VHO- Với động tác múa và âm nhạc đơn giản, dễ thực hành nên nghệ thuật múa dân gian Tắc Xình luôn tồn tại, hiện hữu trong đời sống, được cộng đồng người Sán Chay ở huyện Phú Lương lưu giữ đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu, đặc sắc.

Trình diễn múa Tắc Xình trong lễ hội cầu mùa của dân tộc Sán Chay tại sân đình Đồng Tâm, xã Tức Tranh

Dân tộc Sán Chay ở Phú Lương(Thái Nguyên) có truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời với nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể chứa đựng nền văn hoá  tộc người độc đáo và giàu bản sắc.

Múa Tắc Xình là nét văn hóa hấp dẫn gắn với lễ hội cầu mùa của người Sán Chay ở Phú Lương. Cứ mỗi độ Xuân về, khi các dân tộc tưng bừng mở hội cũng là lúc người Sán Chay bước vào lễ hội cầu mùa. Điệu nhảy Tắc Xình trong lễ hội cầu mùa có ý nghĩa cầu thời tiết thuận lợi, muôn loài sinh sôi, ngô lúa được mùa, bản làng bình yên, hạnh phúc. Với các đạo cụ đơn giản chỉ là những ống tre, vầu, nứa, người dân đã tạo nên âm nhạc cho điệu múa với giai điệu rất vui nhộn và ai cũng có thể tham gia. Đó cũng là vũ điệu thể hiện đạo lý tưởng nhớ tổ tiên, là cầu nối tâm linh giữa đất trời và lòng người, thắp lên niềm tin, khát vọng chinh phục thiên nhiên hướng tới cuộc sống tốt đẹp.

Trải qua thăng trầm của thời gian, múa Tắc Xình vẫn giữ nguyên được nét độc đáo và đậm bản sắc dân tộc của người Sán Chay. Với động tác múa và âm nhạc đơn giản, dễ thực hành nên nghệ thuật múa dân gian Tắc Xình luôn tồn tại, hiện hữu trong đời sống, được cộng đồng người Sán Chay ở huyện Phú Lương lưu giữ truyền dạy đã trở thành di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu, đặc sắc.

Với nét độc đáo mang đậm bản sắc dân tộc, năm 2014, Bộ VHTTDL đã công nhận múa Tắc Xình của người Sán Chay là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Cũng như các di sản văn hóa truyền thống của nhiều dân tộc khác, múa Tắc Xình dân tộc Sán Chay hiện đang có nguy cơ mai một, biến đổi. Cùng với đó những nghệ nhân- chủ thể văn hóa lưu giữ các điệu múa dân gian Tắc Xình ngày càng ít dần đã làm cho việc phổ biến, trao truyền cho lớp  trẻ thế hệ kế thừa di sản gặp nhiều khó khăn.

Do đó, để nghệ thuật múa Tắc Xình và các di sản văn hóa khác của dân tộc Sán Chay tiếp tục phát triển các cấp, ngành của tỉnh Thái Nguyên và cộng đồng các dân tộc cần chung tay để bảo tồn và phát huy trong đời sống, từng bước tạo thành sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách khi đến với Phú Lương. 

Các nghệ nhân, học viên tham gia chương trình xây dựng mô hình bảo tồn, phát huy múa Tắc Xình, dân tộc Sán Chay, xã Tức Tranh

Để bảo vệ và phát huy giá trị di sản nghệ thuật múa Tắc Xình, mới đây Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam phối hợp với Phòng Văn hóa và Thông tin huyện Phú Lương tổ chức xây dựng mô hình phát huy văn hoá phi vật thể múa Tắc Xình trong Lễ hội cầu mùa của dân tộc Sán Chay. Đây là hoạt động nhằm thực hiện hiệu quả Dự án 6 về “Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch” trên địa bàn Thái Nguyên hướng tới mục tiêu đưa các giá trị văn hóa truyền thống gắn liền với cuộc sống đương đại.

Tham gia lớp trao truyền có 5 nghệ nhân, người am hiểu nghệ thuật dân gian truyền thống dân tộc Sán Chay, các điệu múa Tắc Xình và 50 học viên là người Sán Chay đang sinh sống tại xã Tức Tranh, học sinh trường THCS và THPT Tức Tranh. Trong đó, học viên cao tuổi nhất trên 50 tuổi và học viên nhỏ tuổi nhất là 10 tuổi.

Các học viên được các nghệ nhân, người am hiểu nghệ thuật dân gian truyền thống dân tộc Sán Chay truyền dạy, hướng dẫn thực hành điệu múa Tắc Xình truyền thống, tìm hiểu về lịch sử ra đời, nội dung và ý nghĩa cũng như hình thức biểu diễn các điệu múa Tắc Xình truyền thống của dân tộc Sán Chay, đồng thời lan tỏa các giá trị tốt đẹp này trong cộng đồng. Hầu hết các học viên tham gia đều thuộc và trình diễn điệu múa Tắc Xình với niềm tự hào về di sản văn hóa độc đáo của dân tộc mình. 

Trao tặng hỗ trợ trang phục, đạo cụ xây dựng mô hình bảo tồn, phát huy điệu múa Tắc Xình của dân tộc Sán Chay 

Dịp này, Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam còn nghiên cứu, chụp ảnh, ghi hình, dựng phim tư liệu về các điệu múa Tắc Xình của dân tộc Sán Chay ở xã Tức Tranh để phục vụ cho việc tuyên truyền, quảng bá di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Sán Chay tại Bảo tàng Văn hoá các dân tộc Việt Nam. Ban tổ chức cũng trao tặng, hỗ trợ 30 bộ trang phục dân tộc Sán Chay và bộ nhạc cụ gồm trống, sập xeng và chuông cho xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh để phục vụ cho hoạt động trình diễn, giao lưu văn hóa, góp phần bảo tồn, phát huy và lan tỏa các giá trị di sản văn hóa phi vật thể trong cộng đồng dân tộc Sán Chay.

Việc xây dựng mô hình bảo tồn, phát huy điệu múa Tắc Xình của dân tộc Sán Chay ở xã Tức Tranh góp phần phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư của nhà nước, xã hội và cộng đồng trong công tác bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Đồng thời, nâng cao nhận thức của cộng đồng, phát huy vai trò chủ thể văn hóa của các nghệ nhân trong việc phổ biến trao truyền cho thế hệ trẻ. Tạo điều kiện để đồng bào các dân tộc giao lưu, thắt chặt tình đoàn kết, nêu cao tinh thần trách nhiệm bảo vệ di sản văn hóa dân tộc.

VY OANH; ảnh T.TRANG