VI PHẠM BẢN QUYỀN ĐỐI VỚI CÁC LUẬN VĂN:  “Rào” còn thưa, tác giả còn thờ ơ

VH- Hiện nay, trong số các công trình nghiên cứu bị xâm hại bản quyền, luận văn tốt nghiệp từ bậc cao đẳng đến sau đại học và luận án tiến sỹ là loại hình bị xâm hại nhiều nhất. Một phần do “hàng rào” quản lý còn chưa đủ sức để “bao sân”, phần khác do sự thờ ơ của chính tác giả các công trình nghiên cứu này.

 Hàng nghìn luận văn của sinh viên được mua bán dễ dàng tại các cửa hàng photocopy

“Chợ” luận văn được mở khắp nơi

Đến bất kỳ cửa hàng photocopy nào gần cổng các trường đại học, cũng dễ dàng mua được các bản luận văn theo yêu cầu. Chỉ cần định vị đề tài thuộc lĩnh vực nào, trường nào thường đào tạo là có thể tìm được ngay bản luận văn tương tự. Thậm chí, với một đề tài, ta có thể tìm cả hàng chục, thậm chí là hàng trăm bản luận văn tương tự, thậm chí có những bản trùng khớp với đề tài cần tìm. Điều thuận lợi hơn nữa là không chỉ có các bản “cứng”, tức là các luận văn đã được photo, đóng quyển, mà chủ cửa hàng photo cũng sẵn sàng cung cấp file mềm. Giá mỗi file luận văn tương đối rẻ, chỉ khoảng vài chục nghìn, mua nhiều thì được giảm giá hoặc khuyến mại thêm vài bản tương tự.

Anh N, một chủ cửa hàng photo trên đường Trần Đại Nghĩa, Hà Nội cho biết, vào mùa làm luận văn của sinh viên, có ngày anh bán cho vài chục khách. Anh cũng không biết họ mua làm gì “chắc là để tham khảo” - anh N nhận xét. Không chỉ được bán ở các cửa hàng photocopy, mà trên mạng internet cũng không ít các trang mua bán tài liệu cung cấp mặt “hàng” này. Việc mua luận văn trên mạng đơn giản hơn, chỉ cần nạp thẻ điện thoại có mệnh giá theo yêu cầu là người mua tải được ngay bản luận văn đang cần.

Rào cản còn thưa

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc vi phạm quyền tác giả đối với các luận văn, luận án còn tràn lan. Trước hết, rào cản cho việc bảo vệ tác quyền của các luận văn, luận án còn quá thưa. Thông thường, sinh viên sau khi hoàn thiện luận văn, luận án, sẽ nộp cho giáo viên hướng dẫn, giáo viên phản biện để phục vụ cho việc bảo vệ luận văn, luận án. Đối với các luận văn, luận án bảo vệ thành công, sẽ được lưu tại thư viện của trường (cả bản cứng và bản mềm), đối với các luận án tiến sỹ thì còn phải lưu chiểu tại Thư viện Quốc gia Việt Nam.

Việc sinh viên nộp luận văn cho nhà trường được thực hiện theo cách rất đơn giản: Sinh viên sẽ nộp cho khoa học, cho phòng đào tạo của trường, sau đó nhà trường sẽ lưu trữ tại thư viện. Việc giao nộp này không hề có một văn bản ký kết nào giữa sinh viên (tác giả, chủ sở hữu tác phẩm) với nhà trường (bên quản lý tác phẩm). Chính vì vậy, tài liệu đưa vào kho lưu trữ, bất kỳ ai cũng có thể khai thác mà không phải xin phép tác giả, chưa nói đến vấn đề trả thù lao cho tác giả.

Không chỉ giao nộp cho nhà trường một cách vô điều kiện, sinh viên còn vô cùng thờ ơ đối với các tác phẩm của mình khi đưa ra ngoài tiệm photocopy nhờ in, sao, đóng quyển. Chị H, chủ một tiệm photocopy trên đường Xuân Thủy bật cười khi tôi hỏi một câu “ngớ ngẩn” là: Khi sinh viên họ mang luận văn ra đây in, photo, họ không yêu cầu chủ tiệm xóa file sau khi in à chị?. Câu trả lời của chị H rất tỉnh bơ: Chả ai yêu cầu thế, họ in, photo, đóng quyển theo yêu cầu là xong.

Cần xây dựng cơ chế quản lý chặt chẽ

Để bảo vệ quyền tác giả đối với các luận văn, luận án, các trường đại học cần xây dựng quy chế quản lý sản phẩm quản lý của sinh viên để đảm bảo quyền và lợi ích của sinh viên và nhà trường mà không vi phạm Luật bản quyền. Trong đó, quy định về quyền sở hữu, về phân chia lợi ích và thủ tục, về tổ chức khai thác thương mại. Bên cạnh đó, cần hình thành các đầu mối chuyên trách để theo dõi, giám sát, triển khai, thanh toán bản quyền, xử lý xung đột khi cần. Đối với sinh viên, khi giao nộp luận văn, luận án cho nhà trường, cần làm thủ tục nêu rõ sản phẩm sinh viên tạo ra để lại cho trường - trường được phép sử dụng trong trường hợp nào, khi nào phải trả tiền cho sinh viên và trường hợp nào thì thôi… Đối với các “chợ” luận văn, cần sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan có thẩm quyền, kiên quyết xử lý đối với các trang web, các cửa hàng photocopy bán, cung cấp các luận văn một cách vô tội vạ.

Luận văn, luận án là những công trình được bảo vệ quyền tác giả. Với việc vi phạm quyền tác giả tràn lan đối với các công trình này, thì hậu quả của nó ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế cũng như văn hóa của người dân Việt Nam. Chính vì vậy, không chỉ cần một cơ chế quản lý chặt chẽ, một sự thực thi nghiêm túc mà còn cần sự tuyên truyền sâu rộng để nâng cao sự nhận thức của chính tác giả.

 HOÀNG HƯƠNG