VHO- UBND tỉnh Quảng Nam vừa có công văn số 7503/UBND-KGVX gửi Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ VHTTDL và Ban Tôn giáo Chính phủ xin ý kiến về tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia “Nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Phật giáo Phật viện Đồng Dương”.

  Đoàn chuyên gia Ấn Độ cùng cán bộ Trung tâm QLDT&DT Quảng Nam khảo sát lần 2 Phật viện Đồng Dương 

Theo UBND tỉnh Quảng Nam, Phật viện Đồng Dương (xã Bình Định Bắc, huyện Thăng Bình) được hình thành và phát triển vào khoảng thế kỷ IX-X. Đầu thế kỷ XX, những cuộc khai quật khảo cổ học của các học giả người Pháp đã phát hiện cả một quần thể kiến trúc Phật giáo lớn vào loại bậc nhất, độc đáo nhất khu vực Đông Nam Á. Năm 2016, di tích Phật viện Đồng Dương được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt. Bên cạnh đó, nhiều hiện vật liên quan của di tích Phật viện Đồng Dương được công nhận là bảo vật quốc gia, đã khẳng định giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật của di tích này trong dòng chảy lịch sử dân tộc. Tuy nhiên, sau những đợt khai quật, nghiên cứu của các học giả Pháp đầu thế kỷ XX, đến nay chưa có công trình nghiên cứu thực sự đầy đủ, quy mô và tổng thể về di tích Phật viện Đồng Dương.
“Trên cơ sở đề xuất của Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam về việc phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Phật giáo Phật viện Đồng Dương, UBND tỉnh Quảng Nam nhận thấy việc tổ chức hội thảo với quy mô cấp quốc gia là cần thiết nhằm hệ thống hóa tư liệu và đánh giá một cách toàn diện, tổng thể giá trị di tích, làm cơ sở khoa học để định hướng, đề xuất các giải pháp phù hợp cho công tác bảo tồn và phát huy giá trị. Đồng thời, trên cơ sở kết quả hội thảo sẽ đề nghị Giáo hội Phật giáo Việt Nam cùng tỉnh Quảng Nam vận động các doanh nghiệp, các nhà đầu tư trong việc thực hiện dự án phục dựng, bảo tồn di tích quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương”, trích nội dung công văn. 
Cuối năm 2022, UBND tỉnh Quảng Nam đã có quyết định số 3490 phê duyệt chủ trương đầu tư dự án Bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích quốc gia đặc biệt Phật viện Đồng Dương. Tổng mức đầu tư dự án 5,16 tỉ đồng từ nguồn ngân sách tỉnh, thực hiện từ năm 2024-2025, mục tiêu xác định vùng quy hoạch, khu vực quản lý và cung cấp các tư liệu khoa học thực tế để làm cơ sở định hướng cho việc lập quy hoạch bảo tồn, phát huy giá trị di tích. Chính phủ Ấn Độ cũng cam kết hỗ trợ thực hiện công tác bảo tồn, trùng tu Phật viện Đồng Dương. Tháng 4.2023, đoàn chuyên gia Ấn Độ cùng Trung tâm Quản lý di tích và danh thắng Quảng Nam đã đi khảo sát lần 2 tại Phật viện Đồng Dương để có thêm thông tin chuẩn bị phương án, kế hoạch trùng tu, bảo tồn sắp tới.
Thời gian qua, UBND tỉnh Quảng Nam cũng đã tổ chức hội thảo, mời các nhà quản lý, các nhà khoa học nhập cuộc tìm kiếm các giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt này. Đã đầu tư khai quật một số khu vực cũng như chống đỡ khẩn cấp lần 2 cổng tháp Sáng. Đồng thời giao các cơ quan liên quan tiến hành lập đề án quy hoạch khảo cổ, bảo tồn tôn tạo di tích. Sưu tầm và hệ thống hóa các tư liệu có liên quan đến di tích, vừa giúp cho việc tu bổ tôn tạo được tiến hành với nhiều chứng cứ khoa học, vừa phục vụ cho nhu cầu nghiên cứu và công tác quản lý. Khi có đủ điều kiện thì làm hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận di tích Phật viện Đồng Dương là Di sản văn hóa thế giới.
Liên quan đến di tích quốc gia đặc biệt này, Văn Hóa cũng đã có nhiều bài viết phản ánh về tình trạng xuống cấp và việc cần nhanh chóng tìm kiếm giải pháp, ứng xử thích hợp để bảo tồn và phát huy giá trị di tích này. Mới đây cũng đã có các bài viết phản ánh về việc chuyển giao hiện vật con ốc và hoa sen của Bảo vật quốc gia tượng Bồ tát Tara (Laskmindra - Lokesvara) bằng đồng, được người dân phát hiện dưới lòng đất tại di tích Phật viện Đồng Dương vào năm 1978 và hiện đang lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm, Đà Nẵng. Sau thời điểm phát hiện tượng Bồ tát Tara, cũng trong năm 1978, người dân đã phát hiện thêm 2 chi tiết là con ốc và hoa sen - hiện vật cầm ở hai tay pho tượng (pháp khí) và đã bàn giao 2 chi tiết trên cho Bảo tàng tỉnh Quảng Nam tạm thời lưu giữ từ năm 2019 đến nay. 
Mới đây nhất, ngày 26.9, UBND tỉnh Quảng Nam đã có Quyết định số 2027 đồng ý chuyển giao 2 chi tiết liên quan của Bảo vật quốc gia tượng Bồ tát Tara tại Bảo tàng tỉnh Quảng Nam cho Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng. 

 KHÁNH CHI