Hội An và Mỹ Sơn sau 26 năm được vinh danh Di sản Thế giới

VHO - Ngày 4.12.1999 tại Marrakech (Morocco), UNESCO chính thức ghi danh Đô thị cổ Hội An và Khu đền tháp Mỹ Sơn vào danh sách Di sản Văn hóa Thế giới - một quyết định mang ý nghĩa bước ngoặt với văn hóa - lịch sử đất Quảng Nam xưa và Việt Nam nói chung.

Từ thời khắc đó, suốt 26 năm qua, Hội An và Mỹ Sơn đã trải qua hành trình bảo tồn, phục hồi và phát huy giá trị di sản với nhiều nỗ lực toàn diện từ chính quyền, cộng đồng và các đối tác quốc tế.

Những nỗ lực bảo tồn - phục hồi và phát huy giá trị

Hội An được UNESCO đánh giá là “một ví dụ điển hình” của việc bảo tồn đô thị thương cảng cổ Đông Nam Á: phố cổ giữ được mạng lưới đô thị truyền thống, cấu trúc đô thị, kiến trúc nhà cổ từ thế kỷ 15-19 không bị phá vỡ, thay thế bởi các vật liệu hiện đại.

Trong khi đó tại Thánh địa Mỹ Sơn, với ít nhất 71 di tích tháp - đền, cùng di tích khảo cổ chôn vùi vẫn được bảo tồn toàn vẹn trong khuôn viên có ranh giới rõ ràng, phản ánh đầy đủ lịch sử nghệ thuật - tôn giáo của Vương quốc Chăm xưa từ thế kỷ IV đến XIII.

Theo ghi nhận, từ khi được UNESCO công nhận đến nay, các cơ quan chức năng đã triển khai hàng loạt dự án trùng tu, duy tu: tại Hội An, gần 459 công trình - bao gồm nhà cổ, di tích, phố cổ - được sửa chữa; tại Mỹ Sơn, hoạt động tương tự cũng được thực hiện với 11 tháp Chăm và 6 hạng mục phụ trợ.

Đáng chú ý, từ năm 2019, chính quyền tỉnh Quảng Nam, nay là TP Đà Nẵng, và cơ quan quản lý di sản đã phối hợp với cộng đồng địa phương, các tổ chức quốc tế tổ chức nhiều hoạt động văn hóa - nghệ thuật, lễ hội, hội thảo khoa học, nhằm vừa tôn vinh, vừa truyền tải giá trị di sản cho thế hệ trẻ.

Năm 2025 này, chuỗi hoạt động kỷ niệm 26 năm công nhận di sản của Hội An - Mỹ Sơn gồm hội nghị bảo tồn, miễn vé tham quan phố cổ ngày 4.12, cùng nhiều hoạt động văn hóa cộng đồng, thể thao, trao đổi học thuật, văn nghệ dân gian được tổ chức - thể hiện quyết tâm giữ gìn di sản sống, kết hợp bảo tồn với phát triển du lịch - văn hoá bền vững.

Di sản sống - điểm tựa phát triển du lịch, văn hóa và cộng đồng

Nhờ áp dụng chính sách bảo tồn nghiêm ngặt, đồng thời khai thác giá trị văn hoá - du lịch, Hội An - Mỹ Sơn trở thành điểm đến quốc tế nổi bật, đóng góp lớn cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương, nâng cao đời sống người dân, tạo việc làm, thu hút đầu tư dịch vụ, du lịch.

Không chỉ dừng lại ở bảo tồn “bảo tàng sống”, các di sản này đã, đang và sẽ tiếp tục là cầu nối văn hóa - giữa quá khứ và hiện tại, giữa cộng đồng dân tộc, giữa Việt Nam và thế giới. Với lịch sử, kiến trúc, tôn giáo, giao thương - mọi mặt của di sản đều phản ánh chiều sâu văn hóa, chờ đợi thế hệ hôm nay - mai sau cùng gìn giữ, phát huy.

Các nhà chuyên môn cho rằng, thành công của Hội An và Mỹ Sơn không chỉ nằm ở việc giữ nguyên được kiến trúc và cảnh quan vật thể, mà còn ở khả năng kết nối cộng đồng, phát huy các giá trị phi vật thể: lễ hội, nghề thủ công, văn hoá dân gian, tạo nên môi trường sống văn hóa đa chiều.

Ông Trần Đình Thành - Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hoá (Bộ VHTTDL) - nhận định tại Lễ kỷ niệm 25 năm Đô thị cổ Hội An được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới (năm 2024), kể từ khi được UNESCO công nhận, di sản Hội An đã “vượt qua nhiều áp lực” để trở thành “điển hình của công tác bảo tồn, phát huy di sản văn hóa” tại Việt Nam.

Tuy nhiên, ông Thành cũng cảnh báo: trong bối cảnh phát triển du lịch mạnh mẽ, nếu thiếu quản lý chặt chẽ, di sản dễ bị “thương mại hóa” hoặc mất đi tính nguyên bản. Vì vậy, cần bảo đảm quản lý đồng bộ, phát triển du lịch gắn với bảo tồn; đồng thời phát huy vai trò cộng đồng, tôn trọng văn hóa bản địa, giữ gìn các giá trị vật thể lẫn phi vật thể.