VHO- Dự án “Nâng cấp, mở rộng và tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia Địa điểm lịch sử Chiến thắng Đèo Nhông” do UBND huyện Phù Mỹ (Bình Định) làm chủ đầu tư đã đi được chặng đường khá dài, theo cái cách mà hiện nay người ta hay nói là “đẩy nhanh tiến độ” để kịp làm lễ kỷ niệm. Có lẽ chuyện chẳng có gì để bàn nếu như dự án này được chính quyền địa phương, cơ quan chức năng thực hiện đúng quy trình, quy định của Luật Di sản văn hoá và các văn bản pháp lý có liên quan.

Dự án bị phát hiện nhiều sai phạm

Cứ những tưởng dự án quan trọng với kinh phí đầu tư lên đến hàng chục tỉ đồng đã được chính quyền địa phương hoàn thiện thủ tục thẩm định dự án của cơ quan quản lý di sản có thẩm quyền, nào ngờ khi phóng viên tìm hiểu mới phát hiện sự tréo ngoe đến mức khó hiểu. 
Cụ thể là, ngày 19.3.2020, Bộ VHTTDL mới có văn bản thẩm định dự án “Nâng cấp, mở rộng và tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia Địa điểm lịch sử Chiến thắng Đèo Nhông” trên cơ sở Tờ trình ngày 18.2.2020 của UBND tỉnh Bình Định. Thế nhưng từ trước đó rất lâu, dự án này đã được UBND tỉnh phê duyệt cách đó những 4 năm, rồi huyện Phù Mỹ cho triển khai thi công ngay, sau đó Thanh tra Sở Xây dựng “sờ” vào thì phát hiện hàng loạt “tồn tại, hạn chế, thiếu sót”.
Câu hỏi đặt ra là, vì sao dự án chưa được Bộ VHTTDL thẩm định thoả thuận theo luật định đã được UBND tỉnh Bình Định phê duyệt đầu tư? Rồi nữa, sau thời gian thi công tới 3 năm UBND tỉnh này mới có Tờ trình đề nghị Bộ VHTTDL thẩm định dự án, phải chăng cách làm này là nhằm “hợp lý hoá” dự án để che đậy sự thiếu sót trước đó? Cũng vì “cầm đèn chạy trước ô tô” nên những lưu ý rất quan trọng đối với dự án mà Bộ VHTTDL nêu ra đã không được điều chỉnh vì việc thi công san gạt cảnh quan của di tích diễn ra từ trước đó mấy năm. Cũng vì cách làm “dục tốc” này nên địa điểm lịch sử Chiến thắng Đèo Nhông đã không còn nguyên trạng, khiến cho di tích quốc gia khó lòng còn nhận ra.
Liên quan đến dự án quan trọng này, chúng tôi còn phát hiện một vấn đề nữa khiến dư luận khó hiểu, đó là cơ quan quản lý nhà nước về di sản trên địa bàn tỉnh và đơn vị quản lý trực tiếp di tích dường như không hay biết gì đến dự án cũng như quá trình triển khai thi công dự án. Đến khi hỏi chỉ nhận được mấy lời, rằng trong quá trình xây dựng dự án cũng có được xin ý kiến, nhưng sau đó không biết dự án được triển khai như thế nào. Lại hỏi, là đơn vị quản lý di tích trực tiếp, sao không quan tâm đến công tác bảo vệ, phát huy giá trị di tích thì nhận được câu, “vì tỉnh đã giao cho huyện làm chủ đầu tư dự án nên đơn vị... không chú ý”. 
Còn TS Đinh Bá Hoà, nguyên Giám đốc Bảo tàng Bình Định thì cho rằng, không thể nói cơ quan quản lý nhà nước về di sản và đơn vị quản lý trực tiếp không biết dự án quan trọng này. Trước những dấu hiệu sai phạm tại dự án “Nâng cấp, mở rộng và tu bổ, tôn tạo di tích quốc gia Địa điểm lịch sử Chiến thắng Đèo Nhông” mà cụ thể ở đây là triển khai thi công trước khi có văn bản thoả thuận của Bộ VHTTDL, Thanh tra Sở VHTT Bình Định cần vào cuộc kiểm tra, làm rõ để trả lời cho dư luận. 

NGUYỄN THANH SƯƠNG