200 tư liệu linh vật Nghê Việt “ra mắt” công chúng Đà Nẵng

VH- Chiều 15.8, triển lãm tư liệu linh vật Nghê Việt chính thức khai mạc tại Bảo tàng Mỹ thuật Đà Nẵng, giới thiệu đến công chúng, du khách 200 tư liệu, hiện vật về linh vật Nghê Việt trong văn hóa Việt.

Thứ trưởng Đặng Thi Bích Liên đến dự và cắt băng khai mạc triển lãm tư liệu linh vật Nghê Việt tại Đà Nẵng chiều 15.8

Tham dự buổi khai mạc có Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đặng Thị Bích Liên; ông Dương Văn Quynh, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Trưởng Ban Tổ chức triển lãm; bà Trần Thị Thu Đông, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Phó Trưởng Ban Tổ chức triển lãm cùng 50 chủ cơ sở, kinh doanh đá mỹ nghệ địa bàn thành phố Đà Nẵng.
Triển lãm do Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, Bộ Bộ VHTTDL phối hợp với Sở VH&TT TP Đà Nẵng tổ chức, diễn ra từ ngày 15 - 30.8.
Ngay buổi khai mạc đầu tiên, đông đảo các nghệ nhân đến từ làng nghề đá mỹ nghệ Non Nước, các nhà điêu khắc, nghiên cứu văn hóa cùng công chúng đã đến xem và bày tỏ sự thích thú về nội dung và hình ảnh, tư liệu linh vật Nghê được trưng bày tại triển lãm. 
Dựa trên nguồn gốc, không gian tín ngưỡng, linh vật Nghê trong đời sống văn hóa Việt Nam, triển lãm đã trưng bày 200 tư liệu, hình ảnh với các nội dung theo các chủ đề rất rõ ràng, hấp dẫn, giúp công chúng có thể thưởng thức và tiếp cận một cách dễ dàng với biểu tượng linh vật Nghê. 
Theo đó, các nội dung trưng bày gồm: Nguồn gốc; Đặc điểm tạo hình; Phân loại linh vật Nghê Việt; Linh vật Nghê của Việt Nam so sánh với linh vật một số quốc gia; Nghê chốn chùa chiền; Nghê chốn cung vua, phủ chúa; Nghê chốn lăng tẩm, đền miếu; Nghê chốn đình làng và các hiện vật bảo tàng; Một số sản phẩm phiên bản tượng linh vật Nghê ở thế kỷ 17, Di tích Quốc gia đặc biệt  đền Vua Đinh Tiên Hoàng, Hoa Lư (Ninh Bình).
Phát biểu tại buổi khai mạc, Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên nhắc lại cách đây 4 năm, cũng vào thời điểm này, ngày 8.8.2014, Bộ VHTTDL đã ban hành Công văn số 2662 về việc không sử dụng biểu tượng, sản phẩm, linh vật không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam. Cùng với đó là những nỗ lực, đồng hành của từng địa phương, sự đồng thuận của toàn xã hội, đặc biệt là sự ủng hộ của giới truyền thông để tinh thần của văn bản này đi vào đời sống, lan tỏa và được xã hội quan tâm thực hiện. 
     Thời gian qua, bên cạnh việc tăng cường thanh tra, kiểm tra việc sử dụng biểu tượng, linh vật, đồ thờ trong các di tích theo Luật Di sản văn hóa thì công tác tuyên truyền cũng được Bộ VHTTDL đặc biệt chú trọng và triển khai bằng nhiều hình thức sáng tạo để không khô cứng, khó hiểu mà thật sự thiết thực, hấp dẫn. 

 Triển lãm thu hút sự tham gia của 50 chủ cơ sở, kinh doanh đá mỹ nghệ địa bàn thành phố Đà Nẵng.

Theo Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên, 4 năm qua, lãnh đạo Bộ VHTTDL thường xuyên chỉ đạo các đơn vị chức năng phối hợp với các Bộ, Ban, ngành của Trung ương, UBND, Sở VHTTDL, Sở VH&TT ở địa phương tổ chức hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người dân về giá trị di sản, đặc biệt là giá trị của linh vật Việt. Phối hợp cùng các địa phương đẩy mạnh công tác giáo dục, tuyên truyền, vận động các cơ sở thờ tự, cơ quan, công sở không sử dụng tượng, biểu tượng, linh vật không phù hợp với văn hóa Việt Nam. Các triển lãm ảnh và hiện vật, triển lãm tư liệu linh vật Nghê Việt như thế này là một cách để tuyên truyền và đã được công chúng, đặc biệt thế hệ trẻ đón nhận, giúp người xem nhận diện biểu tượng, linh vật Việt được rõ hơn. Hưởng ứng tinh thần Công văn số 2662, các nhà điêu khắc, nghệ nhân cũng đã nghiên cứu, chế tác biểu tượng, linh vật mang bản sắc văn hóa truyền thống Việt Nam. Hiện nay các sản phẩm linh vật Nghê Việt đã được cộng đồng ưa chuộng sử dụng.
    Làng nghề đá mỹ nghệ Non Nước (TP. Đà Nẵng) là một điểm đến thu hút khá đông du khách đến tham quan, thưởng thức và mua sắm các sản phẩm điêu khắc đá của các nghệ nhân làng đá. Đây là một trong những “lò” sản xuất sư tử đá, tỳ hưu, đèn đá… ngoại lai lớn nhất nước trước đây. Vào tháng 11.2014, Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên cùng đoàn công tác của Bộ VHTTDL cũng đã có chuyển đi khảo sát thực tế tại làng nghề này về việc triển khai tinh thần Công văn số 2662. 
Tại triển lãm tư liệu linh vật Nghê Việt khai mạc chiều ngày 15.8, nhiều nghệ nhân của làng đá mỹ nghệ Non Nước đã đến xem và bày tỏ sự quan tâm đặc biệt với các tư liệu được giới thiệu. 
    Ông Phùng Đình Anh, chủ cơ sở sản xuất đá mỹ nghệ (Ngũ Hành Sơn) cho biết: Nếu trước đây cơ sở chủ yếu sản xuất sư tử đá, tỳ hưu… ngoại lai thì nay các mặt hàng được sản xuất và cung ứng ra thị trường chủ yếu là linh vật thuần Việt. Khách hàng cũng dần quen và yêu cầu các sản phẩm này nhiều hơn. Theo ông Anh, tiếp cận các tư liệu và hiện vật trưng bày trong triển lãm, ông thật sự khâm phục về sự phong phú của linh vật Nghê trong văn hóa Việt, sự tài hoa của cha ông trong việc sáng tạo ra các tác phẩm linh vật Nghê phong phú, đa dạng, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam. Cũng từ những tư liệu này mà ông có thể nhận ra sự tương đồng và khác biệt của linh vật nghê Việt với linh vật của các quốc gia trong khu vực. 
Nhân dịp Triển lãm, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Đặng Thị Bích Liên cũng tặng sách Phác họa Nghê - Gã linh vật bên rìa (Nhìn từ đền Vua Đinh, Vua Lê) cho các nghệ nhân làng đá mỹ nghệ Non Nước. Đây sẽ là tài liệu tham khảo giúp các nghệ nhân điêu khắc nghiên cứu chế tác, sáng tạo các sản phẩm mang bản sắc văn hóa Việt Nam.

 Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên tặng sách  Phác họa Nghê - Gã linh vật bên rìa  cho các nghệ nhân làng đá mỹ nghệ Non Nước

 Nhiều nghệ nhân của làng nghề cũng cho biết, thời gian đầu mới chuyển qua sản xuất các sản phẩm biểu tượng linh vật Việt bản thân họ cũng rất bối rối, không hình dung hết. Chưa kể, khách hàng đặt hàng yêu cầu sản phẩm linh vật mang yếu tố ngoại lai thì họ khó lòng từ chối vì sợ mất lòng khách. Nhưng đến nay, nghệ nhân làng nghề cũng ý thức hơn về việc thuyết phục khách hàng, sáng tác các sản phẩm trưng bày trong di tích, nơi thờ tự, công sở mang yếu tố linh vật Việt sắc sảo, tinh tế để khách hàng ưng ý. Bên cạnh đó, phần lớn các khách hàng cũng đã phần nào hiểu hơn về vấn đề này, tâm lý “sính linh vật ngoại lai” cũng đã giảm hẳn. 
Tại triển lãm lần này, ngoài 200 tư liệu hình ảnh, bản vẽ giới thiệu về linh vật nghê được sưu tầm từ các di tích, hiện vật bảo tàng còn trưng bày một số tư liệu ảnh, hình vẽ về các linh vật của Trung Hoa, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ để so sánh. Các nội dung được chú giải chi tiết, khoa học về nguồn gốc, ý nghĩa, mục đích sử dụng, so sánh linh vật cùng loại ở một số quốc gia trong khu vực. Đây là những tư liệu đã được TS. Trần Hậu Yên Thế nghiên cứu, công bố năm 2017. Đồng thời trưng bày một số sản phẩm thủ công mỹ nghệ tượng linh vật nghê do Công ty TNHH Vạn Bảo Ngọc, một doanh nghiệp tại Ninh Bình đang lấy mục tiêu sản xuất linh vật Việt làm định hướng sản xuất.

 Các nghệ nhân chăm chú xem sách do Thứ trưởng tặng

Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên cũng nhấn mạnh: Triển lãm tư liệu linh vật Nghê Việt tại Đà Nẵng hôm nay là một kênh thông tin để các nghệ nhân điêu khắc đá, công chúng TP. Đà Nẵng tiếp xúc với các tác phẩm thủ công truyền thống của Việt Nam. Qua các tư liệu hình ảnh, bản vẽ, chú giải về nguồn gốc, đặc điểm của các linh vật Nghê bày trong Triển lãm này, hy vọng công chúng, đặc biệt nghệ nhân điêu khắc làng đá Non Nước sẽ tham khảo để tạo ra các sản phẩm tượng linh vật Việt mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam.
Đồng thời, Thứ trưởng cũng đề nghị Ban Tổ chức thực hiện một số nhiệm vụ sau để công tác tuyên truyền, quảng bá biểu tượng, linh vật Việt, đặc biệt là linh vật Nghê Việt được hiệu quả. Theo đó, tăng cường tuyên truyền để đông đảo người dân cũng như du khách đến tham quan triển lãm.  Sau khi kết thúc sẽ tổ chức đánh giá, tổng kết công tác trưng bày, tuyên truyền của triển lãm này, rút kinh nghiệm để tiếp tục phối hợp với các đơn vị của Bộ VHTTDL, các Sở VHTTDL các tỉnh, thành tổ chức trưng bày triển lãm tại các địa phương khác. 

 Thứ trưởng Đặng Thị Bích Liên cùng khán giả tìm hiểu các tư liệu trưng bày về linh vật Nghê Việt

Đặc biệt nhấn mạnh, thời gian tới đây, bằng các hình thức tuyên truyền khác nhau, Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm cùng với các cơ quan, đơn vị, đặc biệt là truyền thông cần tiếp tục quảng bá mạnh mẽ hình ảnh biểu tượng linh vật Nghê Việt tới bạn bè quốc tế, vì đây là giá trị bản sắc văn hóa của người Việt Nam.
Được biết, thời gian qua Bộ VHTTDL cũng đã tổ chức nhiều triển lãm về chủ đề linh vật Việt, như Triển lãm hiện vật Sư tử và Nghê do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Nam Định phối hợp tổ chức tại nhiều địa phương (2014 - 2015);  Triển lãm hiện vật Linh vật Việt Nam do Bảo tàng Lịch sử Quốc gia tổ chức (2015); triển lãm ảnh và hiện vật Linh vật Việt do Bảo tàng Hà Nội tổ chức (2016).

 Đông đảo khán giả đến xem triển lãm ngay từ buổi khai mạc chiều 15.8

Điểm đặc biệt tại lần triển lãm ở Đà Nẵng này chính là triển lãm chuyên đề đầu tiên về linh vật Nghê Việt với các nội dung trưng bày rõ ràng, sử dụng nhiều phương pháp thể hiện như ảnh, hình vẽ nét, vẽ phác về linh vật nghê nhằm giúp người xem thấy được các góc độ của loại linh vật này. 
Ông Nguyễn Văn Bảy, một doanh nghiệp chuyên sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ, các mặt hàng trang trí nhà cửa, công sở, đình thờ từ gỗ tại làng mộc Kim Bồng (Hội An, Quảng Nam) cho biết khi nghe thông tin về triển lãm này ông và nhiều bạn bè cùng làm trong nghề gỗ đã tìm đến để xem. Cách trưng bày, diễn giải của triển lãm này giúp ông hiểu thêm về  đặc điểm, đặc trưng của linh vật Nghê Việt, từ đó sẽ tham khảo, tìm hiểu để áp dụng trong việc chế tác các sản phẩm theo yêu cầu của khách hàng. 

Ngọc Hà-K.Chi