Chế độ ăn “vì hành tinh” có thể nuôi sống 9,6 tỷ người vào năm 2050

VHO - Một chế độ ăn uống “lành mạnh cho hành tinh” có thể giúp nuôi sống toàn nhân loại vào năm 2050, đồng thời cải thiện sức khỏe con người và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, theo một báo cáo khoa học mới công bố.

Chế độ ăn tốt cho người và hành tinh

Báo cáo “Chế độ ăn lành mạnh từ hệ thống thực phẩm bền vững” của Ủy ban EAT-Lancet 2025 cho biết, gần như toàn bộ dân số toàn cầu, dự kiến đạt khoảng 9,6 tỉ người vào năm 2050, có thể được tiếp cận nguồn thực phẩm bổ dưỡng, phù hợp văn hóa, nếu các quốc gia cùng triển khai chế độ ăn thân thiện môi trường, kết hợp giảm lãng phí thực phẩm và nâng cao năng suất nông nghiệp.

Ủy ban EAT-Lancet quy tụ hơn 40 chuyên gia hàng đầu về nông nghiệp, khí hậu, kinh tế và dinh dưỡng từ 35 quốc gia.

Báo cáo cho thấy việc thay đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng thực phẩm có thể cắt giảm hơn một nửa lượng khí thải nhà kính từ hệ thống thực phẩm toàn cầu, hiện chiếm khoảng 30% tổng lượng phát thải của nhân loại.

Tiến sĩ Walter Willett, đồng chủ tịch Ủy ban, giáo sư tại Trường Y tế Công cộng Harvard T.H. Chan, cho biết: “Chế độ ăn uống lành mạnh cho con người và hành tinh tập trung vào trái cây, rau củ, các loại hạt, đậu và ngũ cốc nguyên hạt; sử dụng vừa phải thịt, sữa; hạn chế đường, chất béo bão hòa và muối.”

Theo ông Willett, người trưởng thành chỉ nên dùng một khẩu phần sữa mỗi ngày (như sữa hoặc sữa chua) cùng một khẩu phần protein động vật (cá, thịt gia cầm, trứng hoặc thịt đỏ). Riêng thịt đỏ nên giới hạn khoảng 113g/tuần.

Tác động lớn đến sức khỏe và kinh tế

So với báo cáo đầu tiên năm 2019, phiên bản 2025 của EAT-Lancet sử dụng mô hình hóa mới và ước tính chế độ ăn “vì hành tinh” có thể giúp ngăn ngừa 15 triệu ca tử vong sớm mỗi năm, chủ yếu do giảm các bệnh tim mạch, tiểu đường và bệnh liên quan đến chế độ ăn uống.

Riêng tại Mỹ, báo cáo ước tính có thể tránh được khoảng 31% số ca tử vong sớm ở người trưởng thành nếu áp dụng chế độ này.

Báo cáo cũng cho thấy việc cải tổ hệ thống thực phẩm toàn cầu có thể tiết kiệm tới 5.000 tỷ USD mỗi năm, nhờ khôi phục hệ sinh thái, giảm chi phí y tế và giảm thiểu thiệt hại do khủng hoảng khí hậu, cao gấp 10 lần chi phí đầu tư ban đầu.

Nếu thế giới tiếp tục duy trì cách sản xuất và tiêu thụ hiện tại, lượng khí thải từ nông nghiệp có thể tăng thêm 33% vào năm 2050, và hơn 70% hệ sinh thái toàn cầu sẽ mất một nửa diện tích tự nhiên do chuyển đổi đất.

Ngược lại, nếu áp dụng chế độ ăn và mô hình sản xuất bền vững, khí thải nhà kính có thể giảm tới 60% so với năm 2020. Diện tích đất chăn nuôi giảm 11%, trong khi sản lượng rau củ, trái cây, hạt và đậu đều tăng mạnh, đặc biệt các loại hạt có thể tăng hơn 170%.

Chế độ ăn Địa Trung Hải giúp giảm nguy cơ mắc Alzheime

VHO - Một nghiên cứu mới cho thấy, việc duy trì chế độ ăn Địa Trung Hải không chỉ mang lại lợi ích cho tim mạch mà còn có thể làm chậm quá trình suy giảm nhận thức và giảm nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ, đặc biệt ở những người có yếu tố di truyền dễ mắc bệnh Alzheimer.

Tranh cãi và phản ứng từ ngành công nghiệp thịt

Ngay sau khi công bố, báo cáo EAT-Lancet 2025 vấp phải làn sóng chỉ trích từ các nhóm ủng hộ ngành thịt và sữa, tương tự phản ứng từng xảy ra năm 2019. Các chuyên gia cho biết một số chiến dịch truyền thông, như hashtag #YestoMeat, đã được sử dụng để gieo rắc nghi ngờ về tính khoa học của nghiên cứu.

Giáo sư Willett cho biết: “Một số phản ứng tiêu cực có tổ chức đến từ các nhóm gắn bó mật thiết với ngành thịt bò và sữa. Tuy nhiên, báo cáo này hoàn toàn dựa trên bằng chứng khoa học đáng tin cậy và độc lập.”

Ủy ban EAT-Lancet đề xuất một loạt giải pháp cụ thể nhằm hướng tới hệ thống thực phẩm bền vững hơn. Theo đó, các quốc gia cần chuyển nguồn trợ cấp nông nghiệp từ lĩnh vực chăn nuôi và sản xuất sữa sang trồng rau củ, trái cây, các loại đậu và ngũ cốc, những thực phẩm vừa lành mạnh vừa thân thiện với môi trường.

Bên cạnh đó, ủy ban khuyến nghị áp dụng chính sách đánh thuế đối với các loại thực phẩm có hàm lượng đường, muối và chất béo bão hòa cao; đồng thời siết chặt quy định về quảng cáo, đặc biệt là việc tiếp thị các sản phẩm không lành mạnh tới trẻ em.

Ngoài ra, việc bảo tồn và khuyến khích các chế độ ăn truyền thống dựa trên thực vật của từng khu vực cũng được nhấn mạnh như một cách hiệu quả để vừa duy trì bản sắc văn hóa ẩm thực, vừa góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

“Chúng tôi không áp đặt một mô hình ăn uống chung cho tất cả. Chế độ ăn vì sức khỏe hành tinh linh hoạt, tôn trọng sự đa dạng văn hóa và có thể điều chỉnh phù hợp từng quốc gia,” Giáo sư Willett nói.

Theo CNN