Nửa thế kỷ kiến tạo giá trị đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng

VHO - Tròn 50 năm phát triển, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM khẳng định vị thế đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thông tin, truyền thông và du lịch.

Tròn 50 năm hình thành và phát triển, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM – cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ VHTTDL đã khẳng định vị thế là trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng uy tín trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thông tin, truyền thông và du lịch tại khu vực phía Nam và cả nước.

Nhân dịp này, phóng viên Báo Văn Hóa có cuộc trao đổi với PGS.TS Lâm Nhân, Hiệu trưởng Nhà trường, về hành trình nửa thế kỷ xây dựng nền tảng học thuật, đào tạo nguồn nhân lực văn hóa và định hướng phát triển trong giai đoạn mới.

P.V: Thưa PGS.TS Lâm Nhân, nhìn lại chặng đường 50 năm, ông đánh giá thế nào về những dấu mốc quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển của Trường Đại học Văn hóa TP.HCM?

- PGS.TS Lâm Nhân: Trường Đại học Văn hóa TP.HCM có một hành trình phát triển rất đặc thù, gắn chặt với lịch sử xây dựng đời sống văn hóa ở miền Nam sau ngày đất nước thống nhất. Tiền thân của Trường là Trường Nghiệp vụ Thông tin Văn hóa miền Nam, ra đời trong bối cảnh điều kiện vật chất vô cùng khó khăn.

Khi đó, nhiệm vụ trọng tâm là đào tạo, bồi dưỡng khẩn cấp đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên truyền, văn hóa cơ sở để phục vụ yêu cầu ổn định đời sống tinh thần và xây dựng nền văn hóa mới.

Năm 1976, Trường trở thành Trường Lý luận và Nghiệp vụ II, đánh dấu bước hệ thống hóa các chuyên ngành đào tạo, từng bước chuẩn hóa đội ngũ giảng viên.

Đến năm 1981, với tên gọi Trường Văn hóa TP.HCM, Nhà trường mở rộng hợp tác với Trường Đại học Văn hóa Hà Nội, tổ chức nhiều khóa đào tạo cử nhân vừa làm vừa học cho các địa phương phía Nam. Giai đoạn này tuy rất gian khó nhưng có ý nghĩa đặc biệt trong việc chuẩn hóa đội ngũ cán bộ văn hóa cơ sở.

Từ năm 1995 đến 2005, khi trở thành Trường Cao đẳng Văn hóa TP.HCM, Nhà trường thúc đẩy mạnh mẽ quá trình chuyên nghiệp hóa đào tạo, mở rộng quy mô tuyển sinh, đa dạng ngành nghề và tăng cường hợp tác quốc tế. Đây là bước chuẩn bị quan trọng để chuyển sang đào tạo bậc đại học.

Năm 2005 là một cột mốc lớn khi Trường chính thức mang tên Trường Đại học Văn hóa TP.HCM, chuyển đổi sang mô hình đại học đa ngành trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thông tin, truyền thông và du lịch. Hệ thống tổ chức được tái cấu trúc, các khoa, phòng chuyên môn được kiện toàn, tạo nền tảng cho giai đoạn phát triển chiều sâu về chất lượng, nghiên cứu khoa học và hội nhập.

Quá trình tái cấu trúc giúp Nhà trường xác định rõ thế mạnh, tập trung nguồn lực phát triển các ngành trọng điểm, đồng thời mở rộng những lĩnh vực phù hợp với nhu cầu xã hội. Từ đây, Trường bước vào giai đoạn phát triển chiều sâu, gắn đào tạo với nghiên cứu khoa học và phục vụ cộng đồng.

Sinh viên trình diễn trang phục truyền thống các dân tộc tại Ngày văn hóa các dân tộc Việt Nam 2025 do Liên chi hội Khoa Văn hóa dân tộc thiểu số Trường Đại học Văn hóa TP.HCM tổ chức

Hoạt động nghiên cứu được mở rộng từ cấp trường lên cấp tỉnh, cấp Bộ và cấp Nhà nước. Đội ngũ giảng viên từng bước hình thành năng lực công bố quốc tế, tham gia tư vấn chính sách văn hóa, nghệ thuật và du lịch cho nhiều địa phương.

Công tác đối ngoại được đẩy mạnh với mạng lưới hơn 60 đối tác trong và ngoài nước, triển khai nhiều dự án về di sản, văn hóa dân tộc thiểu số, du lịch bền vững và công nghiệp văn hóa.

Cơ sở vật chất tại hai cơ sở An Khánh và Phước Long được đầu tư, nâng cấp đồng bộ, đáp ứng tốt nhu cầu học tập, nghiên cứu và chuyển đổi số. Có thể nói, giai đoạn 2005–2026 đã đánh dấu bước mở rộng quy mô, nâng tầm chất lượng và khẳng định vị thế của Trường Đại học Văn hóa TP.HCM như một cơ sở giáo dục đại học đa ngành, hội nhập và phát triển bền vững.

Đào tạo nguồn nhân lực văn hóa luôn được xem là sứ mệnh cốt lõi của Nhà trường. Ông có thể chia sẻ rõ hơn về hệ sinh thái đào tạo hiện nay?

- Sau 50 năm, Trường đã xây dựng được hệ sinh thái đào tạo đa tầng, gắn chặt với nhu cầu xã hội. Ở bậc đại học, Nhà trường đã đào tạo hơn 40.000 sinh viên thuộc các ngành văn hóa học, quản lý văn hóa, du lịch, bảo tàng học, thư viện – thông tin, xuất bản, truyền thông, văn hóa dân tộc thiểu số… Chương trình được chuẩn hóa theo hướng đại học ứng dụng, tăng cường thực hành và tiệm cận Khung trình độ quốc gia.

Đào tạo sau đại học được triển khai từ năm 2011 và phát triển ổn định với các ngành Quản lý văn hóa, Văn hóa học và Khoa học Thư viện. Đặc biệt, năm 2022, Trường được phép đào tạo tiến sĩ ngành Quản lý văn hóa, chương trình tiến sĩ đầu tiên trong lĩnh vực này tại phía Nam. Đây là dấu mốc quan trọng, khẳng định năng lực học thuật và đội ngũ giảng viên của Nhà trường.

Bên cạnh đó, Trường còn tổ chức nhiều chương trình bồi dưỡng ngắn hạn cho cán bộ văn hóa cơ sở, di sản, thư viện, bảo tàng, du lịch và truyền thông văn hóa; đào tạo, cấp chứng chỉ chức danh nghề nghiệp, góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ văn hóa ở nhiều địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa.

Có thể nói, hệ sinh thái đào tạo của Trường Đại học Văn hóa TP.HCM được hình thành trên nguyên tắc gắn đào tạo với thực tiễn ngành, kết hợp giữa nền tảng học thuật và yêu cầu nghề nghiệp.

Thông qua đó, Nhà trường không chỉ cung cấp nguồn nhân lực cho lĩnh vực văn hóa – du lịch – truyền thông, mà còn từng bước tham gia kiến tạo đội ngũ chuyên gia, nhà quản lý và nhà nghiên cứu văn hóa, góp phần vào sự phát triển bền vững của ngành văn hóa trong bối cảnh hội nhập và chuyển đổi hiện nay.

Hoạt động nghiên cứu khoa học của Trường có những bước tiến đáng chú ý nào trong thời gian qua, thưa ông?

- Nghiên cứu khoa học của Trường đã chuyển từ quy mô nhỏ lẻ sang hệ thống chuyên nghiệp và có chiến lược. Một dấu mốc quan trọng là năm 2019, Trường lần đầu chủ trì nhiệm vụ khoa học cấp Nhà nước về sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực văn hóa và du lịch.

Đặc biệt, Trường là đại học đầu tiên của Việt Nam chủ trì xây dựng hồ sơ di sản trình UNESCO. Hồ sơ “Lễ hội Vía Bà Chúa Xứ núi Sam” được UNESCO ghi danh ngày 4.12.2024 là thành tựu mang tầm quốc gia và quốc tế, đánh dấu bước trưởng thành vượt bậc của Nhà trường trong lĩnh vực nghiên cứu và bảo tồn di sản văn hóa.

Hiện nay, Trường tiếp tục triển khai các hồ sơ “Văn hóa Trà Việt” và “Tri thức trồng, chế biến và thưởng thức Cà phê”. Việc được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tin tưởng giao thực hiện các nhiệm vụ này cho thấy vai trò, uy tín và năng lực chuyên môn của Nhà trường trong hệ thống nghiên cứu văn hóa quốc gia.

Song song đó, các nhóm nghiên cứu trẻ được hình thành, sinh viên tham gia ngày càng nhiều đề tài, liên tục vào chung kết Giải thưởng Eureka giai đoạn 2022–2025. Đội ngũ giảng viên tăng cường công bố quốc tế, các đề tài bám sát thực tiễn địa phương và những xu hướng mới như văn hóa số, bản quyền số, du lịch sáng tạo, công nghiệp văn hóa.

Hợp tác quốc tế và phục vụ cộng đồng được Nhà trường triển khai ra sao trong suốt 50 năm qua?

- Hợp tác quốc tế là một trụ cột quan trọng giúp Trường mở rộng không gian học thuật và nâng cao uy tín. Hiện nay, Trường có hơn 60 đối tác quốc tế tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Lào, Pháp, Bỉ, Ba Lan, Canada, Úc…

Trường triển khai nhiều chương trình trao đổi sinh viên, học giả và thực tập quốc tế, mở ra môi trường đa văn hóa cho người học. Sinh viên nước ngoài đến tìm hiểu văn hóa Việt Nam ngày càng nhiều, trong khi sinh viên của Trường có cơ hội học tập ở nước ngoài thông qua các chương trình song phương và các quỹ học thuật.

Quan hệ với UNESCO cũng mở rộng đáng kể. Trường tham gia các diễn đàn, hội thảo, khóa tập huấn quốc tế về di sản, quản lý văn hóa và phát triển bền vững, qua đó tiếp cận mô hình quản trị, bảo tồn tiên tiến và nâng cao vị thế trong mạng lưới giáo dục – nghiên cứu văn hóa khu vực.

Về phục vụ cộng đồng, Nhà trường tham gia tư vấn chiến lược văn hóa cho nhiều địa phương, tập huấn cán bộ cơ sở, tổ chức hoạt động nghệ thuật và truyền thông văn hóa.

Đặc biệt, Trường giữ vai trò chuyên môn trong hành trình tiếp nhận các bộ sưu tập mỹ thuật quý hiếm được hiến tặng từ Pháp giai đoạn 2018–2025 cho Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM và Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng.

Các giảng viên, chuyên gia của Trường trực tiếp tham gia kiểm kê, lập hồ sơ khoa học, tư liệu hóa tranh Lê Thị Lựu (2018), Lê Bá Đảng (2023) và bộ sưu tập “Từ Mỹ thuật Đông Dương đến Mỹ thuật Gia Định (1925–1975)” (2025). 

Trường đã góp phần quan trọng trong việc đưa các tác phẩm ấy trở về quê hương, bảo đảm giá trị pháp lý và tính toàn vẹn của di sản, đồng thời hỗ trợ phân tích, chú giải và chuyển giao tri thức từ hiện vật vào công tác giảng dạy, bảo tồn và nghiên cứu. 

Trong giai đoạn tới, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM đặt ra những định hướng phát triển nào, thưa ông?

- Giai đoạn 2026–2036 đánh dấu bước chuyển quan trọng của Trường Đại học Văn hóa TP.HCM trong tiến trình đổi mới và hội nhập. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Bộ VHTTDL, Trường định hướng phát triển theo ba trụ cột: đổi mới quản trị – sáng tạo văn hóa – phát triển bền vững.

Đào tạo tiếp tục là trụ cột trung tâm, gắn với đổi mới chương trình, phát triển các ngành mới như công nghiệp văn hóa, truyền thông sáng tạo, du lịch trải nghiệm; đẩy mạnh quốc tế hóa, chuyển đổi số và xây dựng đội ngũ giảng viên sáng tạo.

Đặc biệt, đào tạo sau đại học và nghiên cứu khoa học sẽ được xác định là mũi nhọn chiến lược, gắn với mô hình liên kết “Nhà trường – Địa phương – Thiết chế văn hóa – Doanh nghiệp sáng tạo”, nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực văn hóa và tăng khả năng hội nhập quốc tế.

Sau nửa thế kỷ hình thành và phát triển, Trường Đại học Văn hóa TP.HCM sẽ tiếp tục khẳng định vai trò là trung tâm đào tạo, nghiên cứu và phục vụ cộng đồng trong lĩnh vực văn hóa của khu vực phía Nam, đồng hành cùng sự phát triển bền vững của văn hóa Việt Nam trong thời kỳ mới.

Trân trọng cám ơn ông!