VHO - Hằng năm sau khi thu hoạch vụ mùa xong đồng bào Raglai ở Ninh Thuận lại tổ chức Lễ cúng lúa mới, một trong những lễ hội truyền thống của dân tộc Raglai. Lễ cúng lúa mới nhằm tôn vinh hạt lúa của người lao động dâng và cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, gia đình sung túc.

Nghi thức Lễ cúng lúa mới của đồng bào Raglai 

 Để chuẩn bị cho Lễ cúng lúa mới ngay từ sáng sớm, bà cùng con cháu trong các gia đình đồng bào Raglai sẽ rang lúa và giã cốm. Công việc mở đầu cho Lễ cúng lúa mới này được làm cẩn thận, tỉ mỉ bông lúa hạt to nhất, đẹp nhất. Để chuẩn bị cho lễ cúng, phụ nữ Raglai sẽ chuẩn bị đồ cúng lễ, đàn ông thì chặt tre để trang trí khu vực đặt lễ vật cúng, sửa sang lại nhà cửa đón ông bà, tổ tiên về ăn mừng lúa mới.

 Ngoài cốm lúa mới, Lễ cúng lúa mới của người Raglai có rượu, gà, gạo, thóc, bắp, bo bo, trầu cau... Riêng về lễ vật gà, thì phải là con gà màu trắng còn sống, được dâng cúng trước vào ngày đầu tiên, sau đó mới đưa đi làm thịt rồi đem lên dâng cúng tiếp. Sở dĩ bắt buộc phải cúng con gà màu trắng để biểu thị mọi điều đều tốt đẹp, trắng sáng.

Đây là những lễ vật con cháu dâng lên báo với ông bà, tổ tiên thành quả một năm lao động và cầu xin tổ tiên phù hộ cho mùa màng tươi tốt, năm mới làm ăn khấm khá hơn, gia đình mạnh khỏe. Một điểm rất đặc biệt không thể thiếu trong Lễ cúng lúa mới của người Raglai đó là lửa (cây nến) phải được làm từ sáp tổ ong rừng. Nếu tiếng khèn bầu, Mã la được xem như lời mời bà con dân bản đến chung vui cùng gia đình thì lửa được xem là “vật thiêng” mời ông bà, tổ tiên về ăn mừng lúa mới.

Lễ vật trong nghi thức Lễ cúng lúa mới của đồng bào Raglai Ninh Thuận

 Khi các lễ vật được chuẩn bị xong, mọi người tập trung đông đủ, đúng giờ theo quy định phụ nữ sẽ mang lễ vật lên giữa nhà bày biện để cúng, tiếng Mã la sẽ được đánh lên bắt đầu nghi thức và thầy cúng sẽ làm lễ cúng. Lễ cúng lúa mới của đồng bào Raglai ở Ninh Thuận sẽ diễn ra trong 2 ngày. Ngày thứ nhất, sau khi hoàn thành xong các nghi lễ cúng là vào thời gian buổi trưa, lúc này rượu cần được mở, hàng xóm, gia đình quây quần cùng nhau bên mâm cơm chia sẻ về cuộc sống, những tiếng trò chuyện hòa nhịp trong tiếng Mã la rộn ràng, mọi người cùng tham gia cuộc vui diễn ra tới đêm (tùy sức khỏe của mỗi thành viên trong gia đình có thể nghỉ ngơi sớm).

Ngày thứ hai tiếp tục thực hiện lễ cúng đến buổi trưa, khấn mời thần trời, thần núi và linh hồn của ông bà, tổ tiên cùng về tụ tập với con cháu để chứng kiến tổ chức lễ ăn mừng lúa mới; sau đó khấn tiễn đưa các linh hồn ông bà, tổ tiên về với nơi an nghỉ của mình (đem đồ cúng tiễn đưa nửa đoạn đường rồi quay về). Xong nghi thức này, hai thầy cúng sẽ cúng cùng một lúc cầu mong thành viên trong tộc họ sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt.

Ông Kiều Tấn Thịnh, Chủ tịch UBND huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận) cho biết: Đồng bào Raglai hiện nay sống tập trung nhiều nhất trên địa bàn xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, với khoảng 27 tộc họ. Trước đây các tộc họ đều có chung các lễ hội, tuy nhiên hiện nay chỉ còn 5 tộc họ vẫn đang lưu giữ Lễ cúng lúa mới và được tổ chức hằng năm. Hiện địa phương đang đẩy mạnh công tác tuyên truyền để lưu giữ bản sắc văn hóa của đồng bào Raglai. Huyện vừa tổ chức phục dựng Lễ cúng lúa mới tại tộc họ Cà Mau, thôn Tà Nôi, xã Ma Nới (Ninh Sơn). Qua đó, không chỉ bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của người Raglai, mà còn phổ biến cho đồng bào địa phương khai thác giá trị văn hóa để phát triển du lịch, nâng cao đời sống của người dân.

Nghi thức ăn mừng Lễ cúng lúa mới

Ông Nguyễn Văn Hòa, Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Ninh Thuận cho biết: Lễ cúng lúa mới của đồng bào Raglai Ninh Thuận là một phong tục truyền thống lâu đời đang được tỉnh quan tâm bảo tồn, phát huy giá trị. Đây cũng là dịp để bà con trong dòng tộc đồng bào Raglai ở các nơi tụ hội về gặp mặt, thăm hỏi, thể hiện sự quan tâm và giúp đỡ lẫn nhau, cùng nhau lao động phát triển. Đồng bài Raglai hiện nay sống rải rác ở nhiều huyện, thành phố trong tỉnh Ninh Thuận, tập trung nhiều nhất ở huyện Ninh Sơn.

Hiện nay, đồng bào Raglai ở Ninh Thuận có hai lễ hội truyền thống, đó là: Lễ cúng lúa mới và Lễ ăn mừng đầu lúa mới. Trong đó, Lễ ăn mừng đầu lúa mới được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; lễ hội được diễn ra theo chu kỳ 5 năm, 7 năm hoặc 10 năm một lần, tùy theo điều kiện kinh tế của mỗi gia đình, dòng tộc.

Còn Lễ cúng lúa mới diễn ra hằng năm, thường vào thời điểm khoảng cuối tháng 11, đầu tháng 12 trong từng tộc họ, sau khi lúa đã được thu hoạch xong và đưa về nhà, với ý nghĩa tạ ơn thần linh, núi rừng, ông bà, tổ tiên, cầu mong mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu và gia đình sung túc.

XUÂN HƯỚNG