Menu
  1. Chính trị
  2. Văn hóa
  3. Nghệ thuật
  4. Giải trí
  5. Du lịch
  6. Thể thao
  7. Gia đình
  8. Kinh tế
  9. Ẩm thực
  10. Đời sống
  11. Nhịp sống số
  12. Pháp luật
  13. Thế giới
29 Tháng Ba 2024

Chuyện về cái lư hương

Thứ Hai 25/10/2021 | 09:50 GMT+7

VHO- Hiện TP.HCM đang lấy ý kiến cho việc chỉnh trang khu vực Quảng trường Mê Linh nơi đặt bức tượng Đức Thánh Trần Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn được dựng từ năm 1967. Gắn với công trình này, đã có một chiếc lư hương bằng đồng để người dân bày tỏ lòng thành bằng hương khói. Cách đây vài năm (2019), vì lý do nào đó có phần khó hiểu, chiếc lư hương đó bị chuyển đi nơi khác khiến người dân không có chỗ để thắp nén nhang cầu Đức Thánh Trần phù hộ cho quốc thái dân an, bờ cõi vững vàng…

Quảng trường Mê Linh nơi đặt bức tượng Đức Thánh Trần Hưng Đạo Vương

 Sau mấy tháng vật vã với dịch bệnh, vào dịp giỗ Đức Thánh Trần năm nay, nỗi bức xúc đó được người dân bày tỏ bằng nhiều cách khác nhau… Với chủ trương chỉnh trang của thành phố, một câu hỏi đặt ra là chiếc lư hương vốn gắn với tượng Đức Thánh liệu có được đặt trở về chốn cũ hay không? Bạn đồng nghiệp của tôi ở thành phố hỏi ý kiến nên xin có đôi lời.

Tượng đài dựng lên để tưởng niệm các nhân vật hay sự kiện lịch sử đặt tại những không gian công cộng là loại hình nghệ thuật kiến trúc và tạo hình của người phương Tây (trực tiếp là người Pháp thời thuộc địa du nhập vào nước ta). Ở Hà Nội sớm nhất là bức tượng Tổng Trú sứ Bắc và Trung Kỳ Paul Bert đặt tại trung tâm thành phố, bên bờ Hồ Gươm (nay gần không gian đặt tượng Đức Lý Thái Tổ). Tiếp đó là nhiều tượng đài khác rải rác tại nhiều công viên, quảng trường của Hà Nội, Sài Gòn, Hải Phòng… Vì theo phong cách của người phương Tây nên tượng đài chỉ mang ý nghĩa tôn vinh những biểu tượng thời thuộc địa. Hình thức tưởng niệm là những cuộc tập trung đông người đặt hoa hay đọc diễn văn (theo kiểu Tây) nên không có lư hương.

Tuy nhiên chúng ta cũng sớm ghi nhận, ban đầu là sự bắt chước (hay cũng có thể gọi là sự tiếp thu) của một số người Việt Nam dựng tượng để tưởng niệm những giá trị của riêng mình theo quan niệm và tập quán của dân tộc mình. Tiêu biểu nhất là bức tượng Đức Lê Thái Tổ cũng dựng bên bờ Hồ Gươm, gần như đối mặt với tượng Paul Bert ở phía bên kia hồ. Thuở đó, phải có quyền lực nhất định mới làm được việc đó nên chủ trương dựng tượng này phải có những người như Tổng đốc Hoàng Cao Khải. Tượng được thiết kế hoàn toàn theo phong cách phương Tây. Nhân vật có thể khối nhỏ nhưng đặt trên đỉnh của một cây cột cao. Hơn thế, tượng đài lại dựng ngay kề một ngôi đền cổ và đương nhiên việc tưởng niệm nhân vật tôn vinh (một anh hùng cứu nước) không thể thiếu những nghi thức truyền thống, trong đó có việc thắp nhang, đôi dịp còn có cả tế lễ nên có đặt lư hương. Quanh sự việc này, dân gian cũng ghi nhận tấm lòng của những người chủ trương gìn giữ truyền thống thờ cúng tổ tiên, tôn vinh người có công với nước khi nhìn nhận bức tượng như ẩn ý: Vị Anh hùng dân tộc thời Lê đang chỉ lưỡi gươm không phải xuống lòng hồ để trả gươm báu cho Rùa Thần như sự tích mà chĩa mũi kiếm vào kẻ đô hộ phương Tây đang ngự trị… bên kia hồ.

Kể lể chuyện cũ như vậy là để thấy được sức sống của người Việt Nam chúng ta khi tiếp cận với một nền văn minh mới mẻ và trong bối cảnh bị đô hộ nhưng vẫn biết cách tiếp thu cái hay của thiên hạ mà vẫn giữ được cái bản sắc, tập quán riêng của mình một cách sinh động. Do vậy bên cạnh việc xóa bỏ những dấu tích của chế độ thực dân bằng việc hạ bệ những tượng của chế độ thuộc địa ngay từ thời Chính phủ Trần Trọng Kim mới lập, thì về sau này, trong hoàn cảnh chế độ thuộc địa đã bị xóa bỏ, mọi chính thể của người Việt Nam đều học hỏi cách dựng tượng đài vốn của người phương Tây để tôn vinh những giá trị bản địa và dân tộc theo cách thể hiện của mình. Vì thế mà những tượng đài, nhất là các công trình gắn với các nhân vật có công với dân tộc dưới chính thể nào cũng đều có đặt thêm một lư hương để người dân thể hiện được tâm thành theo tập quán. Đương nhiên, với những tượng đài tôn vinh người nước ngoài như Pasteur hay Lénine thì không hương khói nên cũng chẳng cần đặt lư hương…

Nói điều đó để thấy rằng, cái gì dân ta đã chọn, đã làm, đã có trải nghiệm thử thách thì nên tôn trọng và phát huy. Nhà nước càng không nên can thiệp thay đổi hay tước bỏ những tập quán tốt đẹp mà chỉ nên làm cho tốt hơn, đẹp hơn. Câu chuyện liên quan đến chiếc lư hương gắn với tượng Đức Trần Hưng Đạo tại TP.HCM cũng nên như vậy và càng nên như vậy… 

DƯƠNG TRUNG QUỐC

Print

Góc ảnh

Xem nhiều nhất

© BÁO VĂN HÓA ĐIỆN TỬ
Cơ quan chủ quản: Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch
Giấy phép Báo điện tử số: 422/GP-BTTTT cấp ngày 19.8.2016
Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa. Mọi hành động sử dụng nội dung đăng tải trên Báo điện tử Văn hóa tại địa chỉ www.baovanhoa.vn phải có sự đồng ý bằng văn bản của Báo điện tử Văn hóa.
Liên hệ quảng cáo: 024.8220036

Tổng Biên tập: NGUYỄN ANH VŨ

Phó tổng Biên tập: PHAN THANH NAM

Phó tổng Biên tập: NGUYỄN VĂN MƯỜI

Tòa soạn: Số 33 ngõ 294/2 Kim Mã, phường Kim Mã, quận Ba Đình,Hà Nội

Điện thoại: 024.38220036 - FAX: 024.38229302

Email: baovanhoa@fpt.vn

Close 2024 Bản quyền thuộc về Báo Văn hóa
Back To Top