Độc đáo dàn rối điện của ông Thân

VHO- Bằng niềm đam mê với nghệ thuật múa rối, hơn 30 năm qua, lão nông Hồ Văn Thân ở xứ đạo Xuân An, phường Quỳnh Xuân, thị xã Hoàng Mai (Nghệ An) vẫn miệt mài sáng tạo và “biến” những món đồ mua từ các cửa hàng phế liệu thành những con rối điện độc đáo.

 Một số tác phẩm rối điện của ông Hồ Văn Thân

Gặp ông Thân (63 tuổi) khi ông đang cặm cụi lau chùi những con rối điện đủ màu sắc, hình dáng để chuẩn bị phục vụ biểu diễn cho các em thiếu nhi địa phương nhân dịp Trung thu.

Ông Thân kể: Từ nhỏ, mỗi khi được dẫn đi xem múa rối, ông đã có sự yêu thích đặc biệt đối với môn nghệ thuật này. Niềm đam mê ấy cứ lớn dần, khi thành thạo các ngón nghề điều khiển con rối, 15 tuổi ông được nhận vào đoàn múa rối nước Đồng Quê của địa phương. Hồi ấy, luyện tập rất khó khăn, đi biểu diễn, mỗi con rối do một người điều khiển, rất cồng kềnh. Sau ít năm, vì nhiều lý do, đoàn rối tan rã, nhưng ông vẫn đau đáu với những con rối. Hằng ngày, ông lấy những chú rối còn giữ lại được đem ra ngắm nghía cho thỏa lòng nhớ mong. Tuy nhiên, một mình ông không thể điều khiển cùng một lúc nhiều chú rối theo đúng các hoạt cảnh mà mình dàn dựng. Trăn trở bao nhiêu đêm, cuối cùng ông quyết tự mày mò tìm hiểu, tự mình chế ra một dàn rối tự động chạy bằng điện để cùng một lúc tất cả các nhân vật đều có thể biểu diễn theo một hoạt cảnh dựng sẵn.

Từ năm 2000, ông Hồ Văn Thân mày mò gọt, đẽo gỗ, cắt xốp, sơn màu tự tạo hình những con rối. Để thực hiện ý tưởng của mình, ông Thân tìm mua mô tơ điện cũ, gỗ và các vật dụng từ cửa hàng đồng nát về làm khung, các nhạc cụ rồi tạo hình các nhân vật. Quyết tâm là vậy nhưng để điều khiển cả dàn rối hơn 10 con là điều không thể. Sau hơn tháng mày mò chế tạo, một dàn rối điện đầu tiên từ 10 - 15 nhân vật tự động nhảy múa theo điệu nhạc mà không cần người điều khiển của ông Thân được xuất xưởng trước sự thán phục của bà con làng xóm. Dù chỉ học hết lớp 7, nhưng nhờ năng khiếu cộng với tình yêu và niềm đam mê, ông Thân đã sáng tạo ra những dàn rối điện sinh động, đẹp mắt “độc nhất vô nhị” từ những phế liệu, vật dụng sẵn có.

Nhiều người dân thích thú, kéo nhau đến nhà xem dàn rối điện của mình biểu diễn ngày một đông, ông Thân có thêm động lực để chế tạo các dàn rối khác, thỏa mãn niềm đam mê. Mỗi khi nghe một bản nhạc hay xem một bộ phim, một vở kịch nào ấn tượng, hấp dẫn, ông Thân lại ghi nhớ, rồi sau đó dùng bàn tay tài hoa, khéo léo và trí tượng tưởng phong phú của mình biến những đồ vật vô tri thành những nhân vật trong những hoạt cảnh mang đậm dấu ấn cuộc sống. Đó là những cô gái Thái với điệu múa xòe; chàng trai Mông thổi khèn ngày hội; cô gái Tây Nguyên đánh đàn T’rưng, các chị, các mẹ xay lúa, đong gạo, nhảy sạp, hát then, người nông dân đi cày...

 Các em nhỏ đến xem dàn rối điện của ông Thân

Niềm đam mê của ông Thân đã truyền cho các con cháu. Hỗ trợ bố, con gái ông khéo tay nên may đồ cho các con rối phù hợp với nội dung hoạt cảnh. Con trai ông Thân là Bí thư Chi đoàn xóm 7, phường Quỳnh Xuân cũng thường hỗ trợ bố trong việc tìm các vật liệu hay giúp chở dàn rối đi biểu diễn. Ông Thân cho biết: “Sinh ra và lớn lên ở làng, công việc chính của tôi vẫn là làm nông nhưng tôi rất hạnh phúc khi được sống với đam mê của mình. Khó nhất là việc làm các nhân vật sao cho giống từng điệu bộ. Rồi trang phục cho các nhân vật nữa. Mỗi vở, mỗi lớp nhân vật là một loại trang phục khác nhau sao cho đúng với truyền thống. Tuy chỉ biễu diễn cho bà con xem vui là chính, nhưng tôi luôn trăn trở, tìm tòi sáng tạo ra nhiều dàn rối với nhiều hoạt cảnh phù hợp để đưa đến một màn biểu diễn chỉn chu”.

Đến nay, ông Thân đã chế tạo được 15 dàn rối điện với hàng trăm nhân vật phục vụ cho khán giả ở các lứa tuổi khác nhau. Những dàn rối điện của ông Thân cũng nhận được rất nhiều lời mời đi biểu diễn ở lễ hội, đám cưới. Ban đầu, những dàn rối điện của ông Hồ Văn Thân chủ yếu biểu diễn góp vui tại các chương trình lễ hội ở địa phương, hoạt động kỷ niệm ngày thành lập phường, hội trại thiếu nhi, dịp lễ Noel. Tiếng lành đồn xa, nhiều người yêu mến gọi ông Hồ Văn Thân là “Nghệ nhân múa rối đồng quê” và ông được nhiều tổ chức, cá nhân trong và ngoài thị xã Hoàng Mai mời đến biểu diễn. Có cả những người làm nghề múa rối ở Huế cũng ra tận nơi thăm và mua các dàn rối như: Đồng quê, Xay lúa, Tình ca Tây Bắc, Tình ca Tây Nguyên, Quan họ Bắc Ninh của ông Thân. Dịp Trung thu, khi được Bảo tàng Nghệ An mời biểu diễn trong Chương trình trải nghiệm “Múa rối điện” cho các em nhỏ, hay Đoàn Thanh niên địa phương mời tham gia phục vụ trại hè thiếu nhi, ông đều vui vẻ nhận lời, bởi ông mong muốn giúp thế hệ trẻ hiểu hơn về những giá trị văn hóa của dân tộc.

Ông Nguyễn Đình Thụ, Phó Bí thư Đảng ủy phường Quỳnh Xuân (thị xã Hoàng Mai) cho biết, để có không gian trưng bày và đến xem, tất cả diện tích trong khuôn viên nhà của ông Hồ Văn Thân đều để dành cho rối. Ông không chỉ chia sẻ niềm đam mê về rối với mọi người mà còn lan tỏa được niềm vui, hạnh phúc từ sự ngộ nghĩnh của con rối. Việc làm ý nghĩa của ông Thân góp phần lưu giữ bộ môn nghệ thuật truyền thống mang đậm bản sắc dân tộc. 

 PHẠM NGÂN