Gia tăng các vụ bẫy, bắt chim yến trái phép

VHO - Từ 2019 đến nay, đã phát hiện 514 vụ giăng lưới bẫy chim yến, thu giữ gần 700 tấm lưới tàng hình cùng dụng cụ, giải thoát gần 18.000 cá thể chim yến về với tự nhiên.

Tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã phát hiện 96 vụ việc bẫy bắt chim yến trái phép: 21 vụ được tuyên truyền, vận động người dân tự giác tháo gỡ lưới bẫy; 75 vụ bị thu giữ tang vật và tiến hành tiêu huỷ tại chỗ, với tổng cộng 112 tấm lưới được thu giữ; gần 700 cá thể chim yến được giải cứu.

Khánh Hòa là tỉnh tập trung số lượng quần thể chim yến đảo phát triển ổn định và lớn nhất Châu Á với 33 đảo yến và 173 hang yến, đạt kỷ lục số lượng hang đảo yến nhiều nhất và sản lượng yến sào lớn nhất Châu Á.

Yến sào được xem là nguồn tài nguyên, dược liệu quý, là loại thực phẩm cao cấp có nhiều chất bổ dưỡng đối với con người. Từ xa xưa yến sào được dùng như một loại sản phẩm đặc biệt phục vụ yến tiệc thời phong kiến cũng như xuất khẩu đổi lấy những thứ thiết yếu cho quốc gia.

Hiện nay, tiềm năng phát triển ngành nghề yến sào của nước ta là rất lớn, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho các địa phương. Bên cạnh đó, thức ăn chủ yếu của chim yến là côn trùng bay như rầy nâu, rầy xanh, mối trong thiên nhiên… vì vậy, chim yến có thể được xem là loài dùng để đấu tranh sinh học và bảo vệ mùa màng cho nhà nông.

Sự phân bố rộng khắp các địa phương trong cả nước, tạo điều kiện thuận lợi cho nghề nuôi chim yến phát triển mạnh mẽ và trở thành ngành kinh tế đầy tiềm năng. Giá trị thương mại từ tổ yến cùng nhu cầu tiêu thụ yến sào ngày càng tăng cao đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, mở ra nhiều cơ hội phát triển và nâng tầm thương hiệu Yến sào Việt Nam trên trường quốc tế.

Tuy nhiên những năm gần đây, nạn săn bắt chim yến đang diễn ra rộng khắp tại các địa phương trong cả nước, đặc biệt trên địa bàn Khánh Hòa - nơi có đàn chim yến lớn đã ảnh hưởng đến sự an toàn, phát triển bền vững của quần thể chim yến, làm suy giảm nghiêm trọng nguồn tài nguyên yến sào.

Để bẫy chim yến, các đối tượng dùng lưới tàng hình, sợi rất nhỏ, khó nhìn thấy, quấn vào hai cọc tre căng dựng thẳng đứng, cùng với đó dùng máy phát tiếng kêu của chim yến và con chim yến mồi đặt giữa lưới; khi nghe tiếng kêu và nhìn thấy chim mồi, yến sẽ lao tới từ nhiều phía rồi mắc vào lưới.

Các đối tượng thường giăng bẫy bắt chim từ 5 - 7 giờ, khi chim yến rời hang và rời nhà đi kiếm ăn; còn buổi chiều (từ 15- 17 giờ) khi chim yến về tổ.

Hành vi này đã và đang gây nguy hại nghiêm trọng, ảnh hưởng nguy cấp đến sự an toàn của chim yến, khiến quần thể đàn chim yến giảm đáng kể, gây bức xúc cho người nuôi và gây thiệt hại không nhỏ về mặt kinh tế.

…Khi chiều xuống, trên cánh đồng thuộc xã Diên Khánh có hàng nghìn con chim yến quây quần tìm về tổ. Nơi ở của phần lớn đàn chim này chính là các ngôi nhà yến được người dân đầu tư xây dựng với số tiền lên đến cả tỷ đồng. Tuy nhiên, mỗi ngày có hàng trăm con chim yến đã không thể về tổ bởi chúng bị dính bẫy lưới của những kẻ săn bắt chim yến trái phép.

Giữa những thửa ruộng, các thành viên Đội chống săn bắt chim yến (Công ty Yến sào Khánh Hòa) cặm cụi gỡ các tấm lưới “tàng hình” đe dọa sự sống của đàn chim yến. Các thành viên của đội hoạt động không có giờ giấc, bởi bất kể thời gian nào nhận được tin báo của người dân về các khu vực, địa điểm có bẫy bắt chim là tức tốc lên đường.

Việc bẫy bắt chim vô tội vạ không chỉ ảnh hưởng đến vấn đề sinh thái mà còn gây thiệt hại rất lớn cho nghề nuôi chim yến Khánh Hòa.

Trước vấn nạn săn bắt trái phép chim yến, ảnh hưởng không nhỏ đến ngành nghề nuôi chim yến, năm 2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 595/CĐ-TTg ngày 30/6/2023 về việc tăng cường triển khai các biện pháp ngăn chặn tình trạng săn bắt chim yến trái phép. Và để ngăn chặn tình trạng này, từ năm 2019, Công ty Yến sào Khánh Hòa đã thành lập Đội chống săn bắt chim yến, phối hợp với Đội kiểm tra liên ngành tổ chức kiểm tra, xử lý trên địa bàn tỉnh.

Theo thống kê của Đội chống săn bắt chim yến, tình trạng giăng bẫy tàng hình bắt chim yến diễn ra rầm rộ khiến đàn chim yến trên địa bàn suy giảm mạnh.

Trung bình mỗi năm, Đội phát hiện 73 vụ bắt bẫy chim yến, giải cứu hơn 2.500 con. Kết quả sau 7 năm triển khai thực hiện đã phát hiện 514 vụ, thu giữ gần 700 tấm lưới tàng hình, giải cứu thả về tự nhiên gần 18.000 cá thể chim yến.

Tính riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã phát hiện 96 vụ việc bẫy bắt chim yến trái phép: 21 vụ được tuyên truyền, vận động người dân tự giác tháo gỡ bẫy lưới; 75 vụ bị thu giữ tổng cộng 112 tấm lưới; gần 700 cá thể chim yến được giải cứu.

Ông Lê Hữu Mỹ - Phó Phòng Quản lý Bảo vệ (Công ty Yến sào Khánh Hòa) cho biết, trong quá trình thực hiện, Đội đã gặp phải không ít khó khăn; trong đó, khó khăn lớn nhất là các thành viên của Đội chống săn bắt chim yến đều là lực lượng bảo vệ đàn chim yến ở các đảo kiêm nhiệm; Đội không có thẩm quyền thực thi các biện pháp mạnh đủ sức răn đe các đối tượng săn bắt chim yến vi phạm pháp luật.

Đồng thời, tỉnh chưa có biện pháp mạnh xử lý các đối tượng săn bắt chim yến trái phép; chưa có sự phối hợp giữa chính quyền và các cơ quan chức năng của tỉnh. Trong khi đó, đối tượng săn bắt theo kiểu tận diệt, di chuyển địa điểm liên tục. Nếu không ngăn chặn quyết liệt đàn yến sẽ tiếp tục suy giảm nhanh chóng, gây thiệt hại lớn về kinh tế và môi trường sinh thái.

Chim yến là loài có tập tính chung thủy, sống theo cặp. Khi 1 con bị mất thì con còn lại không bắt cặp với con khác mà sẽ chết theo hoặc sống đơn độc cho đến hết vòng đời. Do vậy trong một cặp chim yến, 1 con bị bắt thì con còn lại sẽ không sinh con và làm tổ.

Cùng với đó, nếu chim bố, mẹ bị bắt mất thì chim non trong tổ không được nuôi dưỡng cũng sẽ chết theo, như vậy sự suy giảm của đàn chim yến sẽ theo cấp số nhân vì mỗi chim bố mẹ bị bắt sẽ mất đi 2 thế hệ ngay lập tức và ảnh hưởng lâu dài về sau.

Tình trạng săn bắt chim yến trái phép đã khiến nguồn chim dần dần cạn kiệt, ảnh hưởng nguy cấp tới đa dạng sinh học trong quần thể chim yến tự nhiên và sụt giảm nghiêm trọng nguồn lợi kinh tế loài chim này mang lại.

Ông Nguyễn Đức Lợi - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu khoa học (Công ty Yến sào Khánh Hòa) cho biết, sau khi chim được giải cứu sẽ được chăm sóc, kiểm tra, sơ cấp cứu (nếu bị thương) và phân loại để có chế độ chăm sóc phù hợp theo ngày tuổi thể trạng, tình trạng chim...

Khó khăn lớn nhất khi chăm sóc những chú chim yến được giải cứu đó là giai đoạn ban đầu khi tiếp nhận, chim đang ở trạng thái hoảng sợ, stress vì bị bắt nên rất khó để chăm sóc, cho ăn... và có những chú chim bị thương rất nặng, gãy cánh, gãy chân, hỏng móng... do dính lưới.

Những chú chim như vậy rất khó để hồi phục vì bộ móng chân và cánh chim là quan trọng nhất cho khả năng bay lượn và đu bám của chim. Chính vì vậy việc chăm sóc chim đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và tình yêu thương rất lớn từ mỗi cán bộ nhân viên chăm sóc, nuôi dưỡng chim cứu hộ của chúng tôi.

Khi sức khỏe của chim yến đã ổn định, Công ty sẽ tiến hành thả chúng trở lại môi trường tự nhiên, giúp chim yến hòa nhập với đàn và góp phần duy trì quần thể yến ngoài tự nhiên. Quy trình này không chỉ thể hiện trách nhiệm với bảo tồn loài chim quý mà còn góp phần giữ gìn cân bằng sinh thái biển đảo.

Săn bắt chim yến tận diệt không chỉ làm suy giảm chim yến nuôi trong nhà mà còn gây nguy hại đến quần thể chim yến đảo tự nhiên. Ghi nhận tại các đảo cho thấy, lượng chim yến đảo đã giảm ở mức đáng lo ngại trong những năm gần đây. Trong nhiều nguyên nhân thì nạn săn bắt chim yến là nổi cộm nhất.

Năm 2021, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 14/2021/NĐ-CP về việc Quy định xử phạt vi phạm hành chính về chăn nuôi, tại Điều 27 Vi phạm quy định về hoạt động nuôi chim yến nêu rõ: “Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi săn bắt, dẫn dụ chim yến để sử dụng vào mục đích khác ngoài mục đích nuôi chim yến để khai thác tổ yến hoặc nghiên cứu khoa học”, kèm theo các hình thức phạt bổ sung và biện pháp khắc phục hậu quả. Tuy nhiên, đến nay vấn nạn săn bắt chim yến trái phép không có dấu hiệu thuyên giảm mà còn có xu hướng gia tăng.

Ông Lê Đức Tiến - Phó Tổng Giám đốc Công ty Yến sào Khánh Hòa cho biết:

Để có thể xây dựng và phát triển nghề nuôi chim yến một cách bền vững, bên cạnh sự chủ động của người dân, doanh nghiệp nuôi chim yến, tỉnh Khánh Hòa cần thành lập Hiệp hội bảo vệ quần thể đàn chim yến; tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân về bảo vệ chim yến; đưa ra các quy định nghiêm ngặt xử phạt các hành vi săn bắt, vận chuyển, mua bán, chế biến loài động vật có giá trị kinh tế cao này.

Bên cạnh đó, cần kiện toàn và nâng cao hiệu quả hoạt động của đội kiểm tra liên ngành gồm: Công an tỉnh, Công an các xã, phường, Chi cục kiểm lâm và Công ty Yến sào Khánh.

Lực lượng này cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường kiểm tra hiện trường, các cơ sở mua bán chim cảnh, quán nhậu, quán bán chim cảnh nhằm phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm theo Nghị định 14/2021/NĐ-CP, góp phần ngăn chặn tình trạng săn bắt chim yến trái phép.

Song song với đó, cần phối hợp tuyên truyền về giá trị của loài chim yến đối với môi trường và kinh tế địa phương, nghiêm cấm hành vi săn bắt chim yến trái phép.

Đặc biệt, cần đưa nội dung về bảo vệ tài nguyên chim yến đảo và chim yến nhà vào chương trình giáo dục quốc gia về bảo vệ môi trường biển đảo, triển khai giảng dạy trong các trường học ở các tỉnh ven biển.

Điều này góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị tài nguyên biển đảo, giá trị văn hóa tinh thần từ hai Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là “Tri thức khai thác và chế biến Yến sào Khánh Hòa” và “Lễ hội Yến sào Khánh Hòa” đồng thời, bồi đắp ý thức bảo vệ chủ quyền biển đảo cho thế hệ trẻ.

Với vai trò tiên phong trong công tác bảo tồn và phát triển đàn chim yến, Công ty Yến sào Khánh Hòa đang góp phần gìn giữ nguồn tài nguyên quý giá của quốc gia và khẳng định vị thế thương hiệu trên trường quốc tế.

Những nỗ lực không ngừng trong việc bảo tồn và phát triển quần thể đàn chim yến đã tạo động lực mạnh mẽ trong cộng đồng, thúc đẩy các tổ chức, cá nhân cùng chung tay ngăn chặn nạn săn bắt trái phép, xây dựng ngành nghề yến sào phát triển bền vững và góp phần bảo vệ hệ sinh thái biển đảo.