VHO - Ông Đinh Văn Răng ở tổ dân phố Đá Bàn, thị trấn Ba Tơ, huyện Ba Tơ (Quảng Ngãi), tuy đã bước sang tuổi 60 nhưng ngọn lửa đam mê chế tác ra những chiếc nỏ truyền thống của đồng bào dân tộc Hrê, phục vụ cho các vận động viên tham gia môn bắn nỏ tại các hội thao cũng như truyền dạy cách sử dụng nỏ cho giới trẻ vẫn chưa bao giờ tắt trong ông.

Ông Đinh Văn Răng đam mê chế tác nỏ truyền thống của đồng bào dân tộc Hrê

Ông Răng sinh ra và lớn lên tại thị trấn Di Lăng (huyện Sơn Hà), nguyên là trợ lý Quân báo - Trinh sát (Ban CHQS huyện Ba Tơ). Năm 13 tuổi, ông được cha truyền lại cách sử dụng, chế tác nỏ. Đến năm 23 tuổi, ông làm được những chiếc nỏ đầu tiên. Ông nổi danh là thợ nỏ lành nghề, tay nỏ thiện xạ. Ông Răng kể, từ xa xưa để bảo vệ con người và bảo vệ mùa màng trước những loài thú rừng phá hoại, nên hầu như gia đình người Hrê nào cũng có một chiếc nỏ làm vật dụng phòng thân. Trong chiến tranh người đồng bào đã sử dụng chiếc nỏ như một vũ khí. Đặc biệt, mỗi dịp sinh hoạt cộng đồng, lễ hội, môn bắn nỏ đã trở thành môn thể thao không thể thiếu được, bởi lẽ nó thể hiện sức mạnh của nam giới. 
“Ngày trước, nhà nào cũng có một chiếc nỏ, lúc rảnh rỗi, tôi cùng thanh niên trong làng khoác nỏ, đeo ống tên, ngược lên rừng sâu để săn thú. Chiếc nỏ là vật dụng không thể thiếu trong đời sống hằng ngày”, ông Răng cho hay.
Nể phục tài bắn nỏ và chế tác nỏ của ông Răng nên người dân địa phương thường gọi ông là “vua nỏ”. Với kinh nghiệm mấy chục năm, ông Răng đã làm ra vô số chiếc nỏ truyền thống, ông chia sẻ bí quyết, chiếc nỏ truyền thống của người Hrê gồm có thân nỏ, cánh nỏ, lẩy nỏ (hay còn gọi là cò), dây nỏ và mũi tên. Bảng nỏ làm từ gỗ các loại cây lồng mức, mít, sơn; dây kéo nỏ làm từ cây giang rừng; cò nỏ làm từ sừng trâu; cánh nỏ làm từ cây trắc, có thể thay thế bằng cây tre, cau già; mũi tên làm từ cây lồ ô.
Trong các bộ phận làm nên chiếc nỏ thì cánh nỏ giữ vai trò quan trọng nhất. Bởi lẽ, cánh là trái tim của nỏ, tất cả sức mạnh đều hội tụ nơi đây. Người làm nỏ phải ưu tiên chọn loại gỗ tốt để cánh có độ rắn, chắc, đàn hồi cao, giữ được tính chất ổn định trong mọi điều kiện thời tiết. Cánh nỏ phải được chuốt thật thẳng, hai bên dày đồng đều để có độ xạ lực cao, mũi tên mới “xé gió” mà lao đi vun vút, trúng mục tiêu. “Để làm ra một chiếc nỏ chuẩn xác cao, tôi phải mất khá nhiều thời gian và công sức, có khi cả tuần, thậm chí vài tháng. Đó là khi có sẵn nguyên liệu để làm, bằng không phải tốn thời gian cả năm. Bởi lẽ, nguyên liệu sau khi tìm về phải treo gác bếp, hong khô một thời gian dài mới mang ra làm để đảm bảo yêu cầu. Tùy theo chất lượng gỗ và kích thước mà mỗi chiếc nỏ có giá từ 300 - 700 nghìn đồng”, ông Răng bày tỏ. 

Ông Răng đang hướng dẫn các bạn trẻ ở địa phương sử dụng nỏ

Trải qua thời gian, vị trí của nỏ đối với nhiều gia đình người Hrê không như ngày trước, nhưng với ông thì chiếc nỏ luôn gắn bó. Ông tham gia biểu diễn trong các dịp sinh hoạt cộng đồng, lễ hội địa phương, các giải thi đấu dành cho đồng bào dân tộc thiểu số trong và ngoài tỉnh. Khi sức khỏe không còn như thời trai trẻ, không thể tham gia thi đấu nhiều nơi, ông chuyển sang truyền dạy cách sử dụng và chế tác nỏ. “Với sự chỉ dạy của ông Răng, kỹ năng bắn nỏ của tôi ngày càng hoàn thiện. Tôi cũng dần học hỏi được bí quyết làm nỏ có độ chính xác cao và háo hức đến ngày được sở hữu một chiếc nỏ hoàn thiện, để trình diễn trong các dịp lễ hội”, anh Đinh Văn Su, dân quân tự vệ ở thị trấn Ba Tơ, chia sẻ.
Theo Phó Giám đốc phụ trách Trung tâm TT-VH-TT huyện Ba Tơ Huỳnh Hữu Thái, bắn nỏ là bộ môn thể thao truyền thống đặc sắc, phù hợp với phong tục, tập quán, môi trường lao động nương rẫy, góp phần tăng cường sức mạnh đoàn kết dân tộc trên địa bàn. Nhiều năm qua, huyện Ba Tơ đã đưa môn bắn nỏ vào các giải phong trào từ cấp xã, huyện, tạo sân chơi bổ ích cho người dân, kịp thời phát hiện những tài năng bắn nỏ mới để giữ gìn môn thể thao truyền thống của người Hrê. Ông Răng là hạt nhân tiêu biểu, có nhiều đóng góp cho phong trào thể thao quần chúng ở địa phương, đặc biệt là truyền dạy cách sử dụng và chế tác nỏ cho thế hệ trẻ.

NHƯ ĐỒNG