VHO- Là ngôi đình có giá trị nhiều mặt về lịch sử văn hóa, đình Chuế Cầu tọa lạc tại xã Yến Sơn, huyện Hà Trung (Thanh Hóa) đã bị xuống cấp nghiêm trọng, và năm 2021 di tích được hạ giải để tu bổ. Tuy nhiên, sau hơn 2 năm triển khai, đến nay việc tu bổ vẫn đang bề bộn.

 Đình Chuế Cầu ngổn ngang sau 2 năm hạ giải, tu bổ

 Đình Chuế Cầu được xây dựng từ năm 1894 (dưới triều nhà Nguyễn) còn có tên gọi khác là đình Suối Cầu, đình Hoa Quả hay đình Xuyết Cầu. Đình thờ hai vị tôn thần là Quý Minh Hỏa Quang được sắc phong Tông Bạt Đại vương và Trịnh Uyến Quang Diệu, được sắc phong Thượng đẳng tôn thân Phương Dung công chúa, Dực bảo trung hưng. Đình được dựng theo hướng từ Đông sang Tây.

Theo những bậc cao niên trong làng, cổng đình trước kia được xây dựng gồm có 3 cửa, một cửa chính và 2 cửa phụ. Đến năm 1961, do bị hư hỏng nặng, đình được nhân dân trùng tu, và xây lại cổng trên nền móng cũ, nhưng không theo kiến trúc cũ, mà xây một cửa như bây giờ. Đình được thiết kế 5 gian, 24 cột gỗ (8 cột cái, l6 cột quân), 6 vì kèo kết cấu đối xứng nhau, gắn kết giữa cột cái và cột quân là hệ thống xà nách, tất cả đều không soi gờ chỉ. Toàn bộ khung gỗ của đình được làm bằng gỗ lim. Các hiện vật còn lại bao gồm 5 bát hương sứ, 1 mâm bồng, 4 ống hương, hoa, 3 đài chén và 2 chân nến. Với những giá trị kiến trúc nghệ thuật, năm 2010, đình Chuế Cầu được xếp hạng di tích lịch sử, văn hóa cấp tỉnh.

Năm 2019, UBND xã đã làm tờ trình gửi UBND tỉnh Thanh Hóa cùng các cơ quan chức năng, xin được lập dự án tôn tạo cấp thiết đối với những hạng mục đã bị hư hỏng nghiêm trọng tại nhà đại đình. Tổng kinh phí cho các hạng mục là 375 triệu đồng. Trong đó, nguồn vốn ngân sách tỉnh là 300 triệu đồng, còn lại là huy động xã hội hóa. Sau khi được chấp thuận chủ trương, UBND xã Yến Sơn đã phối hợp cùng các cơ quan chức năng, nhà thầu tiến hành hạ giải vào năm 2021 và dựng lại nhà đại đình trong năm 2022. Thế nhưng, sau 2 năm, việc tu bổ phải dừng lại và khối lượng công việc duy nhất mà chủ đầu tư làm được là khu nhà tiền đường rộng 5 gian, còn lại công trình này vẫn đang bề bộn.

Đáng nói, theo quan sát của chúng tôi, bên trong gian thờ khu nhà tiền đường, các hạng mục như rui, mè, đòn tay, xà, kèo và thượng lương được làm bằng các loại gỗ như xoan, keo... đã nhanh chóng nứt toác do thời tiết; men theo các bờ cổ tường áp mái là nham nhở những vết hồ vữa được thợ xây đắp cẩu thả; hai bức tường đầu hồi đã xuất hiện hai vết nứt lớn kéo dài từ đỉnh xuống chân tường. Khu vực sân bãi bên ngoài tường rào còn bề bộn, ngổn ngang gạch đá. Bà Hán Thị Thoại (82 tuổi), người đã làm thủ từ của đình Chuế Cầu suốt 25 năm qua dẫn chúng tôi vào thăm nhà tiền đường, cho biết: Bà cũng như hầu hết người dân địa phương đã hết sức vui mừng khi nhà nước có chủ trương trùng tu, tôn tạo lại đình. Tuy nhiên, sau 2 năm dỡ xuống dựng lại, nhưng đình làng lại bừa bộn, ngổn ngang và chưa có dấu hiệu được tiếp tục thi công các hạng mục còn lại. “Chả hiểu họ làm kiểu gì mà trời mưa cũng dột, ngày nắng cũng dột, cột kèo, bờ tường nứt toác hết cả. Vì đây là địa điểm sinh hoạt cộng đồng, gắn kết tình làng nghĩa xóm mà bị bỏ mặc thế này xót lắm”, bà Thoại thở dài nói.

Theo tìm hiểu, nguyên nhân khiến cho công trình trùng tu tôn tạo đình làng Chuế Cầu phải dừng lại là do chủ đầu tư đang đề xuất điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án. Theo thông tin cung cấp, sau khi hạ giải đánh giá cấu kiện, toàn bộ hệ khung, cột, vì kèo, xà liên kết bằng gỗ của đại đình đã hư hỏng nặng cần phải thay thế; trên cơ sở kiến nghị của Hội đồng hạ giải di tích, UBND xã Yên Sơn đã chỉ đạo đơn vị tư vấn rà soát, xác định lại khối lượng cấu kiện kiến trúc gỗ của di tích cần phải thay thế dẫn đến tổng mức đầu tư của dự án tăng khoảng 983 triệu đồng so với chủ trương đầu tư được Chủ tịch UBND tỉnh phê duyệt. Đến ngày 26.1.2022, UBND huyện Hà Trung đã có tờ trình gửi UBND tỉnh Thanh Hóa, đề xuất điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án gồm tất cả các hạng mục lên 1.358.000.000 đồng (vốn ngân sách tỉnh là 300 triệu đồng, còn lại là lấy từ vốn ngân sách của xã, vốn xã hội hóa và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Trao đổi với Văn Hóa, ông Nguyễn Văn Long, Bí thư Đảng ủy xã Yến Sơn cho biết, do vướng các thủ tục hành chính nên đến nay, tỉnh vẫn chưa chấp thuận đề xuất điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án, dẫn đến thực tế là các hạng mục còn lại của đình chưa thể tiến hành tôn tạo. Hiện nay xã đang tiến hành hoàn tất các thủ tục để quyết toán với nhà thầu về khối lượng họ đã thi công. Còn lại thì phải chờ khi nào được tỉnh phê duyệt chủ trương điều chỉnh sẽ tiến hành làm tiếp. Bà Phan Thị Lan, Trưởng phòng VHTTDL huyện Hà Trung khẳng định: Nguyên nhân dẫn đến sự ngổn ngang của đình Chuế Cầu như hiện nay và phải điều chỉnh tổng mức đầu tư của dự án là do chủ đầu tư và các cơ quan chuyên môn đã làm sai ngay từ đầu. Đối với một dự án xử lý cấp thiết như đình Chuế Cầu thì không được phép hạ giải cả di tích để làm lại.

“Trước sự đình trệ của dự án, chúng tôi đã nhiều lần phối hợp với Phòng KT&HT để tham mưu cho lãnh đạo cũng như gửi văn bản đôn đốc phía chủ đầu tư khẩn trương hoàn thiện các thủ tục để trình UBND tỉnh và các Sở, ngành liên quan. Nhưng đến thời điểm hiện tại, dự án vẫn chưa thể tiếp tục triển khai do vướng nhiều thủ tục”, bà Lan cho biết thêm. 

NGUYỄN LINH