Bình Sơn chú trọng bảo tồn và phát huy di sản văn hoá

VHO – Sau sáp nhập đơn vị hành chính, xã Bình Sơn (Quảng Ngãi) không chỉ tập trung ổn định bộ máy, phát triển kinh tế – xã hội mà còn chú trọng bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, xem đây là nền tảng tạo bản sắc và động lực phát triển bền vững.

Xã Bình Sơn (Quảng Ngãi) được hình thành trên cơ sở sắp xếp nguyên trạng diện tích tự nhiên, quy mô dân số của thị trấn Châu Ổ và các xã Bình Thạnh, Bình Chánh, Bình Dương, Bình Nguyên, Bình Trung, Bình Long. Sau sáp nhập, xã Bình Sơn có 7 di tích, trong đó có 1 di tích cấp quốc gia (di tích kiến trúc nghệ thuật chùa Diệu Giác) và một di sản phi vật thể quốc gia (nghề làm gốm Mỹ Thiện).

Tháng 6.2025, nghề gốm Mỹ Thiện, xã Bình Sơn được Bộ VHTTDL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trải qua nhiều biến động, làng gốm Mỹ Thiện hiện nay chỉ còn lại một lò gốm duy nhất của vợ chồng nghệ nhân Đặng Văn Trịnh (63 tuổi) và Phạm Thị Thu Cúc (59 tuổi). Họ là những người cuối cùng còn giữ lửa nghề gốm truyền thống.

Nghề gốm Mỹ Thiện là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

VHO - Làng gốm Mỹ Thiện, xã Bình Sơn (Quảng Ngãi cũ) phát triển sớm (từ đầu thế kỷ XVII), sản xuất được nhiều kiểu dáng xinh đẹp, tinh xảo như nồi, chum, chậu kiểng, bình hoa, ấm trà...

Nghệ nhân Trịnh gắn bó với gốm từ thuở bé, khi được cha truyền cho cục đất sét đầu tiên và những bài học nghề đầu đời. Qua lời kể của cha, ông biết rằng cách đây hơn 200 năm, những người mang họ Phạm và họ Nguyễn từ Thanh Hóa vào lập nghiệp ở Quảng Ngãi đã dựng nên những lò nung đầu tiên ở Mỹ Thiện, đặt nền móng cho nghề gốm nơi đây.

“Các ông tổ khi ấy chọn vùng đất ven sông Trà Bồng - thuận tiện giao thương - để phát triển nghề. Ban đầu, dân làng chủ yếu làm nông, nhưng nhờ học hỏi từ những người thợ giỏi, họ dần chuyển sang làm gốm. Người Co ở miền núi Trà Bồng thường kết bè củi trôi sông xuống đây, vừa bán củi vừa đặt làm ché để ủ rượu cần”, ông Trịnh kể.

Nghệ nhân Đặng Văn Trịnh chia sẻ, dù thời cuộc thay đổi, hoa văn trên gốm Mỹ Thiện vẫn giữ nguyên dáng dấp cổ truyền. Hình rồng năm móng đắp nổi theo phong cách thời Lý, biểu trưng cho sự cao quý, linh thiêng. Hình cành trúc tượng trưng cho người quân tử, thẳng ngay, đồng thời mang ý nghĩa may mắn, phát tài. Con chuột - gắn với hình ảnh “chuột sa hũ nếp” là biểu tượng của sự đủ đầy, thịnh vượng...

Ngoài những sản phẩm truyền thống như ché, bình, ly, chậu..., ông Trịnh còn làm thùng gốm đựng gạo - vật phẩm phong thủy gắn với câu “gạo đựng thùng gốm, giàu ba họ”. Loại thùng này đòi hỏi kỹ thuật cao, phải lên 3 - 4 tầng thân, ráp kín phần trên dưới. Có khi, khách còn đặt chum đựng muối mắm 100 lít, phải tạo tới 6 tầng,  nếu nung thiếu cẩn trọng, dễ vỡ cả mẻ.

“Năm nay tôi vui lắm, sản phẩm gốm được UBND tỉnh Quảng Ngãi công nhận OCOP 4 sao, nghề làm gốm được công nhận Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia. Nhờ sự quan tâm của cấp uỷ, chính quyền địa phương, nên di sản văn hoá được gìn giữ và phát huy.

Sản phẩm gốm làm ra được thị trường trong và ngoài tỉnh rất ưa chuộng, nhiều khách đặt hàng. Tại cơ sở sản xuất, tôi cũng dành riêng một khu vực để học sinh đến tham quan, trải nghiệm làm gốm, góp phần giáo dục và lan tỏa giá trị làng nghề”, ông Trịnh chia sẻ.

Trong công cuộc sắp xếp lại đơn vị hành chính, những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể được xem là “cầu nối”, là sợi dây cố kết cộng đồng, neo giữ hồn làng, định vị bản sắc trong bức tranh chung. Xã Bình Sơn đã nhanh chóng triển khai các hoạt động nhằm làm tốt công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích trên địa bàn sau sáp nhập.

Trong năm 2025, xã Bình Sơn đầu tư gần 5 tỉ đồng cho việc khôi phục xây dựng các di tích, trong đó di tích Núi Sơn được đầu tư hơn 4 tỉ đồng; nhà thờ cụ Nguyễn Tấn Kỳ và đường vào nhà thờ gần 1 tỉ đồng.

Theo kế hoạch, năm 2026, xã Bình Sơn tiếp tục đầu tư công viên và vườn hoa Núi Sơn gần 2 tỉ đồng; làm công viên, vườn hoa nhà thờ cụ Nguyễn Tấn Kỳ hơn 1 tỉ đồng; sửa chữa mộ và nhà thờ cụ Trần Công Hiến gần 1 tỉ đồng.

Hiện di tích lịch sử cấp tỉnh Núi Sơn – địa điểm treo cờ Đảng đầu tiên của xã Bình Sơn đang giai đoạn hoàn thành. Ngày 1.8.1930, hưởng ứng phong trào Xô Viết – Nghệ Tĩnh, dưới sự chỉ đạo của Phủ uỷ Bình Sơn, tại xã Bình Chánh (cũ), đồng chí Nguyễn Công Say cùng Nguyễn Đinh nhận nhiệm vụ treo cờ Đảng trên Núi Sơn.

Tối ngày 1.8.1930, với sự mưu trí, dũng cảm, hai đồng chí đã cột lá cờ đỏ búa liềm vào một cây sào dài, trèo lên một cây rất cao của đỉnh núi treo cờ. Ngay khi lá cờ đỏ búa liềm xuất hiện trên đỉnh Núi Sơn, phong trào cách mạng lan ra toàn phủ… hầu hết các làng, tổng trong phủ đều treo cờ Đảng.

Ông Hồ Văn Tâm (76 tuổi), thôn Bình An Nội, xã Bình Sơn cho biết, lá cờ Đảng đầu tiên được treo tại huyện Bình Sơn (cũ) trên đỉnh Núi Sơn có ý nghĩa rất quan trọng, khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng và sự giác ngộ cách mạng của quần chúng nhân dân, góp phần quan trọng vào sự lớn mạnh của phong trào cách mạng địa phương giai đoạn 1930 – 1945.

“Bình Sơn là nơi hội tụ, lan tỏa nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó có các di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh. Đây là nguồn “tư liệu” vô giá để địa phương đẩy mạnh giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Việc quan tâm đầu tư, tôn tạo các di tích lịch sử góp phần phát huy hiệu quả giá trị các di sản văn hóa của quê hương”, ông Tâm bày tỏ.

Xã Bình Sơn xác định xây dựng đời sống văn hóa là mục tiêu lâu dài, là yêu cầu cấp thiết nhằm củng cố khối đại đoàn kết toàn dân, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn mới.

Đến nay, 40/40 thôn đạt thôn văn hoá, 98% gia đình đạt gia đình văn hoá. Nhân dân tích cực tham gia các phong trào bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh trật tự, xây dựng khu dân cư an toàn. Đặc biệt, việc cưới, việc tang được tổ chức gọn nhẹ, tiết kiệm, phù hợp với quy ước, hương ước của thôn.

Tính đến cuối năm 2025, thu nhập bình quân đạt 60 triệu đồng/người/năm, tỉ lệ hộ nghèo giảm còn 1,71%.

Phó Chủ tịch UBND xã Bình Sơn Phạm Thanh Lương cho biết, những thành tựu đạt được trong việc gìn giữ, kế thừa, bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống là tiền đề quan trọng để Đảng bộ, chính quyền, nhân dân Bình Sơn tiếp tục phát huy công tác bảo tồn di sản văn hóa, xây dựng, củng cố các thiết chế văn hóa.

Đây cũng là nền tảng để bảo vệ môi trường, phát triển du lịch sinh thái cộng đồng, kết nối các tour du lịch trên địa bàn với các địa phương lân cận. Qua đó, quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống con người, vùng đất Bình Sơn, góp phần đẩy mạnh xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng con người mới, phát triển kinh tế - xã hội.

 “Trong thời gian tới, xã Bình Sơn tiếp tục thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, từ đó phục vụ tốt việc giáo dục truyền thống cách mạng, lịch sử - văn hóa gắn với phát triển du lịch, tạo động lực thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương”, ông Lương nhấn mạnh.