VHO - Cận sát Tết cổ truyền của dân tộc, làng nghề đúc đồng Phú Lộc, xã Diên Thủy, thị trấn Diên Khánh (Khánh Hòa) lại hối hả “đỏ lửa” cho ra những sản phẩm tinh xảo phục vụ thị trường Tết. Năm nay, mặc dù còn khó khăn nhưng lượng người đặt hàng và tiêu thụ sản phẩm đồng không giảm.

Đỏ lửa đúc đồng ngày cận Tết

 Chúng tôi tới làng nghề đúc đồng những ngày cận Tết bên cạnh bờ sông Cái thơ mộng. Theo các vị cao niên, làng nghề đúc đồng Phú Lộc đã có từ xa xưa, hơn một trăm năm trước người dân ở thôn Phú Lộc Tây đã gắn bó với nghề này. Làng nghề này hiện có hơn 100 hộ dân theo nghề đúc đồng. Sản phẩm làng nghề như: Lư hương, dàn đèn, mâm đồng… được khách hàng khắp nơi trong cả nước đặt mua.

Anh Biền Ngọc Triều 55 tuổi, đời thứ 5 của dòng họ Biền chuyên đúc đồng cho biết, sản phẩm làng nghề khá đa dạng gồm khay đồng, mâm đồng, chum đồng, cho đến các loại dàn đèn đồng... Cuối năm là thời điểm các sản phẩm đúc đồng được tiêu thụ nhiều nên không khí làm việc tại làng đúc đồng rất gấp gáp, hối hả. Người từ các địa phương kéo nhau đến đặt mua các loại lư hương, dàn đèn đồng để trưng lên bàn thờ. Những sản phẩm có giá khác nhau tùy thuộc vào kích thước, hoa văn. Loại ít tiền cũng cỡ 1 triệu đồng/bộ, loại lớn hơn khoảng 10 triệu đồng/bộ, trừ chi phí năm nào gia đình anh Triều cũng thu về trên 100 triệu. “Trải qua thăng trầm, đến nay làng nghề còn khoảng 10 lò nấu đồng cùng với hơn 100 hộ theo nghiệp đúc. Đây là làng nghề nổi tiếng nhận được sắc phong của vua Tự Đức, chuyên đúc những đồ đồng tinh xảo như lư hương, chân đèn, các đồ thờ tự”, anh Triều nói.

Trong khi đó ông Nguyễn Thanh Nhàn, một người thợ lành nghề chia sẻ, ngày bình thường trong năm các nghệ nhân làm “lai rai”, còn vào vụ Tết mới là chính. Đợt này làng nghề thường đỏ lửa xuyên đêm để kịp cung cấp cho khách hàng. Theo ông Nhàn, với một lò nấu đồng nguyên liệu mỗi đêm cần hơn 100 lít dầu để hoạt động, thường dùng loại dầu nhớt thải để tiết kiệm chi phí. Dầu được đổ vào thùng lớn, dẫn qua các đường ống chảy vào trước ống thổi, được thổi trực tiếp vào lò nung. Đồng phôi được đổ vào lò nung ở nhiệt độ hơn 1.000 độ C xuyên suốt 10 - 12 tiếng. Người thợ liên tục đổ thêm đồng vào lò và vớt bỏ tạp chất để có được mẻ đồng nguyên chất. “Công việc đúc đồng yêu cầu sự tỉ mỉ và cẩn trọng, vì phải tiếp xúc với nhiệt độ cao, hiện cũng hiếm người trẻ theo nghề do cực nhọc”, anh Trần Minh Lâm, thợ đúc đồng cho biết. Phần đồng phôi là phế liệu thu mua từ các vựa ve chai, giá phế liệu đồng dao động từ 100-150 nghìn/kg. Các loại phế liệu đồng được thải ra từ những cơ sở sửa chữa động cơ điện. Thường sau khi đúc thành sản phẩm, khối lượng hao hụt đi 20%. Theo các thợ đúc đồng, phần khuôn đúc là công đoạn quan trọng nhất, ảnh hưởng đến chất lượng và độ tinh xảo của sản phẩm.

Những sản phẩm tinh xảo qua bàn tay nghệ nhân

Khuôn đúc đồng được làm bằng đất sét dẻo, được tạo các họa tiết sẵn trên khuôn, đòi hỏi sự khéo léo để tạo ra bề mặt khuôn phải mịn, không tì vết. Khuôn sau đó được đưa vào lò nung, cần kiểm soát được ngọn lửa đều để khuôn không bị “sống” hoặc quá lửa. Sau khi có khuôn, người thợ sẽ rót đồng vào khuôn không ngừng tay để sản phẩm không có tì vết hoặc những đường chắp nối. Mỗi mẻ đồng có thể đúc được khoảng 80-100 sản phẩm chân đèn. Ông Trần Thắng, 69 tuổi, có hơn 45 năm kinh nghiệm gia công đồng cho hay, để hoàn thiện một bộ sản phẩm đồng tốn khoảng 1 ngày công. Bình thường, ông làm mỗi ngày 6 tiếng vì lý do sức khỏe, nhưng giáp Tết nhiều ngày phải làm đến đêm mới kịp đơn hàng. Một bộ sản phẩm đồ thờ cúng đầy đủ bao gồm hai chân đèn, lư đồng cắm nhang, hai ly đài nước và quả bồng. “Tùy theo chất lượng và độ tinh xảo, mỗi bộ sản phẩm dao động từ 4 - 5 triệu đồng. Khách hàng có thể đặt thêm bình hoa, chân hạc, các mặt hàng trang trí khác cũng được đáp ứng”, ông Thắng thông tin.

Sản phẩm của làng nghề đúc đồng Phú Lộc không những tiêu thụ trong tỉnh mà còn cung cấp các tỉnh, thành khác trên cả nước, trong đó tập trung ở Thừa Thiên Huế, Đà Nẵng, Phú Yên, Ninh Thuận, Bình Thuận, TP.HCM..., ngoài ra còn được xuất khẩu ra nước ngoài. Hiện trên thị trường có nhiều mẫu mã đẹp và giá rẻ hơn, khiến làng nghề cũng phải cạnh tranh để tiêu thụ sản phẩm, làng nghề dần được mở rộng thành hợp tác xã chuyên sản xuất các sản phẩm đúc bằng đồng. Ông Nguyễn Văn Nhường, Giám đốc HTX Đúc đồng Phú Lộc cho biết, làng nghề phải nâng cao chất lượng cũng như mẫu mã sản phẩm để đáp ứng được nhu cầu của thị trường. Qua thời gian, khách hàng đã ưa chuộng các sản phẩm của làng nghề, thúc đẩy tiêu thụ, nâng cao giá trị sản phẩm.

XUÂN HƯỚNG