Di tích lịch sử nhà tù Faifo đón bằng xếp hạng cấp thành phố

VHO - Ngày 1.12, phường Hội An, thành phố Đà Nẵng đã tổ chức đón nhận Bằng xếp hạng Di tích cấp thành phố cho “Di tích lịch sử Nhà tù Faifo”. Dịp này, Hội An cũng tổ chức trưng bày hình ảnh, tư liệu về nhà tù Faifo- một địa chỉ đỏ gắn liền với lịch sử đấu tranh cách mạng kiên cường của quê hương xứ Quảng.

Đây cũng là một sự kiện trong chuỗi hoạt động được tổ chức tại Hội An nhân kỷ niệm Ngày Di sản văn hóa Việt Nam (23.11); 26 năm đô thị cổ Hội An và Khu đền tháp Mỹ Sơn được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới (4.12.1999-2025); 8 năm nghệ thuật bài chòi Trung bộ được UNESCO ghi danh di sản phi vật thể đại diện của nhân loại (7.12.2017-2025).

Di tích nhà lao Hội An, hay còn gọi là nhà tù Faifo trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, không chỉ là chứng tích sinh động về tội ác thực dân mà còn là biểu tượng bất khuất của ý chí đấu tranh, tinh thần kiên trung của những người yêu nước.

Đây là nơi đã giam giữ, tra tấn nhiều chiến sĩ cách mạng, những người con ưu tú của Quảng Nam, Đà Nẵng và nhiều địa phương khác trong cả nước. Mỗi bức tường, mỗi phiến đá tại nơi đây đều thấm đẫm mồ hôi, máu và nước mắt của những người đi trước, đã cống hiến, hi sinh cho nền độc lập tự do của dân tộc.

Từ cuối thế kỷ XIX đến năm 1975, Hội An là trung tâm chính trị của Quảng Nam. Tại đây, cùng với các thiết chế quân sự, thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và tay sai đã nhiều lần xây dựng các nhà lao với quy mô lớn để giam cầm các chí sĩ, chiến sĩ cách mạng, đồng bào yêu nước trong và ngoài tỉnh Quảng Nam trước đây.

Đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp đã xây dựng nhà tù Faifo (nay thuộc khu vực số 145-147 Lý Thường Kiệt). Năm 1947, lập ra một nhà lao mới (còn gọi là nhà lao Thông Đăng, nay thuộc khu vực số 127 Phan Châu Trinh) sử dụng đến năm 1954; từ năm 1954 - 1959, đế quốc Mỹ và tay sai tu bổ, cải tạo nhà lao này.

Năm 1958, lại tiếp tục xây dựng thêm một nhà lao mới ở Xóm Mới (còn gọi là Trung tâm Cải huấn Quảng Nam, Lao xá Hội An,...nay là số 240/12 Lý Thường Kiệt), sử dụng đến tháng 3. 1975.

Khám phá “địa chỉ đỏ” trong lòng phố cổ

VHO - Nằm tại trung tâm phố cổ Hội An, di tích Nhà lao Hội An là “địa chỉ đỏ” để người dân, du khách tham quan, tìm về.

Nhà tù Faifo được xây dựng vào năm 1908, tồn tại đến khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công. Nơi đây giam giữ, tra tấn những người đã tham gia phong trào đấu tranh chống thực dân Pháp ở Quảng Nam và một số tỉnh ở miền Trung. Nhiều chí sĩ, danh nhân Quảng Nam như: Huỳnh Thúc Kháng, Trần Cao Vân, Nguyễn Thành, Châu Thượng Văn,… tham gia các phong trào đấu tranh yêu nước đầu thế kỷ XX: Phong trào Duy Tân, Đông Du, chống sưu thuế…

Cuối năm 1930, nhiều nhà cách mạng tiền bối của Đảng bộ tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng, của Đảng bộ Hội An đã bị giam cầm tại đây. Hầu hết tù chính trị kiên trung tại nhà tù này bị lưu đày đến nhiều nhà lao lớn khác như: Côn Đảo, Lao Bảo, Kon Tum, Buôn Ma Thuột, Thừa Phủ…

Với gần 50 năm hình thành và tồn tại từ đầu thế kỷ XX đến năm 1945, di tích nhà tù Faifo do thực dân Pháp xây dựng ở Hội An đã lưu giữ biết bao ký ức bi tráng nhưng rất đỗi tự hào của mảnh đất và con người xứ Quảng trong những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Di tích còn là một di sản lịch sử quý giá với những trang sử sống động giúp cho nhiều thế hệ sau nhận thức rõ hơn, sâu sắc hơn tinh thần yêu nước thương dân, xả thân vì đại nghĩa của các bậc chí sĩ; tinh thần đấu tranh kiên trung bất khuất, cách mạng tiến công của những chiến sĩ cách mạng và đồng bào yêu nước trong và ngoài tỉnh Quảng Nam, thành phố Đà Nẵng,… bị địch bắt vào nhà lao này.

Chính vì vậy, di tích mang nhiều giá trị lịch sử, ý nghĩa chính trị - xã hội và giá trị nhân văn sâu sắc, không chỉ riêng đối với Đảng bộ, chính quyền và nhân dân phường Hội An, mà còn là di sản lịch sử vô giá của cả thành phố Đà Nẵng.

Theo ông Tống Quốc Hưng, Phó Chủ tịch UBND phường Hội An, việc bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị của di tích đặc biệt quan trọng này là nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài, đòi hỏi sự quan tâm sâu sát, sự chỉ đạo quyết liệt và sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn, cùng sự đồng hành của cộng đồng. Đó không chỉ là trách nhiệm nghề nghiệp mà còn là trách nhiệm thiêng liêng của thế hệ hôm nay đối với những hi sinh, cống hiến của ông cha.

Trong thời gian tới, phường Hội An sẽ phối hợp cùng các cơ quan chuyên môn thành phố Đà Nẵng triển khai mô hình phát huy phù hợp ngay tại vị trí lịch sử của Nhà tù Faifoo Hội An.

Hy vọng nơi đây không chỉ trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ, mà còn có thể phát triển thành một địa chỉ đỏ, một điểm dừng chân giàu giá trị nhân văn giữa lòng phố Hội.

Du khách trong nước và quốc tế đến với Hội An- vùng đất lưu giữ ký ức xứ Quảng sẽ có thêm một không gian để tìm hiểu, chiêm nghiệm về lịch sử đấu tranh kiên cường của dân tộc, góp phần làm phong phú thêm hành trình trải nghiệm văn hóa  lịch sử của mỗi người.

Dịp này, từ ngày 1- 4.12, Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An tổ chức không gian trưng bày giới thiệu một số hình ảnh, tư liệu để hiểu rõ hơn về quy mô và tính chất của nhà tù Faifo nửa đầu thế kỷ XX.

Trong những năm qua, Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An, nay là Trung tâm Bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Hội An, thành phố Đà Nẵng đã nỗ lực nghiên cứu, sưu tầm, tập hợp các công trình nghiên cứu, các tư liệu có liên quan về di tích.

Đồng thời đã liên lạc với các đơn vị liên quan để sưu tầm, hình thành thư mục các tài liệu liên quan về di tích nhà lao Hội An qua các giai đoạn, tạo nguồn dữ liệu phục vụ công tác công tác nghiên cứu, bảo tồn, phát huy di tích. Đồng thời nỗ lực tiến hành sưu tầm những tư liệu, hiện vật, hình ảnh, hồi ký cá nhân của các cựu tù nhằm tạo nguồn dữ liệu phục vụ lưu trữ, trưng bày, phát huy giá trị di tích trong tương lai.

Trưng bày thu hút khá đông các nhà nghiên cứu, nhân chứng lịch sử, người dân địa phương đến xem, qua đó góp phần gìn giữ, lan tỏa và phát huy giá trị di tích lịch sử cách mạng tiêu biểu.