Gia Lai: Định hướng phát triển bền vững cho ngành hàng chanh leo

VHO - Sáng 12.12, tại phường Pleiku (tỉnh Gia Lai), Báo Nông nghiệp và Môi trường, phối hợp với Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Gia Lai tổ chức Diễn đàn “Phát triển ngành hàng chanh leo bền vững theo chuỗi liên kết”.

Diễn đàn là dịp để đánh giá toàn diện về hoạt động sản xuất, chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu chanh leo của Việt Nam. Đồng thời, mở ra không gian trao đổi về những chuyển động của thị trường thế giới cũng như gợi mở các giải pháp giúp ngành hàng chanh leo vươn lên theo hướng bền vững, ổn định và dài lâu.

Theo thông tin tại diễn đàn, Việt Nam hiện có khoảng 12.600 ha chanh leo, với sản lượng hơn 178.500 tấn, đưa loại quả này vào nhóm 18 nông sản đạt sản lượng trên 100 nghìn tấn mỗi năm. Đáng chú ý, Tây Nguyên chiếm hơn 88% diện tích trồng chanh leo của cả nước và Gia Lai là địa phương giữ vai trò nổi bật nhất trong vùng.

Năm 2025, diện tích chanh leo của Gia Lai dự kiến đạt khoảng 5.650 ha, sản lượng hơn 210 nghìn tấn/năm, qua đó củng cố vị thế trung tâm của tỉnh trong chuỗi giá trị ngành hàng chanh leo. Tính đến nay, toàn tỉnh đã được cấp 48 mã số vùng trồng với hơn 1.150 ha và có 6 cơ sở đóng gói đủ điều kiện phục vụ xuất khẩu.

Tại diễn đàn, các chuyên gia, cơ quan quản lý và doanh nghiệp cùng có chung nhận định rằng, thị trường chanh leo thế giới đang trên đà tăng trưởng mạnh, được thúc đẩy bởi xu hướng tiêu dùng ưu tiên đồ uống tự nhiên, sản phẩm ít đường, giàu dinh dưỡng và có chứng nhận bền vững.

Dự báo trong năm 2025, quy mô thị trường chanh leo toàn cầu sẽ đạt khoảng 4,8 tỉ USD; trong đó các sản phẩm chế biến và đông lạnh tiếp tục giữ vai trò chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu giá trị.

Dù ghi nhận nhiều kết quả tích cực, ngành hàng này vẫn đối mặt với hàng loạt thách thức, từ sản xuất còn manh mún, thiếu liên kết bền chặt đến chất lượng giống chưa đồng đều và tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp.

Bên cạnh đó, chi phí logistics ở mức cao cùng các rào cản kỹ thuật ngày càng khắt khe từ những thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc tiếp tục tạo áp lực đáng kể lên quá trình phát triển bền vững của ngành.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Vũ Minh Việt - Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường cho biết: “Dịch bệnh trên cây chanh leo đang diễn biến ngày càng phức tạp, trong đó đáng lo ngại nhất là bệnh đốm nâu. Căn bệnh này đang lan rộng tại nhiều vùng trồng, khiến cây sinh trưởng kém, rụng hoa, rụng quả, gây thiệt hại nặng nề cho bà con nông dân.

Không chỉ dịch hại, chất lượng giống cũng trở thành “nút thắt” lớn của ngành hàng chanh leo. Nhiều loại giống trôi nổi, không rõ nguồn gốc, chưa qua kiểm định chất lượng vẫn âm thầm xuất hiện trên thị trường.

Hệ quả là không ít vườn chanh leo sinh trưởng thiếu đồng đều, sức đề kháng yếu, thậm chí không cho quả, làm giảm sút niềm tin của người dân đối với loại cây từng được kỳ vọng là “tỉ đô”, giúp làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.

Thực tế đó cho thấy, nếu chúng ta không nhanh chóng chấn chỉnh từ khâu giống, quy trình sản xuất, quản lý dịch hại đến tổ chức thị trường, ngành chanh leo hoàn toàn có thể tái diễn “vết xe đổ” của giai đoạn phát triển ồ ạt trước đây”.

Phát biểu tại diễn đàn, ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở NN&MT Gia Lai cho biết, việc chanh leo Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc từ tháng 7.2022 đã tạo cú hích lớn cho ngành hàng, mở rộng thị trường và nâng cao thu nhập cho nông dân, doanh nghiệp.

Công tác kiểm soát chất lượng giống cũng được tỉnh đặc biệt chú trọng. Gia Lai đã thu hút các doanh nghiệp uy tín đầu tư cơ sở sản xuất giống ứng dụng công nghệ hiện đại, có phòng kiểm định chất lượng trước khi cung ứng ra thị trường như Công ty Thông Đỏ, Nafoods Tây Nguyên hay DOVECO Gia Lai. Nhờ đó, nguồn giống cung cấp ngày càng ổn định và đảm bảo chất lượng.

Tuy nhiên, ngành chanh leo vẫn đối mặt nhiều thách thức: Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu; diện tích sản xuất còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết; một số vùng trồng tự phát trên chân đất không phù hợp; công tác quản lý chất lượng giống chưa thật sự bền vững (tỉnh chưa có phòng test virus); trong khi các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc ngày càng siết chặt yêu cầu kỹ thuật.

Ông Đoàn Ngọc Có cũng nhấn mạnh rằng, để ngành hàng chanh leo phát triển bền vững theo chuỗi liên kết, cần có sự đồng thuận và phối hợp chặt chẽ giữa tất cả các chủ thể trong chuỗi giá trị. Trong đó, mối gắn kết hữu cơ giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp giữ vai trò then chốt, quyết định hiệu quả, tương lai của ngành hàng.

Trước những thực trạng trên, những ý kiến tại diễn đàn đã đặc biệt chú trọng tới việc tăng cường liên kết trong chuỗi giá trị. Trọng tâm là mô hình hợp tác giữa doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân, tạo nền tảng mở rộng thành mô hình “5 nhà” gồm: Nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã, nông dân và ngân hàng.

Các đại biểu đề xuất tập trung quy hoạch vùng nguyên liệu theo tiêu chuẩn, siết chặt quản lý chất lượng giống và thống nhất áp dụng quy trình canh tác như VietGAP, GlobalGAP...

Bên cạnh đó, việc ứng dụng chuyển đổi số trong quản lý vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, cùng đầu tư công nghệ chế biến sâu và xây dựng thương hiệu chanh leo Việt Nam được xem là hướng đi quan trọng để nâng cao giá trị và mở rộng thị trường quốc tế.

Với những định hướng và giải pháp được thống nhất tại diễn đàn, ngành chanh leo Việt Nam đứng trước cơ hội lớn để tái cấu trúc theo hướng chuyên nghiệp, bền vững hơn. Khi các mắt xích trong chuỗi giá trị được kết nối chặt chẽ và vận hành đồng bộ, chanh leo không chỉ giữ vững vị thế trên thị trường trong nước mà còn khẳng định thương hiệu Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới.

Đây cũng là nền tảng quan trọng để người nông dân yên tâm sản xuất, doanh nghiệp mở rộng đầu tư và ngành hàng chanh leo vươn lên mạnh mẽ trong thời gian tới.