VHO- Ngày 19.4, tại Điện Long An- Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đã trưng bày nhiều sách cổ quý hiếm thời triều Nguyễn và giới thiệu tác phẩm Ngự chế minh văn cổ khí đồ của vua Minh Mạng.

Các đại biểu tham quan không gian trưng bày sách cổ triều Nguyễn

Từ năm 1923, khi thành lập Bảo tàng Khải Định, nhà vua đã ban dụ kêu gọi các cá nhân trong nước đóng góp cổ vật nhằm tạo nguồn hiện vật cho bảo tàng này. Truyền thống đó đã được tiếp tục khơi gợi và được sự ủng hộ của những người quan tâm bảo tồn di sản văn hóa trong khoảng 20 năm trở lại đây.

Tác phẩm Ngự chế minh văn cổ khí đồ của vua Minh Mạng mà ông Hoàng Việt Trung sưu tầm và hiến tặng. Đây được xem là bản gốc thứ 3 được biết đến, sau bản lưu ở Viện Hán Nôm và một bản ở thư viện tại Pháp.

Trong đợt trưng bày này, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế giới thiệu đến công chúng 11 cuốn sách cổ quý hiếm đã được ông Hoàng Việt Trung trao tặng vào năm 2021 và năm 2023 gồm: Ngự chế minh văn cổ khí đồ, Tự Đức thánh chế tự học giải nghĩa ca (Quyển 7), Tự Đức thánh chế thi tam tập (với các quyển tổng mục, quyển 1,2,3,4,8,9,10), Đại Nam thực lục chính biên đệ tứ kỷ (Quyển 69), Giao tự đại lễ, Nghi thức thuyết giới Bồ tát tại gia, Điền tô sai dư thuế lệ, Truyện thơ nôm Phan Trần, Chinh Phụ Ngâm cùng 01 tập sách ảnh đầu thế kỷ 20. Ngoài cuốn Nghi thức thuyết giới Bồ tát tại gia là bản photocopy, 10 cuốn sách còn lại đều là hiện vật gốc, rất có giá trị.

Cuốn sách Kỹ thuật của người An Nam từ những năm đầu 1900, do một Việt kiều Pháp tặng lại cho tỉnh Thừa Thiên Huế và Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế tiếp quản, lưu giữ.

Về tác phẩm Ngự chế minh văn cổ khí đồ của vua Minh Mạng được xem là sách cổ quý hiếm. Năm 1938, nhà vua đã cho đúc 33 món đồ đồng phỏng theo hình dáng đồ vật của các triều đại Thương, Chu, tới Hán, gọi là “bác cổ đồ”. Đến năm 1939, vua Minh Mạng đổi tên gọi là “cổ khí đồ”, và 33 món cổ khí được đúc này chủ yếu là các vật đựng như: đỉnh, lịch, đôn, quỹ, tôn, dữu, cô, hòa, giả, di, bôi và xa.

Những cuốn sách cổ của triều Nguyễn do ông Hoàng Việt Trung hiến tặng cho Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế vào năm 2021

Việc đúc 33 đồ cổ khí thể hiện hùng tâm của Minh Mạng muốn xây dựng Đại Nam thành một quốc gia cường thịnh, thái hòa như các triều đại thịnh trị trong lịch sử phong kiến. Sau đó, nhà vua đã cho Bộ Công vẽ các hình cổ khí, kèm theo là các bài minh văn của vua khắc trên từng cổ khí đó. Những bài minh văn cùng hình vẽ đã được tập hợp, san định lại, khắc trên mộc bản và in thành sách Ngự chế minh văn cổ khí đồ. Hiện nay, mộc bản cuốn sách này vẫn còn được lưu ở Trung tâm Lưu trữ quốc gia IV tại Đà Lạt. 

Tự Đức thánh chế thi tam tập là tác phẩm tập hợp các bài thơ do Hoàng đế Tự Đức sáng tác theo lối Cổ kim thể, với nội dung đa dạng như: vịnh cảnh vật, xướng họa với các  văn thần, bày tỏ nỗi niềm với tình cảnh đất nước, sự quan tâm đến nông vụ mùa màng, đời sống nhân dân...

Ngoài ra, Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế cũng trưng bày và giới thiệu đến cộng đồng và du khách nhiều sách cổ, công văn, sắc bằng thời Nguyễn do các cá nhân khác đã hiến tặng từ năm 2008 đến nay. Trong đó có sách Thánh chế thi lục tập tập hợp 39 bài thơ của vua Minh Mạng do ông bà Andue de Cuozet ở Marseille (Pháp) hiến tặng; cuốn Kỹ thuật của người An Nam do bà Bùi Cẩm Hà Lê Thái (Việt kiều Pháp) hiến tặng;  bộ sách Trung hoa từ điển (6 tập) và sách Tường đính Cổ văn bình chú do ông Trần Đức Anh Sơn hiến tặng; cùng nhiều sắc bằng, công văn, địa bạ dưới thời Nguyễn được các nhà sưu tầm hiến tặng …

Sách cổ Giao tự đại lễ là bản gốc chép tay của Bộ Lễ về không gian sắp đặt bàn án, bài vị, hào soạn lễ vật tại Viên Đàn và Phương Đàn trong lễ Tế Nam Giao triều Nguyễn.

Ông Nguyễn Phước Hải Trung, Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết: 11 cuốn sách cổ được hiến tặng là bộ sưu tập sách có giá trị trong kho tàng của Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế. Trong đó, cuốn Ngự chế minh văn cổ khí đồ dù tồn tại dưới dạng bản in, nhưng đây là cổ thư hiếm còn lưu trữ. Hiện nay có 2 bản được biết đến, một bản in lưu trữ ở thư viện tại Pháp và một bản lưu tại Viện Hán Nôm. Bản gốc sách in Ngự chế minh văn cổ khí đồ được hiến tặng cho Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế chính là bản thứ 3 được biết đến.

Bản gốc sách Đại Nam thực lục chính biên đệ tứ kỷ (Quyển 69)

Hay cuốn sách cổ Giao tự đại lễ cũng là bản gốc chép tay rất đẹp do Bộ Lễ thực hiện, nhằm xác định không gian sắp đặt bàn án, bài vị, hào soạn lễ vật tại Viên Đàn và Phương Đàn ở lễ Tế Nam Giao dưới triều Nguyễn.

Du khách quốc tế tham quan, tìm hiểu về những sách cổ triều Nguyễn đang trưng bày tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế.

Hoạt động trưng bày và giới thiệu sách cổ tại Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế là một trong những sự kiện của tỉnh Thừa Thiên Huế trong chuỗi các hoạt động nhân Ngày Sách và Văn hóa đọc Việt Nam lần thứ 2- năm 2023. Ông  Nguyễn Phước Hải Trung cũng bày tỏ hy vọng rằng, đợt trưng bày sách cổ hiến tặng và giới thiệu về tác phẩm Ngự chế minh văn cổ khí đồ sẽ tạo được hiệu ứng lan tỏa về văn hóa Huế liên quan đến câu chuyện sách vở của người xưa.

Bài, ảnh: SƠN THÙY