VHO- Nhiều phụ huynh thấy con đọc chậm, đọc sai, viết sai chính tả những câu từ đơn giản hay làm sai những phép tính dễ thì bực tức, khó chịu, thậm chí mắng mỏ con, khiến trẻ bị áp lực, bị bạn bè trêu chọc, dần dẫn đến căng thẳng, học hành giảm sút.

 Các bác sĩ Viện Sức khỏe tâm thần - Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ về chứng rối loạn học tập ở trẻ Ảnh: HẰNG ĐỖ

Mọi chuyện có thể sẽ không diễn ra như vậy, nếu phụ huynh biết rằng con mình có thể bị mắc chứng rối loạn học tập.

Những biểu hiện dễ nhận biết

Bác sĩ Cao Thị Ánh Tuyết, Phòng Tâm thần Nhi - Thanh thiếu niên, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, mới đây Bệnh viện đã tiếp nhận một bệnh nhân nam, 14 tuổi bị rối loạn học tập, rối loạn cảm xúc, rối loạn hành vi vào điều trị. Theo gia đình chia sẻ, sức khỏe trẻ phát triển bình thường, cho đến 4 tuổi thì phát hiện trẻ vẫn chỉ nói được các câu ngắn, khó khăn trong việc mô tả một bức tranh hoặc kể câu chuyện một cách liền mạch, không thuộc lời được những bài hát hoặc bài thơ đơn giản như những bạn cùng lứa tuổi. Bệnh nhân khó thực hiện những động tác yêu cầu sự khéo léo của bàn tay như lắp lego, đóng cúc. Bệnh nhân đi học mẫu giáo đúng độ tuổi, có thể nhận biết mặt chữ, thế nhưng không thể ghép từ thành câu.

Khi bệnh nhân học cấp Tiểu học, ở lớp 1 và 2 trẻ có biểu hiện khó khăn trong học môn Tiếng Việt, như khó hiểu về nội dung của câu chữ, khó khăn khi chép chính tả, chép sai từ trong sách in ra vở. Trong khi đó, trẻ lại học giỏi toán từ lớp 1 đến lớp 5. Tuy nhiên, trẻ nói chuyện không rành mạch, thường không nghĩ ra từ, thường xuyên phải sử dụng ngôn ngữ cơ thể để mô tả lời nói. Lên cấp 2, trẻ học kém môn văn, khó viết được một đoạn văn liền mạch, những từ láy... Bệnh nhân kém trong các môn học yêu cầu sự khéo léo như thủ công cắt tỉa giấy, lắp ráp mô hình, kỹ năng tương tác xã hội kém. Khi bắt đầu lên lớp 9, trẻ chuyển học ở trường mới bị các bạn cùng lớp trêu chọc vì cách nói chuyện, nên ít giao tiếp với mọi người xung quanh hơn, biểu hiện buồn chán, mệt mỏi, kém tập trung. Bệnh nhân dễ nổi nóng, cáu gắt, cãi lại lời bố mẹ, có các hành vi như xoa đầu, giật tóc các bạn cùng lớp, khó tập trung khi đọc sách, hay quên, cảm giác căng thẳng khi phải tập trung, học lực giảm sút nhiều nên bố mẹ đưa đến Viện Sức khỏe tâm thần để khám.

Các bác sĩ cho biết, bệnh nhân được chẩn đoán rối loạn cảm xúc và hành vi khởi phát tuổi thanh thiếu niên, bắt nguồn từ chứng rối loạn học tập. Bệnh nhân được điều trị nội trú bằng liệu pháp can thiệp tâm lý, hóa dược. Sau 10 ngày các triệu chứng căng thẳng, cáu gắt buồn chán thuyên giảm và được xuất viện. Bệnh nhân cũng được tư vấn tiếp tục điều trị can thiệp tâm lý và cần hỗ trợ của các nhà giáo dục.

 Rối loạn học tập khiến trẻ không làm được những phép tính đơn giản Ảnh minh họa

Can thiệp càng sớm càng tốt

Các triệu chứng của bệnh nhi trên chính là biểu hiện của chứng rối loạn học tập (RLHT). RLHT có thể là rối loạn đọc hoặc rối loạn tính toán là một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến thành tích học tập kém. Với rối loạn đọc, viết khiến trẻ khó khăn trong việc đọc, đánh vần, nói và nghe, viết; rối loạn tính toán khiến trẻ khó khăn trong lĩnh vực lý luận toán học và tính toán.

Theo BSCK II Nguyễn Hoàng Yến, Phòng Tâm thần Nhi - Thanh thiếu niên, các nghiên cứu chỉ ra rằng, rối loạn đọc là phổ biến nhất (chiếm 10-36% trẻ tuổi đi học), tương đương với 3-12% dân số, thường ở trẻ trai. Rối loạn tính toán ít được nghiên cứu hơn, xảy ra ở 5-8% trẻ, tỉ lệ mắc ở nam với nữ là ngang nhau. Ở lứa tuổi nhỏ, trẻ thường khó khăn về các khái niệm số cơ bản, trẻ lớn hơn có khó khăn trong hiểu các thuật toán. Đặc biệt, 53% trẻ em bị khuyết tật đọc cũng bị khuyết tật toán học, trong khi 46% trẻ em bị khuyết tật toán học cũng bị khuyết tật về đọc.

Những tiêu chuẩn chẩn đoán chứng RLHT là đọc từ không chính xác hoặc chậm và tốn nhiều công sức (đọc to các từ đơn một); Khó hiểu ý nghĩa của những gì đọc (có thể đọc chính xác văn bản nhưng không hiểu trình tự); Khó khăn về chính tả (có thể thêm, bớt các nguyên âm hoặc phụ âm); Khó khăn với cách diễn đạt bằng văn bản (mắc nhiều lỗi ngữ pháp); Khó khăn trong việc nắm vững ý nghĩa số, các dữ kiện về số hoặc phép tính (hiểu kém về các con số); Khó khăn với lập luận toán học (gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc áp dụng các khái niệm).

“Nếu các dấu hiệu này kéo dài hơn 6 tháng, dù đã được điều chỉnh, nhắc nhở, cha mẹ cần nghi ngờ khả năng trẻ bị rối loạn học tập. Cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở chuyên khoa để được đánh giá sớm. Việc phát hiện, can thiệp càng sớm càng tốt, tránh ảnh hưởng đến chất lượng sống sau này của trẻ”, bác sĩ Yến chia sẻ.

Bổ sung thêm về RLHT, bác sĩ Lê Công Thiện, Trưởng Phòng Tâm thần Nhi, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, các kỹ năng học tập của trẻ ảnh hưởng đáng kể đến kết quả học tập hoặc hiệu suất nghề nghiệp, hoặc với các hoạt động sinh hoạt hằng ngày (từ 17 tuổi trở lên, tiền sử ghi nhận những khó khăn trong học tập). Những khó khăn trong học tập bắt đầu ở tuổi đi học, nhưng có thể không biểu hiện đầy đủ cho đến khi nhu cầu về các kỹ năng học tập cần thiết vượt quá sự cố gắng của cá nhân. Đồng thời, những khó khăn trong học tập không được lý giải nên thường bị quy về khuyết tật trí tuệ, thị giác hoặc thính giác hoặc các rối loạn tâm thần hoặc thần kinh khác… “Do đó, trẻ cần được phát hiện sớm và điều trị hiệu quả để tránh những hậu quả đáng tiếc cho trẻ”, bác sĩ Thiện nhấn mạnh. 

 QUỲNH HOA