhận giải thưởng Pritzker Prize vào năm 1998, tương đương giải Nobel trong ngành kiến trúc. Nhà hát Stavros Niarchos do Renzo Piano thiết kế tại Hy Lạp hoàn thành xây dựng năm 2017, ngay lập tức, công trình này trở thành một điểm tổ chức văn hóa quan trọng của Châu Âu, mỗi năm tổ chức trung bình 3500 sự kiện văn hóa, cũng như thu hút được 3 triệu lượt khách tham quan.

KTS Renzo Piano đã tốn nhiều năm lên ý tưởng, dựa trên vẻ đẹp, văn hóa lịch sử của Hà Nội cũng như những huyền tích của Hồ Tây, những câu chuyện văn hóa cổ xưa vào việc thiết kế nhà hát. Đồng thời, kết hợp với vật liệu xây dựng và thiết bị hiện đại hàng đầu thế giới vào tác phẩm này. Bà Thái An bày tỏ, nếu được triển khai Nhà hát đa năng tại khu vực bán đảo Quảng An, thì đây không đơn thuần là một công trình kiến trúc văn hóa đẳng cấp, biểu tượng của Thủ đô thời kỳ mới, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật mang linh hồn Hà Nội, là điểm đến của Thế giới và là niềm tự hào của công trình văn hóa đương đại. Tuy nhiên tới nay, dự án vẫn đang nằm trên bản vẽ. Đại diện Tập đoàn mong mỏi cần những cơ chế, chính sách hỗ trợ, thúc đẩy để triển khai công trình văn hóa mang tầm thế giới tại Thủ đô nghìn năm văn hiến.

Đầu tư nguồn nhân lực

Đây cũng là một vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm. Theo Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi, để triển khai phát triển công nghiệp văn hoá, vấn đề đầu tư phát triển nguồn nhân lực, đầu tư phát triển các thiết chế văn hoá, hỗ trợ phát triển thị trường sản phẩm văn hoá, nghiên cứu các cơ chế, chính sách thu hút đầu tư phát triển công nghiệp văn hoá, quảng bá, hợp tác quốc tế… là những trọng tâm. Bên cạnh đó là khung pháp lý, chính sách để phát triển công nghiệp văn hoá. Theo Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh, nên lấy doanh nghiệp, người lao động trong lĩnh vực sáng tạo nói riêng, công nghiệp văn hoá nói chung làm trọng tâm mang tính định hướng.

Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi: TP.HCM mong các doanh nghiệp, nhà đầu tư xem xét, lựa chọn TP.HCM để phát triển công nghiệp văn hoá

“Cần khuyến khích đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này. Bên cạnh chính sách về tiếp cận đất đai, tín dụng, thuế… nên chú ý vào các cơ chế, chính sách vượt trội, đạt phá, tiếp cận với ngành công nghiệp sáng tạo. Nên có Nghị quyết của Chính phủ, dành nguồn lực từ ngân sách để đầu tư, kiến tạo động lực cho phát triển ngành công nghiệp này…”, theo ông Phan Văn Mãi.

Về vấn đề nguồn nhân lực, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sun Group Nguyễn Thái Hoài Anh nhấn mạnh, để phát triển các sản phẩm du lịch văn hóa đẳng cấp, chất lượng, đòi hỏi nguồn nhân lực tại chỗ chất lượng cao, am hiểu văn hoá dân tộc, cũng như cần có trình độ, kỹ thuật, ngoại ngữ… Nhiều năm qua, Tập đoàn luôn chú trọng tới việc tuyển dụng và đào tạo nguồn nhân lực tại chỗ, cũng như sử dụng lực lượng lao động là người địa phương, người dân tộc để quảng bá văn hóa, du lịch bản địa.

Điển hình như tại Khu du lịch Sun World Fansipan Legend, nhiều năm liền được World Travel Awards bình chọn là “điểm đến du lịch văn hóa hàng đầu thế giới”, mỗi năm đều tổ chức hàng loạt lễ hội mang đậm màu sắc văn hóa bản địa như: Lễ hội ẩm thực Tây Bắc do chính những người dân tại Tây Bắc chuẩn bị và thực hiện; Giải đua Vó ngựa trên mây tái hiện những khoảnh khắc kiêu hùng của kỵ sỹ vùng cao. Mới đây, du khách có thể dễ dàng tìm hiểu đời sống tâm linh, tín ngưỡng, ẩm thực, nghề truyền thống và các chương trình biểu diễn nghệ thuật đặc sắc tới từ chính những chàng trai, cô gái dân tộc thiểu số tại Sunworld Fansipan Legend.

Tại điểm cầu trụ sở Bộ VHTTDL

“Xuất phát từ nhu cầu thực tế, chúng tôi đề xuất Bộ VHTTDL chủ trì, phối hợp với các Bộ ngành, tỉnh thành, các trường Đại học, Cao đẳng, trường dạy nghề xây dựng đề án đào tạo nguồn nhân lực chất lượng phục vụ việc phát huy, bảo tồn các giá trị văn hóa tại địa phương.

 Kết luận Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã nhấn mạnh các quan điểm  và 10 nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp văn hóa. Lắng nghe các kiến nghị tại Hội nghị, Thủ tướng lưu ý, các bộ ngành, cơ quan, địa phương liên quan phải tập trung tiếp tục cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hoàn thiện thể chế, tăng cường quản lý nhà nước, xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi, cách tiếp cận phù hợp, bình đẳng về chính sách thuế, đầu tư, đất đai, tiếp cận tín dụng và các chính sách khác.

Thủ tướng giao nhiệm vụ cho Bộ VHTTDL xây dựng sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hoá đặc trưng gắn với vùng miền, địa phương, đồng thời tham gia hiệu quả vào chuỗi cung ứng của hoạt động du lịch văn hóa. Nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách cụ thể hỗ trợ, khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân tham gia phát triển công nghiệp văn hóa, tham gia sáng tạo sản phẩm văn hóa (như về thuế, đất đai, đầu tư, tiếp cận tín dụng…), nhất là cho những lĩnh vực ưu tiên (như điện ảnh, nghệ thuật biểu diễn, du lịch văn hóa…) và các doanh nghiệp vừa và nhỏ; nghiên cứu thành lập các quỹ hỗ trợ đầu tư phát triển sáng tạo…

Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ngân hàng Nhà nước chủ trì, phối hợp với Bộ VHTTDL và các bộ, ngành, địa phương nghiên cứu, đề xuất xây dựng, hoàn thiện các cơ chế, chính sách liên quan, trong đó có chính sách ưu đãi đầu tư, hợp tác công - tư, quản lý tài sản công, thuế, hoàn thuế giá trị gia tăng, tiếp cận tín dụng đối với doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân đầu tư vào các ngành công nghiệp văn hóa, nhất là trong những lĩnh vực có tiềm năng, lợi thế và các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Thủ tướng yêu cầu các cơ quan tính toán dành gói tín dụng ưu đãi, trước mắt khoảng 20-30 nghìn tỉ đồng cho công nghiệp văn hóa.

T. TRANG- T. SÂM; ảnh: NHẬT BẮC - TRẦN THANH HẢI - TRẦN HUẤN