Để trang phục truyền thống đồng bào H’rê, Bana hút khách giữa đại ngàn

VHO - Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc H’rê, Bana trên địa bàn, UBND huyện An Lão, các cơ quan chức năng Bình Địn đã phục dựng, khuyến khích người dân, cán bộ công chức, viên chức đồng bào DTTS sử dụng trang phục truyền thống của dân tộc mình vào các dịp lễ, tết, cưới, hỏi, hiếu, hỉ, hội họp và sinh hoạt hàng ngày.

Đó là chưa kể, nét đặc sắc về trang phục truyền thống của mỗi dân tộc tại huyện vùng cao An Lão đã góp phần vào việc quảng bá, hút khách du lịch đến đây tham quan, nghỉ dưỡng trong thời gian quan.

Một phần tất yếu trong đời sống văn hóa

Trao đổi với chúng tôi, nhà nghiên cứu văn hóa Nguyễn Văn Ngọc, Phó Chi hội Văn nghệ dân gian Bình Định cho biết: Trang phục của người Hrê, Bana An Lão mang hơi thở văn hóa cùng hòa quyện với thiên nhiên. Trang phục truyền thống của người H’rê, Bana chính là sự kết tinh văn hoá trong môi trường tự nhiên, xã hội riêng biệt. Nó mang nét đẹp của sự hồn nhiên, thanh khiết như đất, như nước, như núi rừng. Thổ cẩm, trang phục truyền thống đã thành một phần tất yếu của đời sống cư dân và là một phần trong đời sống văn hoá của đồng bào H’rê, Bana.

Cũng theo ông Ngọc, sản phẩm thổ cẩm của đồng bào H’rê, Bana được chế tác thủ công chủ yếu bằng nguyên liệu chính là bông được trồng trên rẫy. “Đến mùa bông nở rộ, người phụ nữ H’rê, Bana lại mang gùi lên rẫy hái về phơi khô, tách hạt, nhồi mịn, xoe từng lọn nhỏ, kéo thành sợi, sau đó đem nhuộm thành nhiều màu khác nhau. Trong đó có màu đen, màu đỏ và màu trắng. Màu đen làm nền chủ đạo, vì màu đen là màu kín đáo, dịu dàng và mạnh mẽ. Hoa văn trên thổ cẩm của đồng bào H’rê được bố trí đối xứng, cân phân gắn liền với thiên nhiên núi rừng, sông nước, cây cối, hoa lá, với quan niệm vạn vật hữu linh, nhân sinh, vũ trụ, lịch sử, văn hóa tộc người làm chủ đạo, từ những dải băng màu song song, đến hoa văn hình học cách điệu tam giác cân, các hình vuông xếp cạnh nhau”, ông Ngọc cho biết thêm.

Đặc sắc chiếc váy của phụ nữ H’rê có màu đen dịu dàng, tượng trưng màu của đất

Theo những già làng H’rê, hai màu đen, trắng sẽ đại diện cho đất và nước, màu đỏ đại diện cho thần linh, cả ba màu ấy hòa quyện, bổ trợ nhau trên từng chi tiết cho các sản phẩm thổ cẩm thêm rực rỡ. Các gam màu đỏ, đen, trắng trên trang phục của người H’rê được kết hợp với bố cục có chọn lọc, các đường sọc đỏ không rực rỡ, màu đen được sử dụng làm nền vẫn không lấn át các màu khác, màu xám, màu xanh không quá đậm khiến cho các màu sắc hoa văn tạo nên sự dịu dàng, đằm thắm vững chải không rực rỡ chói mắt. Màu sắc hoa văn trên sản phẩm dệt thổ cẩm của người Hrê còn thể hiện đặc điểm giới tính khá rõ nét. Chiếc váy của phụ nữ H’rê có màu đen dịu dàng, tượng trưng màu của đất, còn chiếc khố và khăn quấn đầu của người đàn ông H’rê thì bao giờ màu đỏ cũng chiếm ưu thế nổi trội.

Trong khi đó, ông Châu Anh Tế, Trưởng phòng VHTT huyện An Lão chia sẻ: “Thổ cẩm của người Bana dùng nhiều họa tiết hoa văn hình học với các đường thẳng, hình chữ nhật, hình tam giác. Họa tiết thường là những nét hoa văn li ti chồng lên nhau tạo thành một dải phức hợp quanh một mẫu trang trí chính là hình thoi dệt trên nền trắng, đỏ. Người Bana chọn màu đen làm màu chủ đạo trong trang phục thổ cẩm kết hợp với các màu đỏ, trắng và điểm một ít màu vàng, xanh non tạo nên ấn tượng mạnh mẽ nhờ sự tương phản”.

Cũng theo ông Tế, có thể nói rằng, thổ cẩm, trang phục truyền thống của đồng người H’rê, Bana chính là sự kết tinh văn hoá trong môi trường tự nhiên, xã hội riêng biệt. Nó mang nét đẹp của sự hồn nhiên, thanh khiết. Như đất, như nước, như núi rừng. Thổ cẩm, trang phục truyền thống đã thành một phần tất yếu của đời sống cư dân và là một phần trong đời sống văn hoá của đồng bào H’rê, Bana.

Bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống

Thống kê của UBND huyện An Lão cho thấy, hiện nay toàn huyện có 40 thôn của 8 xã và 1 thị trấn có đồng bào H’rê, Bana sinh sống. Mỗi dân tộc đều có bộ trang phục truyền thống riêng. Tuy nhiên, vì nhiều lý do, những bộ trang phục truyền thống của họ dần mai một. Trước thực trạng trên, UBND huyện An Lão đã tổ chức một cuộc hội thảo lấy ý kiến về bộ trang phục truyền thống của đồng bào Hrê, Ba Na trên địa bàn huyện. Kết quả, UBND huyện An Lão thống nhất chọn mẫu trang phục truyền thống đồng bào H’rê huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi) về màu sắc, hoa văn, chất liệu làm bộ trang phục truyền thống đồng bào H’rê huyện An Lão.

Trang phục người Bana dùng nhiều họa tiết hoa văn hình học với các đường thẳng, hình chữ nhật, hình tam giác

Cụ thể, bộ trang phục truyền thống nam H’rê áo, khố nam H’rê, nhưng không có ren tua phía dưới, cũng không có hoa văn đường kẽ ngang phía trước và sau; thống nhất tấm choàng nam H’rê. Còn bộ trang phục truyền thống nữ H’rê thống nhất bộ váy, áo nữ H’rê theo mẫu nhưng không có các hoa văn hình thoi ở giữa váy và áo, không có ren tua phía dưới váy; bổ sung thêm thiết kế mẫu ly tu 2 tầng. Riêng trang phục truyền thống đồng bào Bana,UBND huyện An Lão cũng thống nhất chọn mẫu trang phục truyền thống đồng bào Bana xã An Toàn, An Nghĩa đang sử dụng về màu sắc, hoa văn, chất liệu làm bộtrang phục truyền thống đồng bào Bana huyện An Lão; bổ sung thêm khố nam Bana, mũ nam và dây cột đầu nữ.

Ông Đỗ Tùng Lâm, Phó Chủ tịch UBND huyện An Lão cho biết: Huyện đã rất chú trọng, quan tâm tới công tác bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa của các dân tộc trên địa bàn huyện, nhất là lọai hình di sản văn hóa phi vật thể. Vừa qua, UBND huyện triển khai thực hiện Kế hoạch “xây dựng, phục dựng hoàn thiện bộ trang phục truyền thống đồng bào Hrê, Bana theo quyết định số 1831 QĐ-UBND ngày 22.06.2023 của UBND Huyện An Lão.

Theo ông Lâm, xây dựng, phục dựng trang phục truyền thống của đồng bào Hrê, Bana trên địa bàn huyện An Lão nhằm đưa trang phục truyền thống của đồng bào Hrê, Bana phổ biến hơn trong cuộc sống, nâng cao lòng tự hào, ý thức bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc trên địa bàn huyện An Lão.

PHAN HIẾU