Theo truyền thống, hàng năm cứ vào tháng 8 và 9 dương lịch, khi mùa màng đã thu hái xong, đồng bào Khơ Mú ở Than Uyên, tỉnh Lai Châu lại cùng nhau tổ chức Lễ hội Mừng cơm mới.
Mở màn cho phần Lễ là nghi lễ “Thỉnh mời tổ tiên” với lời khấn kể về quá trình khai khẩn và gieo trồng nương rẫy; nhắc nhở con cháu nhớ công ơn của tổ tiên đã phù hộ, giúp con cháu trông nom nương rẫy, cây trồng.
Theo quan niệm người Khơ Mú, trong một chu kỳ canh tác nông nghiệp, sau khi đã thu hoạch xong mùa màng, các gia đình dâng cúng lên tổ tiên những hạt nếp cốm mới và tham gia nhiều sinh hoạt cúng tế, vui chơi độc đáo. Mỗi gia đình tổ chức lễ mừng cơm mới trong một ngày, gia đình này nối tiếp gia đình kia, tạo nên một mùa lễ hội, đó là Lễ hội Mừng cơm mới.
Lễ hội Mừng cơm mới của đồng bào Khơ Mú gồm 2 phần, đó là phần lễ và phần hội. Để chuẩn bị cho phần lễ, ngoài cốm mới, người dân còn phải chuẩn bị nhiều lễ vật dâng cúng như: Rượu cần, rượu cất, một đôi gà trống hoa, xôi trắng, xôi đỏ, các loại rau cùng các sản vật khác như: cá, cua...
Sau phần lễ, phần hội diễn ra với nhiều trò chơi, điệu múa như: Vũ điệu "Hưn mạy", trò chơi thi uống rượu cần. Khi cơm đã no, rượu đã say, chiêng trống được mang ra, mọi người tay trong tay cùng đắm say trong điệu xòe.
Theo đồng bào Khơ Mú, Lễ hội Mừng cơm mới mang ý nghĩa linh thiêng, là dịp dâng lên tổ tiên cơm mới, món ăn truyền thống và cầu mong họ phù hộ cho các thành viên trong gia đình khỏe mạnh, cầu cho mùa màng bội thu. Đây còn là dịp để ông bà, cha mẹ dạy bảo con cháu biết quý trọng sức lao động, giúp gia đình, dòng họ đoàn kết, gắn bó với nhau hơn.
Nhiều năm qua, UBND huyện Than Uyên luôn chú trọng bảo tồn, giữ gìn bản sắc văn hóa các dân tộc trên địa bàn, trong đó có Lễ hội Mừng cơm mới.
Năm nay là năm thứ hai huyện Than Uyên tổ chức phục dựng Lễ hội này, thông qua đó, giới thiệu nét văn hóa độc đáo đến du khách gần xa, đồng thời nâng cao ý thức của người dân trong việc gìn giữ giá trị văn hóa của dân tộc mình gắn với phát triển du lịch tại địa phương.
QUỲNH VY; ảnh: NGUYỄN NGA