Độc đáo nghi lễ rước nước trong Lễ hội đền Tam Giang

VHO - Đền Tam Giang tọa lạc tại vùng đất ngã ba Hạc - nơi hợp lưu của ba dòng sông: Sông Thao - sông Đà - sông Lô thuộc phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Đền Tam Giang nằm trong cụm di tích lịch sử văn hóa đền Tam Giang và chùa Đại Bi.

Nghi lễ rước nước Bạch Hạc

Lễ hội đền Tam Giang được công nhận Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia năm 2019. Cũng như rất nhiều lễ hội truyền thống khác, Lễ hội đền Tam Giang có xuất xứ từ hội làng, gắn với tín ngưỡng thờ Thần hoàng làng Thổ Lệnh, anh hùng dân tộc Chiêu Văn Vương Trần Nhật Duật và Thánh Mẫu Quách A Nương là những người có nhiều công lao đóng góp cho dân tộc và nhân dân vùng Bạch Hạc xưa.

Để tưởng nhớ đến công lao của các vị thần chủ, những người có công với đất nước, với dân tộc, hằng năm nhân dân phường Bạch Hạc tổ chức 3 kỳ tiệc lệ được tổ chức tại đền Tam Giang và khu vực phụ cận.

Phần lễ với các nghi thức rước, tế, lễ được tổ chức trang trọng theo truyền thống; phần hội có các trò chơi dân gian truyền thống như: Thi bơi trải, cờ người, thi nấu ăn, kéo co, đẩy gậy...

Chủ tế là người thực hiện nghi lễ lấy nước đầu tiên, tiếp theo là những người trong đội tế

Đặc biệt nhất là nghi lễ rước nước Bạch Hạc, thường được tổ chức 2 kỳ trong năm. Kỳ thứ nhất là nghi lễ được tổ chức để mở đầu Lễ hội Bạch Hạc (được tổ chức đúng vào dịp Giỗ Tổ Hùng Vương - Lễ hội Đền Hùng hằng năm tại Phú Thọ), thường diễn ra vào lúc 12 giờ đêm ngày 8 tháng 3 âm lịch, đây là khoảng thời gian giao hòa của trời đất để bước sang một chu kỳ mới, gắn với chu kỳ sản xuất của cư dân nông nghiệp.

Kỳ thứ hai được tổ chức vào lễ tiệc Quan Thanh, kỷ niệm ngày thánh hóa, 25 tháng Chín âm lịch. Nghi lễ dù được tổ chức vào dịp nào cũng đều được thực hiện trang trọng, linh thiêng, thể hiện nét riêng có của vùng Bạch Hạc nói riêng, vùng Đất Tổ nói chung.

Đoàn tham gia lễ rước nước gồm cụ tiên chỉ, các bô lão, đội tế và đại diện các ban ngành, đoàn thể chính quyền phường Bạch Hạc trong trang phục chỉnh tề theo nghi lễ truyền thống.

Đoàn rước bắt đầu từ bến sông bên trái của đền Tam Giang chạy ngược dòng sông Lô về hướng cầu Việt Trì, qua đền thờ Nữ tướng Quách A Nương rồi quay ngược lại xuôi về ngã ba Hạc. Sau khi đoàn thuyền đi đến ngã ba Hạc, họ dừng thuyền, thả neo để đoàn rước làm lễ xin phép thần linh được lấy nước về cúng thánh.

Nghi lễ rước nước Bạch Hạc được tổ chức tại đền Tam Giang

Chủ tế là người thực hiện nghi lễ lấy nước đầu tiên, tiếp theo là những người trong đội tế lần lượt lấy gáo múc nước đổ vào trong chóe, đến khi đầy thì đóng nắp lại. Sau khi nghi lễ kết thúc, đoàn người rước chóe nước thiêng về đặt tại đền để làm lễ tế.

Trong lễ hội, rước nước là tục lệ cổ xưa, một nghi lễ linh thiêng, thể hiện hồn cốt, nét văn hóa đặc trưng riêng của vùng đất Tổ. Rước nước ngoài mục đích lấy nước về thắp hương thờ cúng các vị thần linh, còn thể hiện ước nguyện của con người về sự sinh sôi nảy nở của vạn vật thiên nhiên và con người.

Những năm gần đây, lễ hội Bạch Hạc tại đền Tam Giang được chính quyền và nhân dân địa phương nghiên cứu, phục dựng tổ chức trở lại theo nghi thức truyền thống.

Năm 2022, Trung tâm Thông tin xúc tiến du lịch Phú Thọ chủ trì dự án xây dựng sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa tâm linh “Nghi lễ rước nước Bạch Hạc, đền Tam Giang, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ”. Dự án nhằm mục tiêu bảo tồn, phát huy di sản văn hóa tâm linh, độc đáo vùng đất Tổ, đáp ứng nhu cầu trải nghiệm của khách du lịch.

Sản phẩm trải nghiệm “Nghi lễ rước nước Bạch Hạc, đền Tam Giang, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ” cũng góp phần phục vụ phát triển du lịch của tỉnh Phú Thọ, xây dựng thành phố Việt Trì trở thành thành phố lễ hội về với cội nguồn dân tộc.

Đoàn rước bắt đầu từ bến sông bên trái của đền Tam Giang sau đó chạy về ngã 3 của sông Lô, sông Đà, sông Thao

Mới đây phường Bạch Hạc được Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ ký quyết định công nhận Điểm du lịch văn hóa cộng đồng Bạch Hạc, phường Bạch Hạc, thành phố Việt Trì.

Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển du lịch đầy tiềm năng của vùng đất ngã ba Hạc; góp phần đa dạng hóa các loại hình du lịch, sản phẩm du lịch dịch vụ, hình thành điểm thăm quan du lịch hoàn thiện đáp ứng các yêu cầu phục vụ và hấp dẫn khách tham quan; kéo dài thời gian của khách du lịch, tăng mức chi tiêu của khách khi đến với thành phố Việt Trì.

Bài, ảnh: HUYỀN NGÔ