Kết nối văn hóa và du lịch qua Lễ hội Nguyên tiêu

VHO - Đến hẹn lại lên, vào đêm trăng tròn đầu tiên của năm, cộng đồng người Hoa nói riêng và các dân tộc khác nói chung tại TP.HCM lại nô nức tổ chức Tết Nguyên tiêu. Theo đó, Lễ hội Nguyên tiêu và Ngày Thơ Việt Nam 2025 tại Thành phố mang tên Bác sẽ diễn ra từ ngày 10-12.2 (tức ngày 13-15 tháng Giêng năm Ất Tỵ).

 Sự kiện được Sở VH&TT TP.HCM chủ trì, phối hợp cùng UBND các Quận 5, 6 và 11 tổ chức. Đây là lễ hội đặc biệt đối với cộng đồng người Hoa, nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tăng cường tinh thần đoàn kết dân tộc. TP cũng xác định đây là cơ hội để thu hút khách du lịch, phát triển công nghiệp văn hóa…

Nét văn hóa đặc sắc của cộng đồng các dân tộc

Lễ hội Nguyên tiêu là di sản văn hóa phi vật thể đặc sắc của cộng đồng người Hoa tại TP.HCM. Cộng đồng người Hoa ở đây đã tồn tại từ lâu (khoảng thế kỷ XVII). Năm 2020, “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Tết Nguyên tiêu của người Hoa Quận 5 - TP.HCM” được Bộ VHTTDL đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, đồng thời là một trong 19 sự kiện văn hóa, nghệ thuật và lễ hội tiêu biểu tại TP.

Nguyên tiêu là đêm rằm đầu tiên trong năm. Vào dịp này, nhiều hoạt động phong phú, sôi nổi sẽ được tổ chức tại Trung tâm Văn hóa Quận 5, như: Biểu diễn nghệ thuật, ẩm thực, triển lãm hình ảnh Lễ hội Nguyên tiêu qua các năm, tranh mỹ thuật, tranh thủy mặc, viết thư pháp, các trò chơi dân gian...

Ngoài ra, lễ hội còn có các nghi lễ truyền thống, sinh hoạt tín ngưỡng và các hoạt động văn hóa như đấu thỉnh đèn lộc, tế thánh, biểu diễn lân - sư - rồng, chương trình ca kịch từ các nhóm ngôn ngữ Quảng Đông, Triều Châu, Phước Kiến, Hải Nam... Các hoạt động diễn ra từ ngày 9-12.2 tại các hội quán trên địa bàn.

Lễ hội Nguyên tiêu năm 2025 khai mạc cùng với Lễ Nghinh Ông Quan Thánh xuất du, diễn ra vào ngày 9.2 tại Hội quán Nghĩa An và một số tuyến đường thuộc Quận 5. Đây là hoạt động tín ngưỡng dân gian đặc trưng của người Hoa, gắn liền với Lễ rước kiệu Bà Thiên Hậu.

Cùng với đó, chương trình Đêm Thơ Việt Nam với chủ đề Bài ca thống nhất do Hội Nhà văn TP.HCM phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức, sẽ diễn ra tại Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật TP.HCM từ ngày 11-12.2. Đêm Thơ mang ý nghĩa đặc biệt và khẳng định “Lễ hội Nguyên tiêu” không chỉ là sự kiện văn hóa của cộng đồng người Hoa mà còn của toàn thể các dân tộc tại TP.HCM, trở thành một lễ hội lớn mang đậm bản sắc dân tộc.

Điểm nhấn của Lễ hội Nguyên tiêu là chương trình diễu hành đường phố và khai mạc Đêm hội Nguyên tiêu. Chương trình dự kiến quy tụ hơn 1.100 diễn viên cùng các đoàn lân - sư - rồng, bát tiên đi cà kheo, Đại la cổ sư Trúc Hiên, Đại la cổ nhạc Triều Quần… tạo nên một cuộc diễu hành hoành tráng với nhiều sắc thái đa dạng. Đoàn sẽ đi qua các cung đường như Hải Thượng Lãn Ông, Châu Văn Liêm, Lão Tử, Lương Nhữ Học, Nguyễn Trãi, Trần Xuân Hòa, Trần Hưng Đạo...

Có thể nói, Lễ hội Nguyên tiêu hằng năm không chỉ đáp ứng nhu cầu vui chơi, giải trí, hưởng thụ văn hóa tinh thần của người dân và du khách, mà còn tạo ra không gian văn hóa đặc sắc với các nghi thức, tín ngưỡng, hoạt động hội…, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị di sản, tạo sự lan tỏa, mang đến không khí mới mẻ và phấn khởi cho cộng đồng.

Cơ hội để phát triển du lịch văn hóa

Với những hoạt động đa dạng, Lễ hội Nguyên tiêu là dịp để người dân TP.HCM, đặc biệt là cộng đồng người Hoa, tiếp cận và thấm nhuần các giá trị văn hóa truyền thống, là cơ hội lớn để phát triển du lịch văn hóa - một trong những lĩnh vực công nghiệp văn hóa quan trọng tại TP.HCM.

UBND TP.HCM xác định Lễ hội Nguyên tiêu và Ngày Thơ Việt Nam năm 2025 là cơ hội để bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Tết Nguyên tiêu của người Hoa Quận 5 - TP.HCM”.

Đây cũng là dịp để lễ hội trở thành một hoạt động văn hóa đặc trưng, đồng thời tôn vinh các giá trị thơ ca trong quá khứ, giới thiệu thơ ca đương đại trong tiến trình đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, góp phần xây dựng nhân cách và tâm hồn người Việt.

Lễ hội Nguyên tiêu còn giúp phát huy các giá trị văn hóa tinh thần, tính nhân văn, đồng thời thắt chặt tình đoàn kết giữa đồng bào Việt và Hoa cũng như cộng đồng 54 dân tộc anh em. Qua đó, lễ hội không chỉ đáp ứng nhu cầu thưởng ngoạn và du xuân của nhân dân TP mà còn làm phong phú thêm đời sống văn hóa của cộng đồng, qua đó thu hút nhiều du khách đến tham quan và trải nghiệm.

Ông Nguyễn Đắc Lộc, nguyên Phó Giám đốc Trung tâm Văn hóa Quận 5, là người đã tham gia tổ chức Lễ hội Nguyên tiêu hơn 30 năm qua, chia sẻ: “Khoảng những năm 1985-1986, lễ hội chỉ là một sự kiện nhỏ được Trung tâm Văn hóa Quận 5 và các hội quán người Hoa phối hợp tổ chức. Qua thời gian, lễ hội đã dần phát triển mạnh mẽ, nhận được sự công nhận và hỗ trợ từ chính quyền”.

Mặc dù Lễ hội Nguyên tiêu hiện đang dần trở thành một sự kiện được yêu thích và đón nhận, nhưng vẫn còn một số khó khăn trong việc phát triển du lịch từ lễ hội này. Theo ông Lộc, các hoạt động chưa có sự kết nối chặt chẽ và thiếu đầu mối chung để điều phối đã khiến lễ hội chưa được quảng bá rộng rãi. Ngoài ra, vấn đề kinh phí hỗ trợ tổ chức cũng là một yếu tố hạn chế.

Để lễ hội phát triển mạnh mẽ hơn và góp phần vào sự phát triển du lịch văn hóa, ông Nguyễn Đắc Lộc đề nghị cần có sự kết nối chặt chẽ giữa các hội quán người Hoa thay vì tổ chức riêng lẻ. Bên cạnh đó, mặc dù các đơn vị du lịch đã chú trọng đến sự kiện này, nhưng việc quảng bá vẫn thiếu tính đồng bộ, khiến cho Lễ hội Nguyên tiêu chưa thực sự phát huy hết tiềm năng mà nó có thể mang lại.

Các chuyên gia cũng nhận định, nếu Lễ hội Nguyên tiêu được tổ chức bài bản và chuyên nghiệp hơn, với sự phối hợp của các cơ quan chức năng và doanh nghiệp du lịch, đây sẽ là sự kiện hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước.

Các hoạt động đặc sắc như múa lân - sư - rồng, trò chơi dân gian, các món ăn truyền thống sẽ là yếu tố thu hút và giúp phát triển ngành công nghiệp văn hóa. Đồng thời, việc tạo ra các sản phẩm du lịch đặc trưng kết hợp với Lễ hội Nguyên tiêu sẽ giúp TP.HCM xây dựng một thương hiệu du lịch riêng biệt, thu hút du khách không chỉ trong mùa lễ hội mà suốt quanh năm.