Phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc trong xây dựng môi trường văn hóa

VHO- Sáng 18.4, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam đã tổ chức diễn đàn văn hóa với chủ đề “Phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc trong xây dựng môi trường văn hóa”. Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đoàn Văn Việt đã dự và phát biểu chỉ đạo tại Diễn đàn.

Diễn đàn là hoạt động thiết thực nhằm triển khai có hiệu quả những nội dung của Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021, Chiến lược phát triển Văn hóa đến năm 2030 và chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam (19.4).

Tập trung xây dựng môi trường văn hóa cơ sở

Phát biểu tại diễn đàn, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đoàn Văn Việt khẳng định: “Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, những năm qua, dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, ngành VHTTDL đã cụ thể hóa nhiều giải pháp, hoạt động thiết thực trong xây dựng, phát triển văn hóa và con người Việt Nam. Cùng với đời sống kinh tế được nâng cao, đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân ngày một phong phú hơn”.

Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đoàn Văn Việt phát biểu tại diễn đàn

Tuy nhiên, Thứ trưởng Đoàn Văn Việt cho rằng, trong thực tiễn phát triển kinh tế - xã, trào lưu đô thị hóa nông thôn cùng với quá trình hội nhập, giao thoa giữa các nền văn hóa đã tác động, khiến giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc có biểu hiện bị mai một. Nhiều giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc ít người chưa được bảo tồn, phát huy đúng mức. Một bộ phận lớp trẻ có biểu hiện xa rời bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Bên cạnh đó, những biểu hiện “mặt trái” của cơ chế thị trường như sự gia tăng của các tệ nạn xã hội, những biểu hiện xuống cấp của đạo đức xã hội, lối sống chạy theo đồng tiền…. là những nguyên nhân cơ bản gây mất ổn định, ảnh hưởng đến môi trường văn hóa và sự phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước.

Thứ trưởng cũng nêu rõ, vấn đề bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống dân tộc trong xây dựng môi trường văn hóa triển đã và đang trở nên cấp thiết. Mục tiêu đặt ra là làm sao để giá trị cốt lõi của truyền thống văn hóa Việt Nam thẩm thấu vào mọi lĩnh vực xã hội, lối sống của cộng đồng. Qua đó, tạo nên môi trường văn hóa lành mạnh, xây dựng nhân cách, đạo đức con người Việt Nam hướng tới chân - thiện - mỹ.

Diễn đàn thu hút sự tham gia đông đảo của các đại biểu

Để làm được điều này, Thứ trưởng Đoàn Văn Việt cho biết, Bộ VHTTDL đã xác định chủ đề công tác năm 2022 của ngành là “Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở và công tác tổ chức - cán bộ”. Với chủ đề trên, đi đôi với việc tập trung xây dựng tổ chức bộ máy, cải cách hành chính của toàn ngành hiệu lực, hiệu quả, nhiệm vụ chuyên môn của toàn ngành là tập trung xây dựng môi trường văn hóa cơ sở. Đó là môi trường mà cuộc sống mỗi con người hằng ngày, hằng giờ được hòa mình; giúp con người hình thành nhân cách, đạo đức, ý thức trách nhiệm đối với cộng đồng xã hội...

“Môi trường văn hóa cơ sở ở đây là môi trường trong từng gia đình, cộng đồng thôn, bản, tổ dân phố, các cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp… Trong đó, môi trường văn hóa gia đình và cộng đồng dân cư sẽ tạo nên nền tảng đạo đức xã hội. Môi trường văn hóa doanh nghiệp giúp tạo nên nền tảng kinh tế. Môi trường văn hóa công sở, cơ quan, đơn vị...sẽ góp phần tạo nên nền tảng chính trị. Sự kết hợp cả ba môi trường văn hóa đó sẽ tạo thành cốt cách con người Việt Nam, thành nền tảng tinh thần xã hội đưa đất nước phát triển nhanh và bền vững.

Huy động sức mạnh tổng lực

Trao đổi tại diễn đàn, PGS.TS Bùi Hoài Sơn (Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội) nhận định: “Cộng đồng dân tộc tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam có vai trò hết sức quan trọng trong tổ chức các sự kiện, góp phần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh. Tuy nhiên, nhiều ví dụ cho thấy, các sự kiện được tổ chức chưa thật sự phù hợp với đặc thù cộng đồng một số dân tộc. Điều này đã khiến các sự kiện khó mang tính bền vững. Đó chính là lý, càng gần đây, người ta càng chú ý nhiều hơn đến vai trò của cộng đồng, văn hóa địa phương trong việc tổ chức các sự kiện để vừa tạo ra bản sắc độc đáo của văn hóa địa phương, phát huy bản sắc mỗi dân tộc trong xây dựng, phát triển môi trường văn hóa”.

Nhiều ý kiến thiết thực trong xây dựng môi trường văn hóa đã được các chuyên gia góp ý tại diễn đàn

Để khắc phục tồn tại trên, PGS.TS Bùi Hoài Sơn đề xuất cộng đồng các dân tộc tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam cần được tham gia vào quá trình đánh giá hiệu quả của sự kiện. “Thông thường, tổ chức sự kiện và đánh giá sự kiện được giao cho những cơ quan nhà nước. Cách đánh giá này đem lại cách nhìn rất khác đối với hiệu quả tổ chức của một sự kiện. Người dân thường đứng bên lề những sự đánh giá này, hoặc cùng lắm chỉ là những ý kiến nhất định được các cơ quan nhà nước khảo sát qua cuộc điều tra cụ thể. Điều này theo tôi là chưa đủ. Vì những hiệu quả của một tổ chức cần phải đánh giá một cách toàn diện. Nhất thiết phải phản ánh ý kiến của người trong cuộc. Bên cạnh đó, nhờ quá trình tham gia đánh giá hiệu quả này, người dân cộng đồng có thể hoàn thiện việc tổ chức sự kiện một cách tốt hơn từ những kiến thức mà họ có”.

Mở rộng hơn, không chỉ cộng đồng tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam, bà Vi Thanh Hoài (Phó Cục trưởng Cục Văn hóa cơ sở, Bộ VHTTDL) cho rằng, việc đẩy mạnh phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” là hoạt động thiết thực xây dựng môi trường văn hóa. Theo đó, qua 20 năm triển khai thực hiện phong trào, nhiều cách làm hay, mô hình sáng tạo được các cấp, các ngành và người dân chủ động thực hiện đem lại hiệu quả thiết thực. Nhiều nội dung đã thực sự đi vào cuộc sống, trở thành việc làm hàng ngày, thường xuyên của người dân với những tiêu chí rõ ràng, dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện nhằm xây dựng đời sống văn hóa, môi trường văn hóa ngày càng tốt đẹp, lành mạnh. Từ cá nhân, gia đình, dòng họ, khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đều hướng tới mục tiêu xây dựng con người văn hóa, môi trường văn hóa, lấy đó làm động lực thúc đẩy các nhiệm vụ chính trị, kinh tế - xã hội.

Việc phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc trong xây dựng môi trường văn hóa được đánh giá là rất cần thiết

Tuy nhiên thẳng thắn nhìn nhận, bà Vi Thanh Hoài chia sẻ, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” bên cạnh những kết quả đáng khích lệ vẫn bộc lộ một số hạn chế. Chất lượng phong trào chưa bền vững, một số nơi chạy theo thành tích và số lượng, chưa chú ý nâng cao chất lượng. Việc bình xét có nơi làm qua loa, chưa phát huy hiệu quả để thu hút được đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Không ít danh hiệu văn hóa được trao tặng ồ ạt, một số nơi chất lượng các phong trào còn thiên về hình thức, thiếu chiều sâu….

Để nâng cao hơn nữa chất lượng phong trào nhằm xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, đại diện Cục Văn hóa cơ sở nêu rõ, cần xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh ngay từ gia đình, nhà trường, cộng đồng dân cư, trong các cơ quan Đảng, nhà nước, đoàn thể, doanh nghiệp… Tập trung thực hiện văn hóa công sở, văn hóa công vụ và các quy định nêu gương của cán bộ, Đảng viên để văn hóa thực sự là động lực, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Bên cạnh đó, phải có nhiều biện pháp cứng rắn, ngăn chặn các hành vi tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng môi trường văn hóa.

Tại diễn đàn, một vấn đề khác được giới chuyên môn quan tâm là xây dựng môi trường văn hóa trên mạng xã hội. Trong thời đại công nghệ số phát triển nhanh như hiện nay, nếu tận dụng được những thế mạnh của nền tảng này, việc phát huy truyền thống văn hóa các dân tộc trong xây dựng môi trường văn hóa sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ. Xây dựng môi trường văn hóa trên mạng xã hội giúp thúc đẩy các thông tin tích cực, “tin tốt, chuyện đẹp”, đẩy lùi thông tin tiêu cực, tin xấu, tin giả. Thế nhưng, mạng xã hội cũng có những mặt trái. Nếu không có cơ chế quản lý nghiêm, các tác phẩm văn hóa không phù hợp, trái với thuần phong mỹ tục, phản giáo dục sẽ có cơ hội lộng hành trên không gian mang. Việc xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh cũng vì vậy ít nhiều gặp khó khăn.

Bài, ảnh: ĐÌNH TOÁN