VHO- UBND tỉnh Quảng Nam vừa có văn bản số 7379/UBND-KGVX gửi Bộ VHTTDL báo cáo các thông tin liên quan đến bức tượng đồng nữ thần Durga, đồng thời đề nghị Bộ VHTTDL quan tâm, tạo điều kiện để tỉnh được tiếp nhận hiện vật bức tượng đồng nữ thần Durga.

 Bức tượng đồng nữ thần Durga 4 tay (ảnh từ website Bộ Nội vụ Mỹ)

Theo UBND tỉnh Quảng Nam, Khu đền tháp Mỹ Sơn hiện do Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn (Ban quản lý Mỹ Sơn) thuộc UBND huyện Duy Xuyên quản lý và phát huy giá trị. Từ khi thành lập năm 1995 đến nay, Ban quản lý Mỹ Sơn chưa phát hiện hay quản lý bức tượng đồng nữ thần Durga.

Có thể bức tượng bị thất lạc trong khu vực rừng Mỹ Sơn?

Tuy nhiên, theo đánh giá ban đầu, những năm sau chiến tranh, nhiều người dân xung quanh Khu đền tháp Mỹ Sơn đã vào khu vực rừng Mỹ Sơn để tìm kiếm phế liệu còn sót lại. Do đó, có thể hiện vật bức tượng đồng nữ thần Durga nêu trên bị thất lạc trong khu vực rừng Mỹ Sơn từ sau chiến tranh và nằm ngoài vùng lõi di tích (có diện tích 32 ha) do Ban quản lý Mỹ Sơn quản lý, sau đó được người dân phát hiện và bán trái phép cho các đối tượng chuyên mua bán cổ vật. “Trong Hindu giáo, Durga là một nữ thần đặc biệt, có dấu ấn sâu đậm trong đời sống tinh thần của các tín đồ Hindu và được tôn thờ như biểu tượng của lực lượng siêu nhiên, thánh thiện, vị nữ thần diệt trừ và chiến thắng cái ác; đồng thời, nữ thần Durga còn được xem là một biểu tượng của tình yêu tinh khiết, lòng dũng cảm và ánh sáng. Vì vậy, nếu bức tượng đồng nữ thần Durga được trưng bày, giới thiệu tại Khu đền tháp Mỹ Sơn sẽ góp phần thu hút du khách đến với di sản văn hóa thế giới này”, văn bản của UBND tỉnh Quảng Nam cho biết.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh Quảng Nam có 3 bảo vật quốc gia, trong đó Ban quản lý Mỹ Sơn đang lưu giữ, bảo quản và phát huy giá trị 2 bảo vật là Đài thờ Mỹ Sơn A10 lưu giữ tại đền A10 Mỹ Sơn và tượng Ekhamukhalinga phát hiện tại tháp E Mỹ Sơn. Những năm qua, UBND tỉnh Quảng Nam đã chỉ đạo các cơ quan liên quan xây dựng, triển khai các phương án và thực hiện tốt công tác bảo vệ, bảo quản, phát huy giá trị của các bảo vật quốc gia này.

Đề nghị làm rõ các thông tin liên quan đến bức tượng

Như Văn Hóa đã phản ánh, ngày 27.9.2023, UBND tỉnh Quảng Nam đã có văn bản số 6579/UBND-KGVX gửi Bộ VHTTDL, Bộ Ngoại giao về việc hỗ trợ, tạo điều kiện cho tỉnh được tiếp nhận cổ vật bức tượng đồng nữ thần Durga sau khi hiện vật được đưa về Việt Nam để trưng bày tại Di sản văn hóa thế giới Khu đền tháp Mỹ Sơn, phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách.

Liên quan đến bức tượng đồng nữ thần Durga, ngày 9.10 vừa qua, Bộ VHTTDL cũng đã có văn bản số 4255/BVHTTDL-DSVH gửi UBND tỉnh Quảng Nam về việc tiếp nhận cổ vật bức tượng đồng nữ thần Durga. Theo đó, Bộ VHTTDL đánh giá cao tinh thần trách nhiệm của UBND tỉnh Quảng Nam trong việc đề xuất phối hợp thực hiện các phương án đưa cổ vật của Việt Nam, bị trộm cắp, buôn bán trái phép, từ nước ngoài về nước. Tuy nhiên, theo Bộ VHTTDL, việc để mất cắp và buôn bán trái phép cổ vật có giá trị trong di tích là việc đáng tiếc, thể hiện công tác quản lý di sản văn hóa còn chưa thực sự chặt chẽ.

Căn cứ các hướng dẫn của Công ước UNESCO 1970 về các biện pháp cấm buôn bán, xuất nhập khẩu và chuyển giao trái phép quyền sở hữu tài sản văn hóa, để có thông tin xác định rõ địa điểm, thời gian cổ vật bị đánh cắp, đào bới bất hợp pháp và buôn bán ra khỏi địa phương trong năm 2008 (như Công văn số 6579/UBND-KGVX đề cập), Bộ VHTTDL đề nghị UBND tỉnh Quảng Nam chỉ đạo các cơ quan chức năng cung cấp, làm rõ các thông tin liên quan đến việc bức tượng đồng nữ thần Durga bị đánh cắp tại địa phương. Cụ thể, yêu cầu UBND tỉnh Quảng Nam cung cấp thông tin liên quan đến việc trộm cắp cổ vật, đào bới trái phép như: Thời gian, địa điểm phát hiện cổ vật bị trộm cắp hoặc địa điểm đào bới, khảo cổ bất hợp pháp (kèm các tài liệu liên quan); Hình ảnh hiện trạng địa điểm khi phát hiện cổ vật bị trộm cắp, hoặc địa điểm phát hiện đào bới, khảo cổ bất hợp pháp; Thông tin khác liên quan đến sự việc (nếu có); Các biện pháp đã thực hiện nhằm tìm kiếm cổ vật này sau khi phát hiện bị trộm cắp hoặc đào bới trái phép (kèm hồ sơ các văn bản xử lý).

Cung cấp các thông tin liên quan đến tượng đồng nữ thần Durga như: Địa điểm của di tích và vị trí của bức tượng đồng trong di tích trước khi bị đánh cắp; Ảnh tư liệu về di tích và vị trí đặt tượng trong di tích kèm các hồ sơ, tài liệu khoa học liên quan chứng minh hiện vật thuộc sở hữu di tích đến bức tượng đồng nữ thần Durga đã được công bố trước khi bị đánh cắp; Miêu tả địa điểm di tích phát hiện mất trộm, khai quật trái phép và nội dung giá trị của bức tượng đồng nữ thần Durga trong hệ thống tượng liên quan trong không gian của di tích. Trên cơ sở những thông tin cụ thể được UBND tỉnh Quảng Nam cung cấp, Bộ VHTTDL sẽ xem xét, đề xuất phương án nơi tiếp nhận phù hợp bảo đảm giá trị cổ vật bức tượng đồng nữ thần Durga được bảo vệ và phát huy tốt nhất theo quy định của pháp luật về di sản văn hóa.

Trước đó, ngày 13.9.2023, tại London, Đại sứ Việt Nam tại Anh đã tiếp nhận bức tượng đồng nữ thần Durga 4 tay, có niên đại từ thế kỷ VII, với chiều dài khoảng 2m và nặng khoảng 250 kg từ gia đình của nhà buôn cổ vật người Anh Douglas Latchford. Bức tượng trên đã bị đánh cắp vào năm 2008 tại Khu di tích Mỹ Sơn. Đây được xem là hiện vật có giá trị lịch sử văn hóa, khoa học, ý nghĩa quan trọng trong công tác nghiên cứu văn hóa Chăm Pa của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á. 

KHÁNH CHI