Vì sao giá vàng Việt Nam luôn chênh lệch cao so với thế giới?

VHO - Gần hai thập kỷ qua, giá vàng Việt Nam luôn duy trì ở mức cao hơn đáng kể so với thế giới. Phải chăng điều này phản ánh những cấu trúc đặc thù của thị trường vàng Việt Nam?

Theo dữ liệu tổng hợp, trong khoảng 20 năm trở lại đây, giá vàng tại Việt Nam thường xuyên cao hơn giá thế giới.

Giai đoạn 2006 - 2010, mức chênh lệch còn thấp và ổn định, thậm chí có thời điểm giá trong nước thấp hơn quốc tế.

Tuy nhiên, kể từ năm 2011, sau khi Việt Nam ban hành Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, khoảng cách giữa hai thị trường bắt đầu nới rộng rõ rệt.

Đặc biệt, trong giai đoạn 2021 - 2023, giá vàng trong nước liên tục cao hơn giá thế giới từ 22% đến gần 30%, mức cao nhất trong lịch sử.

Các chuyên gia kinh tế nhận định, sự chênh lệch này không đơn thuần là khác biệt về tỷ giá quy đổi mà phản ánh cấu trúc đặc thù của thị trường vàng Việt Nam, vốn chịu sự điều tiết chặt chẽ của Nhà nước, quy mô nhỏ, ít cạnh tranh và phụ thuộc lớn vào yếu tố chính sách. Trong khi đó, thị trường vàng quốc tế vận hành tự do và linh hoạt hơn nhiều.

Những yếu tố khiến giá vàng Việt Nam chênh lệch cao

Theo Hội đồng Vàng thế giới (WGC), khoảng 95% lượng vàng tiêu thụ tại Việt Nam là vàng nhập khẩu. Điều này khiến giá vàng trong nước chịu ảnh hưởng mạnh từ chi phí nhập khẩu, bao gồm thuế, phí vận chuyển, bảo hiểm và chi phí lưu kho. Khi các khoản chi phí này tăng, giá vàng trong nước cũng bị đẩy lên tương ứng.

Chính sách quản lý chặt chẽ của Nhà nước là yếu tố then chốt. Việc chỉ cấp phép cho một số đơn vị được nhập khẩu và sản xuất vàng miếng khiến nguồn cung bị hạn chế, tạo ra sự mất cân đối cung - cầu, đặc biệt vào các thời điểm nhu cầu tăng cao như dịp lễ, tết hay giai đoạn kinh tế biến động. Việt Nam cũng áp dụng thuế nhập khẩu với vàng, khiến giá bán trong nước luôn cao hơn so với giá mua trên thị trường quốc tế.

Bên cạnh đó, tỷ giá hối đoái USD/VND và chính sách tiền tệ cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến giá vàng trong nước. Khi đồng USD mạnh lên hoặc tỷ giá tăng, giá vàng quy đổi sang tiền Việt sẽ cao hơn, từ đó nới rộng khoảng cách so với giá thế giới.

Một yếu tố quan trọng khác là tâm lý tích trữ vàng của người Việt. Từ lâu, vàng được xem là kênh “trú ẩn an toàn” trong bối cảnh kinh tế bất ổn. Nhu cầu mua vàng để tích trữ, làm của hồi môn hoặc quà biếu vẫn luôn cao, đặc biệt trong các dịp đặc biệt. Khi cầu tăng mà cung không đổi thì giá bị đẩy lên là lẽ tất yếu.

Ngoài ra, thị trường vàng Việt Nam cũng thiếu tính cạnh tranh. Vàng miếng SJC gần như giữ vị trí độc quyền suốt nhiều năm qua. Khi nguồn cung và thương hiệu bị giới hạn, giá vàng SJC thường cao hơn vàng quốc tế hoặc các thương hiệu khác, và người mua buộc phải chấp nhận mức giá đó nếu muốn giao dịch hợp pháp.

Từ ngày 10.10.2025, khi Nghị định 232/2025/NĐ-CP (quy định xóa bỏ thế độc quyền vàng miếng) chính thức có hiệu lực, các chuyên gia kỳ vọng thị trường vàng Việt Nam sẽ minh bạch và cạnh tranh hơn. Việc cho phép nhiều doanh nghiệp đủ điều kiện tham gia sản xuất, kinh doanh vàng miếng được có thể sẽ giúp nguồn cung dồi dào, giảm chênh lệch giá và ổn định tâm lý người tiêu dùng.

Một nguyên nhân khác khiến chênh lệch giá duy trì dai dẳng là thiếu sự liên thông giữa thị trường trong nước và quốc tế. Cơ chế quản lý hiện nay khiến việc nhập - xuất vàng bị kiểm soát nghiêm ngặt, không dễ dàng điều chỉnh cung cầu theo thời gian thực. Do đó, khi giá thế giới giảm, giá trong nước thường không giảm tương ứng vì thiếu kênh điều tiết linh hoạt.

Thực tế, hiện tượng giá vàng trong nước cao hơn giá thế giới không chỉ diễn ra tại Việt Nam. Tại Ấn Độ, giá vàng nội địa thường cao hơn do áp thuế nhập khẩu và thuế tiêu thụ đặc biệt. Trung Quốc cũng duy trì mức giá vàng cao hơn quốc tế do chính phủ áp dụng hạn ngạch nhập khẩu. Trong khi đó, Thái Lan có thị trường vàng sôi động nhưng chênh lệch giá rất nhỏ nhờ cơ chế quản lý linh hoạt và tính cạnh tranh cao.

Việc thực thi Nghị định 232/2025/NĐ-CP được kỳ vọng sẽ là bước ngoặt giúp thị trường vàng trong nước trở nên minh bạch, cạnh tranh và tiệm cận hơn với thế giới. Tuy nhiên, để hiện thực hóa điều đó, cần có cơ chế thực thi nhất quán nhằm đảm bảo cân bằng lợi ích giữa quản lý nhà nước, doanh nghiệp và người dân.