VHO- Hiện nay, cùng với xu thế đọc sách muốn nắm bắt giá trị cốt lõi nhanh nhất thì sách tinh gọn đang là một hình thức tiếp cận dễ dàng, thoải mái, thú vị và không gây cảm giác nhàm chán cho người đọc. Tuy nhiên, bản chất của sách tinh gọn chính là tác phẩm phái sinh nên rất cần thiết phải làm rõ vấn đề bản quyền tác giả giữa sách gốc và sách tinh gọn.

 Bộ sách tinh gọn của Alpha book

 Đó là những thông tin được các nhà xuất bản (NXB), công ty phát hành sách chia sẻ tại Hội nghị sơ kết đánh giá 1 năm triển khai nhiệm vụ phát triển thị trường sách tinh gọn, do Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ TT&TT) tổ chức.

Sách tinh gọn trong xu hướng chuyển đổi số

Phó Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành Nguyễn Ngọc Bảo cho rằng, ở Việt Nam, thị trường sách tóm tắt còn khá mới mẻ nhưng sau một năm triển khai, bước đầu thị trường kinh doanh sách đã xuất hiện những cuốn sách tinh gọn dưới dạng sách điện tử, sách nói với các chủ đề về kinh tế, tài chính, kỹ năng, khoa học công nghệ... đáp ứng nhu cầu nghe, đọc nhanh của bạn đọc trong thời đại số, đặc biệt là giới trẻ. Điều đó cũng tạo cảm hứng cho nhiều công ty, bạn trẻ có ý tưởng xây dựng nền tảng công nghệ, app để tiếp tục phát triển sách tinh gọn ở Việt Nam.

Đơn cử, Alpha Books là đơn vị đã triển khai làm sách tinh gọn từ 10 năm trước. Đến nay, đơn vị này có 700 đầu sách tinh gọn, trong đó phần lớn nội dung là các bản sách điện tử và sách nói với công ty liên kết; Voiz FM hiện có 50 tựa sách tinh gọn ở thể loại Kinh doanh và Kỹ năng. Những bản sách này được đăng tải miễn phí nhằm quảng bá cho nội dung gốc, tóm lược những bản sách nói 6-10 giờ xuống còn 20-45 phút; Fonos là công ty công nghệ đã liên kết với hơn 20 đơn vị xuất bản sách giấy và hiện giữ bản quyền làm sách tinh gọn hơn 400 đầu sách.

Nắm bắt nhu cầu thị trường và bắt nhịp xu hướng chuyển đổi số của đất nước Công ty cổ phần REAVOL đã ra đời, trở thành thư viện sách tóm tắt trực tuyến, nơi mọi người có thể vào tìm kiếm mọi loại nội dung và kiến thức cần có một cách nhanh nhất. Đại diện của REAVOL cho biết, REAVOL ra mắt từ tháng 5.2021 và tính đến tháng 2.2023, REAVOL đã có gần 7.000 cuốn sách được tóm tắt và đăng tải lên nền tảng, hơn 1 triệu người dùng đã tải và trải nghiệm ứng dụng REAVOL và tổng số lượng khách hàng kích hoạt gói trung bình năm khoảng hơn 500.000 người.

Theo bà Nguyễn Hoài Anh, Phó giám đốc Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, sách tinh gọn đem lại nhiều tiện ích cho độc giả, tiết kiệm thời gian mà vẫn cho độc giả biết về những nội dung, ý nghĩa cuốn sách truyền tải. Các sản phẩm sách chính trị dạng cẩm nang, tinh gọn của đơn vị đã nhận được những phản hồi tích cực.

Ông Đinh Quang Hoàng, giám đốc Waka cho biết, sau gần 1 năm triển khai, thị trường sách tinh gọn nói chung và số lượng người sử dụng sách tinh gọn trên nền tảng Waka nói riêng có những sự phát triển rõ rệt, cho thấy nhu cầu đọc và nghe sách tinh gọn của người dùng là hoàn toàn có. Chính những nội dung sách kỹ năng, quản trị, lãnh đạo trước đây được cho rằng khá kén người đọc và khó tóm tắt lại là những tựa sách được hưởng lợi từ sách tóm tắt - tinh gọn. Đây là những tựa sách có lượng người đọc đông đảo nhất.

Nỗi lo phát triển

Sách tinh gọn là một xu hướng tất yếu của ngành xuất bản, tạo ra sự phong phú cho thị trường sách Việt Nam. Với các lợi thế như ngắn gọn, cô đọng, dễ đọc, dễ tiếp thu, tiết kiệm thời gian cho bạn đọc, sẽ là hướng đi tiềm năng trong hoạt động xuất bản. Tuy nhiên để làm được việc này, ngoài rào cản lớn nhất là vấn đề bản quyền tác giả, sở hữu trí tuệ, những vấn đề liên quan đến cơ sở pháp lý khi triển khai, thì đội ngũ nhân lực làm sách tinh gọn cũng còn thiếu và gặp nhiều bất cập đòi hỏi sự quan tâm tháo gỡ của các Bộ, ngành, đặc biệt là sự phối hợp của các nhà xuất bản, đơn vị làm sách với tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả sách gốc…

Về vấn đề này, NXB Trẻ cũng đã nhiều lần chia sẻ, việc khai thác và thực hiện sách tinh gọn phải nhận được sự đồng ý của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả của tác phẩm gốc. Điều này nhằm tạo điều kiện để tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả hưởng những quyền lợi hợp pháp từ công sức sáng tạo của mình, kiểm soát và bảo vệ sự nguyên vẹn của tác phẩm, tránh những việc làm xâm hại đến nội dung của tác phẩm. Tuy nhiên, hiện vấn đề quyền tác giả của sách tinh gọn ở nước ta vẫn chưa có những quy định cụ thể. Do đó, để phát triển sách tinh gọn đúng hướng cần sớm có hệ thống cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ.

Ngoài những bất cập trên, theo Giám đốc của Waka, một vấn đề đối với việc phát triển sách tinh gọn ngày nay vẫn là “nỗi sợ tâm lý”. Trong quá trình tiếp cận xin phép được tóm tắt các nội dung, đa số đơn vị phát hành vẫn có nỗi lo việc này làm ảnh hưởng đến doanh số bán sách bản điện tử đầy đủ hoặc bán sách giấy. Và điều lo lắng hơn nữa là với giai đoạn đầu tư phát triển thị trường, thì đối với đơn vị phân phối điện tử như Waka, phát triển kho sách tóm tắt, tinh gọn số lượng lớn, doanh thu sẽ chưa thể bù được chi phí đầu tư. Đây sẽ còn là một bài toán đầu tư dài hạn.

Về định hướng phát triển sách tinh gọn, theo ông Nguyễn Ngọc Bảo, cần hoàn thiện thể chế, công tác quản lý nhằm thu hút được các nguồn lực để đầu tư phát triển loại hình sách này. Đồng thời, triển khai đồng bộ giải pháp ngăn chặn các trang vi phạm bản quyền; thành lập Trung tâm bản quyền trực thuộc Hội Xuất bản Việt Nam; phối hợp chặt chẽ giữa Trung tâm này và Hiệp hội quyền sao chép để bảo vệ bản quyền sách tinh gọn...

Cục trưởng Cục Xuất bản Nguyễn Nguyên cho rằng, cần sự hợp tác sâu, rộng giữa các NXB và các công ty công nghệ. Nguồn nhân lực làm sách tinh gọn cần được quan tâm, bởi những người làm sách tinh gọn tốt không phải những nhà văn, nhà báo mà là những người làm marketing - người thực sự hiểu độc giả cần gì. Ông Nguyễn Nguyên khẳng định, con đường phát triển của sách tinh gọn không thể thiếu công nghệ. 

THANH NGỌC