VH- Sau khi một số ngôi nhà rường cổ được trùng tu, bảo tồn vừa hoàn thành trong năm 2017, không ít gia đình ở làng cổ Phước Tích đang phấn khởi chờ đến lượt mình. Chưa bao giờ công tác bảo tồn nhà cổ ở đây lại được chú trọng đến vậy.

 Căn nhà của gia đình anh Lương Thanh Phong trước và sau khi được trùng tu năm 2017

Làng cổ Phước Tích (xã Phong Hòa, Phong Điền, Thừa Thiên Huế) được công nhận là di tích cấp quốc gia từ năm 2009. Tuy nhiên, công tác bảo tồn nhà cổ vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Trong làng hiện có 26 nhà rường cổ trên 100 năm tuổi, nhiều ngôi nhà đã bị xuống cấp nghiêm trọng, hệ thống rui mè bị mối mọt, tường nhà bị bong tróc và mái ngói bị đổ sập từng phần. Trong khi đó phần lớn các gia đình đều sinh sống ngay trong các ngôi nhà cổ này.

Năm 2016, sau khi có đề án chính sách bảo vệ và phát huy giá trị nhà vườn Huế đặc trưng của UBND tỉnh, 25 chủ nhà rường cổ đã xin tham gia đề án. Qua khảo sát thực tế, năm 2017 huyện Phong Điền đã xin được trùng tu, bảo tồn 3 ngôi nhà (với kinh phí 1,9 tỉ đồng) đang xuống cấp nghiêm trọng. Chỉ trong vòng hơn 4 tháng triển khai, các ngôi nhà trên đã được trùng tu, trả lại nét đẹp của một ngôi nhà rường đặc trưng. Bà Lê Thị Hoa (72 tuổi) kể rằng, ngôi nhà rường của gia đình đã được gìn giữ qua 4 thế hệ, nhưng do không có đủ nguồn lực kinh tế nên không tu bổ được. Anh em, con cháu thì ở xa, chỉ còn mình bà neo đơn sống để giữ nhà. Ngày mưa thì nước dột tứ tung, ngày nắng nóng ran. Sau khi địa phương cho trùng tu, sửa chữa thì ngôi nhà đã khang trang hơn, sạch sẽ và không phải sợ mưa sợ nắng nữa. “Không chỉ phấn khởi vì đã thoát cảnh sợ mưa nắng mà tôi cũng rất vui mừng vì đã gìn giữ, bảo tồn được ngôi nhà truyền thống của tổ tiên”, bà Hoa nói.

 Ngôi nhà rường cổ gần 125 năm tuổi của ông Hồ Văn Hưng vừa được trùng tu năm 2017

Cách đó không xa, ngôi nhà rường của gia đình anh Lương Thanh Phong được xây dựng từ năm 1907, trên diện tích khu vườn hơn 850m², với lối kiến trúc truyền thống 3 gian - 2 chái đặc trưng của xứ Huế. Tuy nhiên, trải qua nhiều biến động của thời gian và thiên tai, ngôi nhà xuống cấp và hư hỏng nặng. Cả gia đình phải dọn ra xây dựng nhà riêng để ở chứ không dám sinh hoạt trong ngôi nhà cổ này, vì nguy cơ đổ sập bất cứ lúc nào. Cùng đợt được hỗ trợ trùng tu năm 2017, có ngôi nhà rường cổ gần 125 năm tuổi của ông Hồ Văn Hưng với cấp độ hư hỏng, xuống cấp nặng hơn. Nhiều kết cấu của ngôi nhà chính gần như đã mất nhưng lại giữ được dáng dấp của một ngôi nhà truyền thống, với hệ thống chạm trổ tinh xảo của nghệ nhân xưa. Sau khi được trùng tu, ngôi nhà được trở về với những đặc điểm vốn có, góp phần bảo tồn cho loại hình nghệ thuật kiến trúc nổi tiếng của làng Phước Tích.

Ông Đoàn Quyết Thắng, Phó ban Quản lý làng cổ Phước Tích cho biết, năm 2018 này sẽ tiếp tục thực hiện trùng tu 8 nhà rường với kinh phí 7 tỉ đồng, trong đó hiện có danh sách 5 nhà đã được UBND tỉnh Thừa Thiên Huế phê duyệt và Bộ VHTTDL cũng đã thống nhất bằng văn bản. Đợt trùng tu 2018 được thực hiện nhiều hơn bởi ngoài nguồn kinh phí hỗ trợ của đề án mà tỉnh đang triển khai, thì còn có 3 tỉ đồng từ nguồn của Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa. “Phấn đấu đến năm 2020, với chính sách bảo tồn nhà vườn Huế đặc trưng của tỉnh thì 25 ngôi nhà cổ tại Phước Tích sẽ được tu bổ. Đây không chỉ góp phần bảo tồn hệ thống kiến trúc độc đáo của làng cổ, mà còn là cơ hội để người dân địa phương phát triển loại hình dịch vụ du lịch. Như nhà của anh Lương Thanh Phong sau khi trùng tu xong thì cuối năm 2017 cũng đã có một đơn vị lữ hành ở Hà Nội đến đặt vấn đề hợp tác làm homestay”, ông Thắng nói.

Mặc dù có lợi thế và tiềm năng nhưng việc khai thác du lịch ở làng cổ Phước Tích vẫn chỉ ở mức khiêm tốn. Trong năm 2017, có gần 2.700 khách đến tham quan làng cổ thông qua đặt tour với Ban Quản lý. Hiện tại làng cổ Phước Tích có 9 loại hình dịch vụ (như tham quan nhà rường cổ, đạp xe ngắm cảnh, trải nghiệm làm gốm truyền thống, homestay…), tuy nhiên lượng khách đến với di tích này vẫn rất hạn chế, doanh thu từ dịch vụ rất thấp. Có 7 nhà rường cổ tham gia dịch vụ tham quan, trong đó có 4 nhà phục vụ homestay với tổng số khách 40 người.

“Người dân sinh sống ở Phước Tích có đến hơn 60% là người già và cán bộ hưu trí, còn lại hầu hết làm nghề giáo nên nhân lực để triển khai các dịch vụ du lịch cũng là vấn đề trăn trở. Cùng với việc trùng tu, bảo tồn các ngôi nhà rường truyền thống, chúng tôi cũng liên kết, kêu gọi những đơn vị lữ hành chuyên nghiệp về hợp tác với các gia đình để khai thác du lịch tại đây”, ông Đoàn Quyết Thắng thông tin. 

Thùy An